LEE- Endüstri Mühendisliği-Yüksek Lisans

Bu koleksiyon için kalıcı URI

http://hdl.handle.net/11527/19267

Gözat

A new MILP formulation for crude oil scheduling optimization:: A case study in a Turkish refinery

(Graduate School, 2023) Marttin, İrem ; Kabak, Özgür ; 897790 ; Industrial Engineering Programme

Refineries are intricate industrial facilities that undergo the complex process of converting crude oil into fuels and various chemicals. The operations of refineries present unique challenges due to the utilization of advanced technologies and intricate processes. The complexity of refineries stems from the extensive array of crude oil varieties they handle, as well as the production of different products that necessitate specific quality standards. Planning activities are carried out at different levels to coordinate numerous operations that require a significant amount of energy and resources to work efficiently, effectively, and safely in refineries. These activities involve the development of plans that will improve production, distribution, and all other operations in alignment with the set targets. Subsequently, detailed schedules are developed based on these plans to determine the timing, sequence, and allocation of necessary resources for operations. Effective scheduling plays a crucial role in refinery operations as it impacts a multitude of decisions, particularly in the scheduling of production activities. The scheduling process entails determining optimal production conditions and quantities for each product, taking into consideration factors such as the availability of raw materials, capacity of relevant refinery units, and customer demands. Refinery scheduling can be classified into three main categories: crude oil scheduling, production unit scheduling, and final product scheduling. Crude oil operations, being the initial phase of the refinery process, hold significant influence over all subsequent operations and greatly impact the refinery's continuity and profitability. Therefore, it assumes a critical position among refinery operations, underscoring the importance of scheduling specifically tailored for crude oil processes within the scope of refinery planning. This study addresses a real-life problem related to the planning process of crude oil operations based on real refinery conditions. The problem is large-scale and comprehensive as it deals with a real refinery case. The crude oil operation processes in question are managed through three operations: unloading, transfer, and charging. Since it is a coastal refinery, crude oil reaches the refinery via ships, and the transfer from ships to refinery tanks is provided. This process is called crude oil unloading. Sending the crude oil mixture in the tanks to the relevant charging unit for processing is referred to as crude oil charging. Transfer, on the other hand, represents the transfer of crude oil between tanks. When the planner creates a crude oil operation plan, they consider the entire process from the unloading of crude oil from vessels to its charging into units. To handle all operations in an integrated manner, multiple electronic spreadsheets and system data are utilized. Based on this data, the planner identifies suitable tanks for unloading considering factors such as unloading limits and crude oil mixture characteristics. Additionally, to charge the appropriate mixtures in tanks to charging units, the planner determines the required crude oil compositions and the suitable tanks for charging accordingly. Due to the complexity of crude oil operations and the abundance of constraints, generating and evaluating all possible solutions within a reasonable time frame is highly challenging. Furthermore, situations arise during the implementation of a plan that necessitate the updating of the contingency plan based on the evolving circumstances. All these factors have led to the complexity of the planning process, requiring additional resources. The purpose of this study is to develop a decision support system that accurately reflects the entire structure, limits, and operations of the refinery and optimizes the scheduling process for crude oil. For this purpose, a new mixed integer linear programming model (MILP) is proposed, which schedules the crude oil operations by addressing the unloading of crude oil, transfers between tanks, and charging into units. The model is formulated with a discrete time representation, considering all the limits specific to the mentioned refinery problem, and the planning period is approached in daily increments. Unlike refinery structures where storage and charging of crude oil are conducted in separate tanks, as emphasized in most studies in the literature, in this case, the tanks are used for both storage and charging.
A novel picture fuzzy ELECTRE method and its application to long-term shelter site selection after an earthquake: The case of Antakya

(Graduate School, 2023-09-29) Akkaya, Beril ; Kahraman, Cengiz ; 507201123 ; Industrial Engineering

Decision-making is an essential part of human life, involving continuous choices made by individuals, institutions, and companies. While some decisions are straightforward, others are more complex and require specific methodologies to reach conclusions. These methodologies are developed to address the challenges of decision-making. Decision-making can be categorized into single and multi-criteria approaches. Decision-making environments can be classified based on the availability and certainty of information. In deterministic environments the decision-making process is fairly straightforward as the information is known and certain, whereas in risky and uncertain environments, the process becomes more challenging. In addition to these classifications, fuzzy decision-making environments address circumstances where even defining the boundaries of goals and constraints becomes a complex task. Traditional multi-criteria decision-making approaches, designed for precise information are not suitable for such problems. Fuzzy methods allow for the representation of ambiguous or imprecise information through partial memberships dissimilarly to crisp sets. Fuzzy settings have been shown to be more beneficial when dealing with problems that heavily rely on human judgement, as they account for linguistic expressions of people during the evaluation of alternatives and criteria in MCDM problems. Consequently, many MCDM methods are extended to fuzzy settings. MCDM methods encompass hierarchical approaches, multi-objective mathematical programming, and outranging methods. Outranking methods rely on pairwise comparison of criteria to determine the best alternative, or the ranking of the alternatives. Among the outranging methods, the ELECTRE methods family is widely used. They are utilized for alternative selection problems, ranking of the alternatives, and assigning them to pre-defined categories. Various fuzzy extensions of the ELECTRE methods exist, enabling the representation of vagueness and ambiguities. Picture fuzzy sets excel in representing human consideration, expressing the thoughts in terms of positivity, neutrality, negativity, and refusal. However, only ELECTRE methods integrated with other methods such as EDAS and TODIM were extended to picture fuzzy settings and a complete ELECTRE method extension has not been made. The motivation behind this thesis is to address the absence of a picture fuzzy ELECTRE method in the existing literature, despite the potential of picture fuzzy sets to capture the impreciseness in human thought. The goal of the study is to extend the ELECTRE method to the picture fuzzy environment. Additionally, the devastating earthquakes that occurred in Turkey, on February 6, 2023, serve as an additional motivation for conducting an experimental study to aid decision-making in the affected region, particularly in Hatay. The main objective of this thesis is to propose a methodology for the selection of long-term shelter site selection following this disaster along with an effective application analysis to ensure its practicality. To ensure the relevance and accuracy of the study, decision-makers from various fields of expertise related to the subject are involved. The criteria for evaluation of the problem are determined by a literature review. Criteria weights are evaluated by the experts, then criteria weights are finalized by using SWARA method. The alternative locations also proposed by a local scholar. The expert also evaluated alternatives with PiF linguistic scale to construct initial decision matrix. After the procedure of the method is completed, the best alternative for shelter site is decided as North Side of the Asi River. A sensitivity analysis by assigning different weights to different types of concordance and discordance sets and using different distance measures are performed, and the results indicates the consistency of method and the solutions. Finally, a comparative study is conducted with the TOPSIS method and MAIRCA-ELECTRE methodology.
Akıllı şehirler ve akıllı şehirlerin sıralanmasına yönelik bir çok kriterli karar verme uygulaması

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022-12-20) Güneş, Mehmet ; Topçu, Yusuf İlker ; 507191118 ; Endüstri Mühendisliği

Bu tez, son zamanlarda gittikçe yaygınlaşan ve literatürde önemli bir yer edinmeye başlayan "akıllı şehir" kavramını incelemeyi amaçlamaktadır. Son zamanlarda yaşanan teknolojik gelişmelerin ardından, teknoloji artık hayatımızın her alanında yer almaya başlamıştır. Her geçen gün gelişmeye devam eden bu teknoloji, insanların yaşama biçimlerini de etkilemektedir. Telefonların, ödeme yöntemlerinin, arabaların yıllar içinde ne kadar radikal değişikliklere uğradıkları açıktır. İnsanlık tarihinin başından bu yana insanlar topluluklar halinde yaşamamaktadır. Bu topluluklar başlangıçta köy ya da kasaba adını verdiğimiz çok küçük topluluklar olarak karşımıza çıkmaktaydı. Daha sonra bu topluluklar gittikçe büyüdü ve şehir adı verilen yapıları oluşturmaya başladı. Yukarıda bahsetmiş olduğumuz teknolojik gelişmeler sebebiyle insanlık tarihinde oldukça eskiye dayandığı söylenebilecek "şehir" kavramı da değişikliğe uğramaktadır. Geleneksel şehirler artık yerini teknolojiyle entegre olmuş "akılı şehirlere" bırakmaya başlamıştır. "Akıllı şehir" kavramının henüz tam olarak bir tanımlaması yapılmamış olsa da literatürde konu hakkında olukça fazla çalışma bulunmaktadır. Literatüre göre akıllı şehir kavramı sosyal güçle teknolojiyi harmanlamış ve sistemlerin iletişimini sağlamaya odaklanmıştır. Bu tez, literatürü inceleyip akıllı şehirler için bir tanım oluşturmaya çalışmaktadır. Literatürden yola çıkarak akıllı şehirleri iletişim halindeki alt sistemler olarak tanımlamak mümkündür. Ek olarak, bu çalışma akıllı şehirleri başarılı yapan etmenlerin neler olduğundan, akıllı şehirlerin inşasında karşılaşılabilecek zorluklardan da bahsetmiştir. Çalışmanın büyük bir kısmında, "akıllı şehir" kavramının "sürdürülebilirlik" kavramıyla olan ilişkisi anlatılmıştır. Dünya üzerinde yer alan bir takım akıllı şehir uygulamalarından da ve örneklerinden de bahsedildikten sonra, çok kriterli bir karar verme metodu olan AHP, TOPSIS ve PROMETHEE yöntemleri kullanılarak mevcut olan akıllı şehirlerin sıralaması gerçekleştirilmiştir. Bu yöntemler uygulanırken, ilk olarak literatürde yer alan ve akıllı şehirlerin başarısını etkileyeceği düşünülen kriterler belirlenmiş, ardından şehirlerin bu kriterleri karşılama düzeyleri göz önünde bulundurularak bir sıralama gerçekleştirilmiştir. Böylelikle hangi şehrin akıllılık konseptini daha başarılı bir şekilde uyguladığı ve daha akıllı bir şehir olduğu ortaya koyulmaya çalışılmıştır.
Baskı çoğaltma endüstrisine yönelik otonom tekliflendirme ve cihaz yönetimi stratejilerinin değerlendirilmesi: Bir karar destek sisteminin tasarımı

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2024-06-05) Şimşek, Deniz Işıl ; Çevikcan, Emre ; 507201151 ; Endüstri Mühendisliği

Tez çalışması dijital baskı endüstrisindeki stratejik karar verme süreçlerini iyileştirme, tekliflendirme sürecini otomatize etme ve sektördeki operasyonel verimlilikle birlikte pazar rekabetçiliğini artırma hedeflerine odaklanmaktadır. Çalışma, baskı endüstrisinin tarihçesine ve dijital teknolojilerin bu alana etkilerine odaklanarak geniş bir literatür taraması ile başlar. Endüstriyel baskı süreçlerinin gelişimi, dijitalleşmesi ve otomasyonun artmasıyla birlikte, firmaların karşılaştığı zorluklar ve bu zorlukların üstesinden gelmek için yapay zeka ve makine öğrenimi teknolojilerinin potansiyeli detaylandırılmaktadır. Çalışma, otonom tekliflendirme sistemlerinin geliştirilmesi ve cihaz yönetimi stratejilerinin değerlendirilmesine yönelik çözümler sunmayı amaçlamaktadır. İlk olarak metodoloji bölümünde veri toplama, veri analiz süreçleri, kullanılan makine öğrenimi modelleri, model değerlendirme ve validasyon yöntemleri, ve tekliflendirme süreci açıklanmaktadır. Çalışmada, gerçek zamanlı piyasa ve müşteri verilerini işleyebilen, dinamik tekliflendirme yapabilen ve müşteri ihtiyaçlarına göre özelleştirilmiş çözümler sunan bir karar destek sistemi geliştirilmiştir. Bu sistem, otonom olarak en uygun cihaz seçimini yapabilme ve rekabetçi fiyatlandırma stratejileri oluşturabilme kapasitesine sahiptir. Uygulama kısmında, firmadan alınan gerçek müşteri verilerinin değerlendirilmesi ve girdilerin belirlenmesi, kullanılacak makine öğrenmesi modelinin detaylandırılması ve değerlendirilmesi, geliştirilen modelin baskı endüstrisi özelinde kullanımı, kullanıcı arayüzü tasarımı, pilot uygulama ve elde edilen sonuçlar değerlendirilmektedir. Kopitek Kopyalama Sistemleri Ltd. Şti. tarafından sağlanan 8600 adet müşteri verisi, CHAID veri analizi yöntemi ile incelenmiştir. CHAID analizi, etkileşimli ağaçlar oluşturarak hangi faktörlerin müşteri tercihlerini en çok etkilediğini belirlemek için kullanılmıştır. CHAID analizinden elde edilen değişkenler, Rastgele Orman algoritması başta olmak üzere 5 farklı makine öğrenimi modeli ile test edilmiştir. Rastgele Orman, Karar Ağaçları Lojistik Regresyon, Destek Vektör Makineleri (SVM), ve K-En Yakın Komşular (KNN) algoritmaları da karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Her bir modelin performansı, doğruluk oranı ile değerlendirilmiştir. Rastgele Orman, özellikle büyük veri setleri ve yüksek boyuttaki verilerde üstün performans gösterdiği için bu uygulama için tercih edilen makine öğrenmesi algoritması olmuştur. Rastgele Orman algoritması ile oluşturulan modelin etkinliği ve güvenilirliği, çapraz doğrulama ve karışıklık matrisleri aracılığıyla ayrıca değerlendirilmiştir. Daha sonra ise modelin sektör özelinde kullanımı adına bir kullanıcı arayüzü geliştirilmiş ve oluşturulan karar destek sisteminin gerçek zamanlı veriler ile uygulaması gerçekleştirilmiştir. Kullanıcı arayüzü, müşteri veri girişlerini kolaylaştırmak ve sistem çıktılarını anlaşılır bir biçimde sunmak üzere tasarlanmıştır. Bu arayüz, kullanıcılara dinamik tekliflendirme yapma, cihaz seçimleri sunma ve rekabetçi fiyatlandırma stratejileri oluşturma imkânı vermiştir. Sonuçlar bölümünde, tezin ana bulguları özetlenmekte ve teorik ile pratik katkılar tartışılmaktadır. Tez çalışması, baskı endüstrisindeki karar verme süreçlerini iyileştirmek için makine öğreniminin etkin bir şekilde nasıl kullanılabileceğini göstermektedir. Ayrıca, bu teknolojilerin endüstriyel uygulamalarda nasıl stratejik avantajlar sağlayabileceği üzerinde durulmaktadır. Tez aynı zamanda gelecekteki araştırmalar için önerilerde bulunarak, baskı endüstrisindeki dijitalleşme sürecinin gelişimine katkıda bulunmayı hedeflemektedir. Bu araştırma, baskı endüstrisinde faaliyet gösteren firmalara, karar verme süreçlerinde veriye dayalı, dinamik ve etkin çözümler sunma potansiyeli taşımaktadır. Geliştirilen karar destek sistemi, endüstriyel uygulamalarda yenilikçi bir yaklaşım olarak değerlendirilebilir ve baskı sektöründe dijitalleşme trendlerine uyum sağlamak, operasyonel verimliliği artırmak ve pazar rekabetçiliğini güçlendirmek için stratejik bir araç olarak ön plana çıkmaktadır. Özellikle dijital baskı teknolojilerinin sürekli gelişim gösterdiği bir dönemde, bu tür yenilikçi çözümler sektöre büyük değer katabilir ve baskı hizmetlerinin daha etkin ve verimli bir şekilde sunulmasını sağlayacaktır.
Bayes ağları ile uluslararası rekabetçilik ölçümü

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2024-06-28) Yılmaz, Rabia ; Polat, Seçkin ; 507211124 ; Endüstri Mühendisliği

Bu tez, bir ülkenin bir sektörünün uluslararası rekabet gücünü ölçmek için bir model sunmaktadır. Porter'a göre, uluslararası rekabet gücü, yıllar içinde ekonomilerin yüksek bir performans düzeyine ulaşma mücadelesinde hedef haline gelmiştir. Uluslararası rekabet gücünü ölçen bu model, yüksek performans elde etmek için stratejiler geliştirmek ve bu geliştirilen stratejilerin rekabet gücü üzerindeki etkisini öngörmek için pratik faydalar sağlar. Bu çalışmada, Porter'ın uluslararası rekabet gücü çerçevesi (yani Porter'ın elmas modeli) doğrultusunda Bayes modeli oluşturulmuştur. Literatürde, bir ülkenin bir sektöründeki uluslararası rekabet gücü üzerine Porter çerçevesini kullanarak yapılan çalışmalar iki kısma ayrılabilir. Çalışmaların ilk kısmı doğası gereği nitelikseldir. Bu çalışmalarda, uluslararası rekabet gücünü etkileyen faktörler ve alt faktörler subjektif olarak değerlendirilmiştir. İkinci kısım çalışmalar ise faktörler arasındaki ilişkiyi analiz etmeyi amaçlayan doğrusal istatistiksel modellerden oluşmaktadır. İlk gruptaki çalışmaların ana sorunu subjektiflik, ikinci gruptaki çalışmaların ise değişkenler arasında doğrusal bir ilişkinin olmasıdır. Oluşturulan Bayes ağı modelinin bu sorunları aşacağı değerlendirilmektedir. Porter, uluslararası rekabet gücü çerçevesini elmas modeli aracılığıyla açıklamaktadır. Elmas modeli, birbirleriyle etkileşim halinde olan dört ana faktör (talep koşulları, faktör koşulları, firma stratejisi, yapısı ve rekabet ve ilgili ve destekleyici endüstriler) ile birlikte, tüm bu faktörleri etkileyen devlet ve şans (şans faktörünün tanımlanmasındaki zorluktan dolayı bu çalışmaya dahil edilmemiştir.) ile açıklar. Elmas modelinde ayrıca bu ana faktörlere ilişkin alt faktörler de bulunmaktadır. Uluslararası rekabet gücünün Bayes ağ modeli ile ölçülebilmesini sağlamak için değişkenlerin tanımları, ilişkileri, kategorileri ve olasılık değerleri belirlenmiştir. Bu alandaki sınırlı veriler nedeniyle, oluşturulan Bayes modeli veriye dayalı değildir. Geliştirilen model Porter'ın teorik değişkenlerini ve uzmanların olasılıklar konusundaki inançlarını birleştiren bir hibrit model sunmaktadır. Porter'ın çerçevesinde birçok alt faktör olduğundan, literatürden seçilen çalışmalardaki kullanım sıklığı nispeten yüksek olanlar Bayes modelinde kullanılmıştır. Uzmanların olasılıklar konusundaki inançlarını toplamak için anketler oluşturulmuştur. Geliştirilen Bayes ağ modeli GeNIe yazılımı aracılığıyla analiz edilmiştir. Modelin bütün olarak değerlendirilmesi ve sonuçların çeşitli koşullar altında analiz edilmesi için duyarlılık ve senaryo analizleri yapılmıştır. Modelin geçerliliği için, ilgili literatürdeki iki çalışmanın sonuçları, bu çalışmada geliştirilen modelle karşılaştırılmıştır. Sonuçlar, bu iki çalışmayla benzerdir. Ayrıca, duyarlılık analizlerinin sonuçları çoğunlukla Porter'ın çerçevesi ile uyumludur. Uluslararası rekabet gücünü en önemli derecede etkileyen faktörler ve alt faktörler analizlerle belirlenmiştir. Bu model, akademik amaçlar doğrultusunda uluslararası rekabet gücünün değerlendirilmesi için kapsamlı, niceliksel bir yaklaşım sunar. Bu çalışmanın sınırlaması, olasılıkların gerçek verilere dayanmaması, uzmanların inançlarına dayanmasıdır, bu nedenle model gerçekliği daha az temsil edebilir. Gelecekteki araştırmalarda, Porter'ın tanımladığı bir ulusun gelişim aşamalarına göre (faktör odaklı, yatırım odaklı ve inovasyon odaklı) Bayes modelde kullanılabilecek alt faktörlerin belirlenmesi, potansiyel bir çalışma konusudur.
Business card as a bank product and establishment of a new business card tendency model

(Graduate School, 2023-04-17) Bozkurt, Onur ; Beyca, Ömer Faruk ; 507191121 ; Industrial Engineering

Specially issued for the commercial needs of SMEs, the business card is equipped with the features of different products that also allow personal use. Within the scope of this product; commercial credit cards, overdraft accounts, and credit products with equal installments or seasonal payments are combined into a single card. However, during the data analysis phase, it will be seen that this product is used by individual customers as well as SMEs. Individual customers referred to here are customers with legal entities called partnership customers. The business card tendency model currently used for the related product, which has an important place for banks, does not work successfully. The success rate of this model is well below the other models used in the bank, and therefore the accuracy of the data and the model is doubted. In order to improve this situation, the existing model will be observed, deficiencies and errors will be examined, and then a new model will be established. In this process, there will be stages of data preparation, model building, analyzing the output, and evaluating the results. In the literature, there are many studies prepared for credit cards and related issues by banks and various institutions. Some of these are artificial intelligence-supported credit card models, neural approaches to credit scoring, and calculation of the default rate of loans and fraud detection with the help of machine learning. This study aims to design an end-to-end business card modeling process in the light of other studies in a similar context, but with modern approaches that are not thought to be included in the literature. In light of the studies in the above-mentioned literature, it can be said that there are quite advanced approaches to credit cards. The first problem here is that security-related models such as default rate and fraud are emphasized instead of sales-oriented models of credit cards. Another problem is that the existing sales-oriented models do not attach the necessary importance to sustainability and are established with a shorter-term profit and success focus. In general, the studies conducted in the banks related to the subject were investigated, and various similar and different deficiencies were observed in these studies. A similar and common mistake is that the process ends when customers purchase a product that they do not already have. Another problem is the use of customers' information, which is likely to be erroneous and whose accuracy is doubtful, instead of market information with higher validity, such as BKM and GIB. Finally, most models put less emphasis on activity and continuity, and focus on customer balances. During the case analysis phase, the business card product, which can be tracked through monthly sales at the bank, will be examined. In order to establish a model for this product, first the target definition will be determined, the necessary data will be collected from the relevant tables, and some of them will be selected by filtering these data. Afterward, this data set will be prepared for the model-building phase by making the necessary manipulations on it, and then the model-building phase will be started. Following the model setup, the results will be examined, the most appropriate option will be considered, and success will be measured. In this study, the number of variables, which was 83 at the beginning, is reduced to 11 during the model-building phase, in accordance with the principle of parsimony. A meaningful result is tried to be obtained by entering these variables into the logistic regression and random forest models. According to the results obtained, the logistic regression model works with 98% accuracy, while the random forest model works with 99% accuracy. In addition, the precision value obtained in the random forest model is higher than that in the logistic regression model. The precision metric shows how many of the values that are estimated as positive are actually positive. For these reasons, it is decided that the model to be used should be random forest. In this way, the detection rate of customers with a target definition of 1 for the business card product will be higher, which will increase the bank's customer portfolio and profitability. It is aimed in this thesis study to eliminate these deficiencies and errors in existing exercises to establish a more beneficial and efficient model for banks. In addition, it is recommended that banks expand their perspectives on which data they will use while establishing the relevant model. At the end of this process, financial institutions will be able to establish healthier models by integrating and using more accurate and consistent market data into their databases, if necessary. This research will provide a successful trend model with meaningful explanatory variables for business card-like products for future works.
Conceptualisation and instrument development for mobile application usability based on android operating system

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2021) Kazdaloğlu, Abdullah Emin ; Gümüşsoy Altın, Çiğdem ; 682769 ; Endüstri Mühendisliği

Notions such as mobile internet and mobile applications ceased to be a nascent concept when basic cell phones, which became prevalent in the society in the late 1990s, left their dominations to smartphones in the early 2010s. The technological infrastructure, which has made substantial progress in the framework of mobile concept, the organisational models of the companies and the penetration rate of the mobile internet among users exceeding the usage rate of desktop internet, has significantly speeded up the use of smartphones and mobile applications that may be used anywhere and anytime. Large-scale usage of mobile applications is based on companies developing mobile applications and directing their services to the context of mobile applications to remain firm in the competitive market. In this perspective, the Google Play Store and Apple App Store platforms, where mobile applications are delivered to users by Android and iOS operating systems respectively, stand out as an important figure with millions of different applications. The large number of mobile applications has given users the opportunity to turn to lots of different options. Hence, it has become requisite for companies to gain advantage in a strong competitive environment by better marketing their products and services in the digital environment in order to continue their viability. One of the essential points of ensuring adoption, preferability, and continuity in such a rapidly growing mobile application universe is that mobile applications can be used in a way that makes user experience better. Yet, when the literature was scrutinised well, it was noticed that mostly desktop computer or website usability models were adapted to the mobile device and application context or mobile application usability was tried to be evaluated with very usual criteria such as satisfaction, learnability, memorability, effectiveness, and effectiveness. It is crystal clear that the usability concept, which plays a more vital role in mobile technology, should not be addressed with the evaluation methods of desktop computers and these methods should not be directly adapted to the mobile device or mobile application concept. Therefore, mobile devices and particularly mobile applications with which users interact directly should have their own usability evaluation criteria. However, the lack of such a usability model for the Android operating system, which is one of the two largest operating systems and is currently preferred by roughly 4 out of every 5 smartphone user, is a major gap realised in the literature. Hereby, a comprehensive and conceptualised usability model for mobile applications running on the Android operating system should be established. In the literature part of this research, mobile technologies, mobile shopping applications that will be the subject of the analysis phase of the study, and the concept of usability are explained meticulously. A conceptual model for mobile application usability running on the Android operating system was established and verified with a survey instrument. Specifically, the guide for interface design of Android-based mobile applications, published by Google, was thoroughly analysed and adapted to the conceptual model. Then, in the light of this reviewed guide, 13 constructs illustrating the usability of mobile applications running on the Android operating system were originated. Open and axial coding was done following the methodology. The matrix was designed by listing these codes, and used in the next stage of this study. In the second phase of the methodology of this thesis, firstly items representing each construct within the context of the matrix were created and collected in the item pool. These items were first evaluated by experts and then by the end user, and items that were confusing, ambiguous and meaningless were removed from the pool or modified. In order to develop the scale, face validity check (pre-test), pilot test (n = 30) and content validity check (n = 41) were carried out, respectively. By virtue of these checks, a qualitative and quantitative (using PSA and CSV indices) evaluation of the scale was made. The study was strengthened by gathering feedback about the scale from those who voluntarily participated in these survey studies, and the corrections were made in the item pool thanks to the feedback received. The survey method was used in the analysis stage of this study. People using mobile shopping applications were selected as a target sample. In the analysis part, items in the item pool were adapted to the mobile shopping application concept. Several grounds for the analysis based on mobile shopping applications: increasing mobile shopping volume and popularity because of the Covid-19 pandemic, the reason some of the most downloaded applications in Google Play Store and Apple App Store in Turkey are shopping applications, large investments in the retail sector, policies of companies that direct their customers to mobile shopping and convenience and comfort factors with respect to customers. For exploratory and confirmatory factor analyses, two large samples (n1 = 293 and n2 = 340) were picked and factor, convergent and discriminant validation was fulfilled using IBM SPSS Statistics 26 and IBM SPSS AMOS 26 software. In addition, Cronbach's alpha values of the factors were calculated in both analysis stages and reliability was also measured. During the confirmatory factor analysis phase, nomological validation was made. For nomological validation, 13 constructs were taken into account as independent variables and examined how they affect the variables of brand loyalty, continued intention to use and satisfaction, which are frequently associated with usability in the literature. According to the analysis results, it was proved that the usability model created for Android-based applications has a significant effect on satisfaction, continued intention to use and brand loyalty and predicts these variables decently. Moreover, in the evaluation phase of both factor analysis, the fact that the loadings of the items included in the factors were above the required threshold approved this thesis. As a result, this study is very significant for practitioners working in the field of mobile applications. It will be a guide for mobile application developers and companies working in this sector. The created mobile application usability conceptualisation will allow the use of the practitioners to develop new mobile applications or to enhance an existing application. Therefore, in the last part of the study, the implications of the study and its theoretical contributions for practitioners are mentioned, besides.
Çok amaçlı kaynak kısıtlı çoklu proje çizelgeleme problemi ve bir traktör firmasında uygulama

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2024-07-02) Biçer Dinçkurt, Cemre Nur ; Kabak, Özgür ; 507211106 ; Endüstri Mühendisliği

Proje yönetiminde, projelerin zamanında ve önceden belirlenen bütçe dahilinde tamamlanması büyük önem taşımaktadır. Proje çizelgeleme sürecini karmaşıklaştıran nokta, genellikle sınırlı kaynaklarla birlikte birden fazla projenin aynı anda yürütülmesidir. Gerçek hayat proje çizelgeleme süreçlerinde; projeleri en kısa sürede, gecikme olmadan ve bütçeyi aşmadan kaynakları en verimli şekilde kullanarak tamamlamak gibi birden fazla amaç aynı anda gerçekleştirilmek istendiğinden durum daha da karmaşık bir hale gelmektedir. Bu tür problemler Kaynak Kısıtlı Proje Çizelgeleme Problemi (KKPÇP) çatısı altında toplanmıştır. Bu yüksek lisans tez çalışması, birden fazla amacı aynı anda gerçekleştirmeyi ve birden fazla projenin çizelgelenmesini amaçlayan Çok Amaçlı Kaynak Kısıtlı Çoklu Proje Çizelgeleme Problemi üzerine odaklanmaktadır. Bu tür problemler, genellikle birbiriyle çelişen hedeflere sahip olurlar; proje süresinin minimize edilmesi, maliyetlerin düşürülmesi veya kaynak kullanımının dengelenmesi gibi çeşitli amaçlar örnek olarak gösterilebilir. Çok amaçlı KKPÇP çözümü için çeşitli matematiksel modelleme ve optimizasyon teknikleri kullanılmaktadır. Bu çalışmada, belirli bir zaman dilimi içinde tamamlanması gereken birden fazla projenin, sınırlı kaynaklar göz önünde bulundurularak en iyi şekilde planlanması ve çizelgelenmesi amaçlanmıştır. Ağırlıklı hedef programlama, farklı hedeflerin önem derecelerine göre ağırlıklandırıldığı ve bu hedeflerin aynı anda optimize edilmeye çalışıldığı bir teknik olarak kullanılmaktadır. Bu çalışmada, problemin çözümü için önerilen matematiksel model, OPL dilinde kodlanmış ve ağırlıklı hedef programlama yöntemi kullanılarak ve IBM ILOG CPLEX çözücüsünden faydalanılarak çözülmüştür. CPLEX, özellikle doğrusal programlama problemlerinin ve karmaşık matematiksel modellerin çözümünde etkili bir araç olarak kullanılmaktadır. Matematiksel modelin amaç fonksiyonunda bulunan ağırlıklar duyarlılık analizi yapılarak ve son karar verici tarafından şirketlerin hedefleri doğrultusunda belirlenmiştir. Modelin doğruluğunu ve etkinliğini test etmek amacıyla başta daha küçük bir örnek üzerinde çalışma yapılmıştır. Bu tez çalışmasında, bir traktör firmasının geliştirdiği traktör projelerinin AR-GE test süreçlerinin çizelgelemesi üzerine çalışılmıştır. Odaklanılan amaçlar; belirli kaynak sayısı ve testlerin öncüllük ilişkileri dikkate alınarak, projelerin toplam gecikme sürelerinin ve toplam fazla mesainin minimize edilmesidir. Her bir projenin birbirinden farklı sayıda ve tipte validasyon test ihtiyacı olduğu, 6 farklı kaynağı kullanan 25 projenin çizelgelenmesi için ağırlıklı hedef programlama matematiksel modeli geliştirilmiştir. Dikkate alınan AR-GE validasyon test süreci kaynak tipleri: Motor & HVAC, Hidrolik & Güç Aktarma Organları, NVH & Araç Doğrulama, Atölye, Saha Testi & Güvenilirlik, Elektrik & Elektronik test mühendislerinden oluşmaktadır. Her proje için, uygulanacak validasyon testlerinin öncüllük-ardıllık ilişkisi, testlerin gerçekleştirileceği süreler ve projelerin tamamlanması gereken gün sayısı gibi parametreler model içerisinde tanımlanmıştır. Yapılan bu çalışma sonucunda; gerçekte toplam 45 gün gecikerek ve toplam 126 adam*gün fazla mesai yapılarak tamamlanan projeler, hiç gecikme yaşanmadan toplam 110 adam*gün fazla mesai yapılarak tamamlanmıştır. Ayrıca kaynak kapasitesinin yeterliliği ile ilgili çeşitli senaryolar denenmiş ve analiz sonuçları paylaşılmıştır.
Döngüsel malzeme sistemi tasarımı için çok amaçlı model önerisi ve bir beyaz eşya fabrikası için uygulama

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2023) Türkmen, Elif İrem ; Satoğlu, Şule Itır ; 817939 ; Endüstri Mühendisliği Bilim Dalı

elişmekte olan dünya ile, işletmeler arası rekabetlerden ötürü, maliyet ve teknolojik üstünlük kapsamında önde olma çabası çok üst seviyelere ulaşmıştır. Bu üstünlük göstergelerini iyileştirmenin birçok potansiyel alanı olmak ile beraber lojistik faaliyetleri bunların en önemlilerinden biridir. Bu kapsamda, birçok işletme hem iç hem de dış lojistik operasyonlarında verimlilik arttırıcı yöntemlere başvurmaktadır. Bu çalışmada, bir beyaz eşya fabrikasının iç lojistik operasyonuna ait araç rotalaması üzerine bir gerçek hayat problemi ele alınmıştır. Çalışmada adı geçen fabrikada bulunan montaj hatlarının ihtiyaçlarını karşılamak için süpermarketten montaj istasyonlarına belirli periyotlarda taşıyıcılar ile malzeme dağıtımı gerçekleştirilmektedir. Bu taşıyıcılar insansız malzeme dağıtımı yapan, elektrikli ve otonom bir şekilde yönlendirilen AGV (Automated Guided Vehicles)'lerdir. Dağıtılacak malzemeler süpermarket adındaki fabrika içinde bulunan ara malzeme deposuna getirildikten sonra, burada elleçlenip, AGV'lere yüklenir. Ardından AGV'ler atanmış olan istasyonlara uğrar ve rotasını tamamlayan AGV'ler süpermarkete geri dönmektedirler. Problemde her bir AGV'nin belirli bir taşıma kapasitesi olduğu var sayılmaktadır. Çalışmada, montaj istasyonlarının ihtiyacını karşılamaya yönelik malzemelerin süpermarketten istasyonlara teslimini içeren AGV rotalama problemi üzerinde durulmuştur. Bununla birlikte her bir AGV'nin tek bir rotada ve periyotta hizmet ettiği kabul edilmiştir. Problem, literatürde NP-Zor olarak adlandırılan araç rotalama problemlerinin bir türü olan kapasite kısıtlı araç rotalama problemi olarak değerlendirilmiştir. Bu çalışma Türkiye'de faaliyet gösteren bir beyaz eşya firmasının yeni kurulacak olan fabrikası için uygulanacaktır. Kullanılan veriler yeni kurulacak olan fabrikadaki gerçek verilerdir. Bu kapsamda istasyonların ihtiyacına göre malzeme dağıtımının yapılacağı, AGV'lerin izleyecekleri rotaların ve periyotların belirlendiği, bunun yanında da ana amaçlar olarak AGV'lerin vardiyada aldıkları tur sayılarının ve istasyonların toplam bant başı stoklarının minimize edileceği çok amaçlı karma tamsayılı bir lineer matematiksel model geliştirilmiştir. Bu çok amaçlı matematiksel modelin çözümü için ise AUGMECON2 (Arttırılmış 𝜀 𝑘𝚤𝑠𝚤𝑡 yöntemi) uygulanmıştır. Metodun sonucunda problemdeki pareto optimal çözümler elde edilmiş olup, çözümlerin sonuçlarına göre yönetsel kararlar uygulanmıştır. Bu kapsamda, firma stratejileri doğrultusunda ideal bant başı stok değerleri ve vardiyadaki tur sayılarını belirlemiştir. Bunun yanında farklı amaç ve değişen parametreler ile matematiksel model değiştirilmiş ve model her bir durum için tekrar çözdürülmüştür. Modeldeki bu değişkenlerin sonuca etkisi incelenmek istenmiştir. Bunun sonucunda ise daha esnek ve verimli, uygun maliyetli üretim operasyonuna ulaşılmak hedeflenmiştir. Öncelikli olarak model 4 farklı amaç ile tekrardan çözdürülmüş olup, yeni rotalar, periyot ve rota süreleri, AGV'lerin doluluk oranları ve batarya durumları ve de bant başı stok alanlarının değişimi incelenmiştir. Bu 4 amaç sırasıyla, istasyonlardaki maksimum bant başı stokunun minimize edilmesi, AGV'lerin her periyotta aldığı rota sürenin minimize edilmesi, AGV sayısının minimize edilmesi ve AGV'lerin boşta kalma sürelerinin minimize edilmesidir. Akabinde ise modeldeki parametre değişikliklerinin modelin sonucuna etkisi incelenmek istenmiştir. Burada talep değişkenliği ve periyot sürelerindeki değişiminin, AGV kapasitesinin ve AGV sayısındaki değişiminin çıktılara etkisi incelenmiş olup, yönetsel karar destek mekanizmaları geliştirilmiştir.
Elektronik harp sistemi ile konum belirleme: Deniz gözetleme istasyonları için stratejik yerleşim planları

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2024-07-01) Berber, Canberk ; Kabak, Özgür ; 507201126 ; Endüstri Mühendisliği

Günümüzde, teknolojinin getirdiği yenilikler sayesinde hassas olarak elde edilen konum bilgisi hayatımızın ayrılmaz bir parçası haline gelmiştir. Konum bilgisi elde etmenini birçok alternatif metodu bulunsa da en yaygın olarak kullanılan Küresel Uydu Navigasyon Sistemleri'nden (GNSS) Küresel Konumlandırma Sistemi (GPS)'dir. Bu sistemleri günlük yaşantımızın birçok noktasında yoğun olarak kullanmaktadır. Denizcilik faaliyetlerinde de yüksek doğruluklu konum bilgisine sahip olmak büyük önem taşımaktadır. Son derece hassas konum bilgisi sağlayabilme kapasitesinden dolayı GPS, askeri ve sivil deniz araçlarında yaygın olarak kullanılmakta ve birçok sisteme veri sağlamaktadır. GPS, birçok avantaja sahip olmasının yanında bazı dezavantajları da mevcuttur. Belirli durum ve koşullarda, GPS tarafından sağlanan bilgiler manipüle edilebilir, çevresel faktörlerden olumsuz etkilenebilir ya da sistem tamamen hizmet dışı kalabilir. Bu çalışma, GPS veya herhangi bir GNSS sisteminin çalışmadığı durumlarda konum tespiti için alternatif bir yerel konumlandırma sistemi (LPS) önermektedir. Kıyı, açık deniz ve okyanus gibi alanların gözetimi için kullanılan deniz gözetleme istasyonlarının aktif radar emisyonlarından yararlanılarak, askeri gemilerde yaygın olarak kullanılan elektronik harp (EH) sistemleri aracılığıyla bir geminin konumunu belirleyebilmek üzerine bir yaklaşım sunulmaktadır. Elektromanyetik yayınları tespit edebilme yeteneğine sahip olan EH sistemleri, eş zamanlı olarak tespit edebileceği birden fazla sinyal bilgisiyle konum bilgisi sağlayabilmektedir. EH sistemi tarafından sağlanan konum bilgisinin doğruluğu, çeşitli değişkenlere bağlı olarak değişmektedir. Bu yeteneğin maksimum fayda ile kullanılabilmesi için çalışma, deniz gözetleme istasyonlarının yerleşimi üzerine bir model önerilmektedir. Bir tesis yerleşim problemi olarak ele alınan bu model, geleneksel kapsama maksimizasyonu ve maliyet minimizasyonu gibi amaç fonksiyonlarından farklı olarak, yapılan konum tahmininde hata minimizasyonuna odaklanmaktadır. Çalışmanın amacı, herhangi bir altyapı olmaksızın belirli bir bölgede minimum tahmin hatası sağlayacak şekilde tesis yerleşimini optimize etmektir. Bu amaçla bir tamsayılı programlama modeli önerilmektedir. Çalışma kapsamında öncelikle konum belirleme teknikleri ve sensörleri detaylı bir şekilde incelenmiştir. GPS sisteminde konum hatası oluşturabilecek bazı olumsuz durumlar incelenmiştir. Ayrıca, tesis yerleşim problemleri konusunda kapsamlı bir literatür taraması yapılarak, oluşturulacak modelin altyapısı hakkında detaylı bir araştırma yapılmıştır. Çalışmanın ikinci, üçüncü ve dördüncü bölümlerinde bu araştırmadan elde edilen bilgiler sunulmuş ve modeli oluşturan sistemler hakkında detaylı bir bilgilendirme sunulmaktadır. Oluşturulan modelin etkinliğini ölçmek ve kapsamlı analizler yapmak için çeşitli programlar araclığıyla geniş bir analiz altyapısı oluşturulmuştur. Modelin etkinlik analizleri için hazırlanan veri setleri, dünyanın coğrafi şekli, yüzey özellikleri ve çeşitli coğrafi yapılar dikkate almaktadır. Bu sayede, olabildiğince gerçekçi bir model oluşturulması hedeflenmiştir. Bu coğrafi etkiler, kullanılan matematiksel formüller aracılığıyla modele entegre edilmiştir. Oluşturulan model, üç farklı vaka ve dört durum üzerinden detaylıca analiz edilmiş, ve elde edilen sonuçlar sunulan modelin etkili çözümler sunduğunu göstermiştir.
Elektronik kart üretiminde çizelgeleme problemleri için süreç akışını dikkate alan bütünleşik bir yaklaşım ve uygulama

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2023) Ünal, Ömer Faruk ; Asan, Şeyda Serdar ; 507181141 ; Endüstri Mühendisliği Bilim Dalı

Elektronik kartlar günlük yaşantımızda kullanılan telefon, televizyon, bilgisayar, otomobil ve akıllı cihazlar gibi birçok üründe bir alt bileşen olarak kullanılmakta ve hayatımızda önemli bir yer tutmaktadır. Bu ürünlerin verimli bir şekilde çalışması elektronik kartların uygun tasarımına, üretimine ve kalitesine bağlıdır. Teknolojinin gelişimiyle beraber ürün çeşitliliğinde yaşanan artış üretimdeki kapasite kısıtları göz önünde bulundurulduğunda çok fazla model geçişine neden olmakta ve bu geçişler için katma değersiz ara operasyon ve sürelere katlanılmaktadır. Üretimde verimsizliğe neden olan bu durumlar için yenilikçi yaklaşımlar ile verimlilik artışını sağlayacak çalışmalara ihtiyaç vardır. Bu çalışmada elektronik kart üretimi çizelgeme problemleri ele alınmış ve elektronik sektöründe var olan verimlilik arttırma ve maliyet düşürme amaçlı çalışmalara katkı sağlanması motivasyonuyla gerçekleştirilmiştir. Yapılacak uygulama birbirinden farklı özellikteki elektronik kartların, birbirinden farklı özellikteki üretim ve test hatlarında talebe karşılık verecek ve maksimum faydayı sağlayacak üretim planına odaklanmaktadır. Bu problem yeterli zamanda optimum çözümün bulunamayacağı NP-zor optimizasyon problemi sınıfında yer almaktadır. Bu nedenle problem çözümü için aynı anda tüm elektronik kartların malzeme kırınımı ve ortak malzeme kullanımı, malzeme kullanım miktarları, talepleri, operasyon süreleri, süreç akış haritalarında uğrayacağı istasyonlar ve sıraları göz önünde bulundurularak bir kümeleme analizi yapılmaktadır. Oluşan kümeler otomatik dizgi hatları için en büyük üretim miktarını amaçlayan 0-1 karma tamsayılı matematiksel model içerisine yerleştirilmektedir. Son aşamada tüm üretim istasyonlarının dikkate alınması için simülasyon analizi yapılmaktadır. Çalışmada yenilikçi bütünleşik bir yaklaşım ile süreç akışı dikkate alınarak tüm üretim istasyonları aynı anda göz önünde bulundurulmuş, böylece üretim istasyonları arasındaki ilişki incelenerek hem darboğaz istasyonların belirlenmesi sağlanmış hem de alınacak aksiyonların mevcut üretim sistemine olan katkısı ortaya çıkarılmıştır. Önerilen yaklaşım çok çeşitli az hacimli üretim yapan, yüzlerce farklı ürüne sahip, birden çok yüzey montaj teknolojisi (SMT) özelliğine sahip otomatik dizgi hattı olan, birden çok süreç akışına sahip ve birden çok test ayar istasyonuna sahip bir elektronik kart üreticisinin çizelgelemesi için uygulanmıştır. Uygulama sonucunda her biri birbirinden farklı özellikte olan elektronik kartların, birbirinden farklı özellikteki üretim ve test hatlarında talebe karşılık verecek ve maksimum faydayı sağlayacak üretim planına odaklanılarak üretim miktarında %22 oranında iyileştirilme sağlanmıştır.
Equity portfolio optimization using reinforcement learning: An emerging market case

(Graduate School, 2022-03-15) Candar, Mert ; Üstündağ, Alp ; 507171144 ; Industrial Engineering

In this study, RL models are generated to address the equity portfolio optimization problem. The asset universe for this problem has been restricted to BIST30 constituents, which is a stock market index from an emerging market. The index is composed of the 30 largest stocks in terms of market capitalization. The characteristics of an emerging market do differ from developed markets as emerging markets bring new challenge such as increased uncertainty and decreased market efficiency. Our models use return, volatility, technical indicators, and fundamental company information to make portfolio weight decision. We study DDPG and PPO methods in this study. Two different neural network architectures are designed to fit the needs of these two RL models. We utilized convolutional network structures to successfully extract meaningful information out of the dataset. We train the models with 10 years of daily data, and then test with 1 years of data. We set main benchmark as the market capitalization weighted BIST30 index, as we try to compete it and provide a better weighting strategy. We also compared our agents with UBAH, UCRP and MPT portfolios as additional benchmarks. The results show that we outperform all of these benchmarks in terms of return, and risk adjusted return metrics, such as Sharpe and Sortino ratios. One aspect of the models is that they produce a higher volatility behavior, however they compensate the high risk with a higher return value per taken risk so the return based metrics are superior to benchmarks. We highlight the model-free nature of the our proposed RL agents. The results are presented at the last section and a future projection is provided for a probably better model.
Exploring contact patterns among students via social network analysis: A cohort study in İstanbul, Türkiye

(Graduate School, 2024-07-16) Hasanniazi, Tanya ; Yaylalı, Emine ; Güçlü, Hasan ; 507201161 ; Industrial Engineering

This study explores the dynamics of social interactions among middle school students using Social Network Analysis (SNA) and ultra-wide band (UWB) technology embedded in sensor cards. Conducted in a Turkish middle school, this research aimed to capture and analyze the social mixing patterns of students across three grades on separate days in March 2023. The results have significant implications for understanding disease transmission and developing effective public health interventions in school settings. SNA, which integrates sociological theories and mathematical principles from graph theory is employed in this context to understand how interactions between individuals influence social phenomena, such as cognitive processes, feelings, and behaviors. It also seeks to uncover the patterns of information, influence, and infection flow. In our study, the goal is to understand how infection spreads among students of a middle-school given the significant role children play in transmission of airborne diseases when they commute between home and school and interact with a number of peers. The data collection utilized lightweight, credit-card-sized wireless sensor devices to record close proximity interactions among students and giving us details of those contacts including who interacts with whom and for how long. These UWB-based devices are known for their high accuracy in contact tracing and were configured to detect face-to-face contacts within a 1.5-meter range. The study was set in a co-educational public middle school in Istanbul. Each student, along with their teachers and staff, was equipped with a sensor card that recorded face-to-face contacts throughout the school day. The data was collected over three separate days, each dedicated to a specific grade: 5th, 6th, and 7th grades. On each day, students were given sensor cards at the beginning of the school day, and these were collected before the last class ended. The collected data captured interactions during class times and break times, providing a comprehensive picture of the students' social networks. The context of the study is particularly significant given the recent global COVID-19 pandemic in addition to previous outbreaks that claimed a lot of lives and left detrimental impacts on public health systems and economies worldwide, thus highlighting the critical need for effective contact tracing and understanding social interactions to predict how pathogens spread and eventually prevent disease spread. Schools, being high-density environments where close contact is frequent, are prime locations for such studies. By focusing on these settings, the research aims to provide insights that can inform public health policies and interventions, such as school closings, social distancing, masking, and vaccination strategies. The contact data was analyzed to construct a network of interactions among students. Various metrics such as degree (number of contacts per student), density (ratio of actual contacts to possible contacts), clustering coefficient (degree of interconnectedness among a student's contacts), and shortest path (minimum number of intermediary nodes connecting two individuals) were calculated to understand the cohesiveness and connectedness of the network. Other data analysis methods namely calculating the distribution of contact durations and degree values were also applied to gain insight on the likelihood of transmission events, and informing disease models with the related parameters. The results obtained from this study are listed as follows: • It was found that older students tended to form more interconnected groups with stronger ties across different classroom communities. • It was determined that contact durations were short, with most interactions lasting less than a minute. • The patterns suggest that while younger students have more frequent contacts, these interactions are generally brief. The study also identified the potential for different contact durations to influence infection spread, emphasizing the need for further research on proximity distances and their effects on network dynamics. By focusing on environments with high population density and connectivity, such as schools, valuable insights can be gained about the potential effects and dynamics of virus transmission. Lastly, this thesis provides valuable insights into the social interactions of middle school students, with implications for designing effective public health interventions and improving our understanding of disease transmission in school settings. The results underscore the need for targeted strategies to manage infectious diseases, particularly in educational environments where close contact is frequent. The findings also highlight the importance of using advanced technologies like UWB sensors to gather accurate data on social interactions, which can inform more precise and effective public health measures.
Instrument development to evaluate the usability of OTT platforms

(Graduate School, 2023-06-23) Coşkun, Muhammed Çağrı ; Gümüşsoy Altın, Çiğdem ; Pekpazar, Aycan ; 507181115 ; Industrial Engineering

Human beings have begun to experience serious technological developments that started in the twentieth century and have been developing more rapidly since the beginning of the twenty-first century. In the twentieth century, various technologies were only accessible to the elite, but today all kinds of technologies have entered the lives of people of all ages. So much so that almost every action performed by human beings now has a dimension that touches technology. In particular, the introduction of many smart devices, such as smart phones and smart televisions, into people's lives and the fact that people benefit from these technologies have accelerated the transition to digital. Changes in people's needs have been very effective in this digital transformation. In recent years, there have been many technological developments to meet these needs. Thus, the transition to digital has changed the way many different jobs are done, and moreover, it has opened new opportunities for companies. One of the areas of change in this context is watching television, or in today's terms, content consumption, which has become a routine in people's daily lives. In the past, people used to watch black-and-white television channels, but with the development of digital technologies, a new generation of content broadcasting platforms has emerged that can be used on many different devices, such as phones, computers, and televisions. One of the biggest disadvantages of traditional television is that it broadcasts linearly, and another is that it broadcasts only on television, which means that people had to be tied to a place. Therefore, this change in people's needs has found new solutions thanks to technological developments. In this context, the concept of over-the-top (OTT), which is the subject of this study, has started to enter people's lives in the last two decades. OTT differs from traditional television in that it broadcasts over the internet and delivers content to users over the internet. When the OTT concept is examined, it is seen that there is not a single type but many different types. These differences arise from the adoption of different business models. A literature review reveals that there are five different business models: subscription-based, advertising-based, transaction-based, hybrid, and free. Companies that adopt the subscription-based business model offer subscriptions to their users with different payment options, such as monthly or yearly, for a certain fee and offer all content to their users during this period. Companies using the ad-based business model offer all their content free of charge to users, but in order to generate revenue, they show ads to users while they consume content. In the transaction-based business model, companies rent or sell their series or movie contents to users for a certain period of time. Companies that basically operate around these three business models can sometimes adopt more than one business model. The business model adopted by such companies is called hybrid. Apart from the four models, companies that offer their content to their users without any expectation of income have adopted the free business model. When the literature is examined, it is seen that there are some driving forces for users to switch from traditional broadcasting to OTT platforms. In this study, the driving forces are explained in six categories. The first driving force is the COVID-19 pandemic, which has caused a change in the lifestyles of all people. The COVID-19 pandemic started in 2020, and its impact lasted for a long time. During this time, people had to stay in quarantine and carry out their work at home. However, the long duration of this situation and the fact that people had to spend time at home made many people look for different activities. One of the most important of these activities is consuming content through various OTT platforms. Studies show that this trend has continued after the pandemic. The second driving force is people's desire to increase their comfort level. Traditional televisions, which cannot provide the desire to consume content anywhere and anytime without being tied to time and space, have accelerated people's turn to OTT platforms. The third driving force, technological developments, is one of the most important factors increasing the usage rate of OTT platforms. In fact, the widespread use of 5G technology following 2G and 3G, the cheapening of technological devices such as smartphones, and the launch of campaigns by telecom operators for OTT platforms have enabled OTT platforms to become widespread. The fourth driving force is the rich content that OTT platforms offer to their users. OTT platforms can measure whether content is liked or disliked through various methods, and moreover, they can determine what kind of content is more in demand. Therefore, OTT platforms have an advantage over traditional television in producing content that appeals to users. The fifth driving force is competition among OTT platforms. The high level of competition causes companies to work on different strategies and compete on price and content quality, and therefore these developments favor the user. The final driving force is the concept of binge-watching. This concept, which has emerged in recent years, means watching several episodes of a series at once. In particular, companies such as Netflix, which releases all episodes of a season on the same day, have led to the development of this concept. This behavior, which is also quite common among young people, is associated with OTT platforms and affects the increase in their usage rate of OTT platforms. In this context, the fact that people of almost all ages have started to use OTT platforms has led to the emergence of many usability problems. In research on usability, researchers have interpreted usability in different ways. In some studies, usability has been referred to as efficiency and satisfaction, but it has also been referred to as learnability. The concept of usability, which is also examined in standards such as ISO 9241 and ISO 9126, has been the focus of companies such as Google, Microsoft, and Apple, and they have published guidelines for developing user-friendly interfaces. However, with the emergence of various design approaches, usability evaluation has become essential. As a result of the literature review, usability evaluation methods have been divided into three main categories: inspections, testing, and inquiry techniques. The methods related to inspection, where the focus is on expert evaluation, consist of heuristic evaluation and cognitive walking methods. There are many methods within testing methods. In usability evaluation, methods such as field work, laboratory work, and remote testing can be used, while testing methods can also include think-aloud and focus group studies. In the last class on inquiry techniques, different scales could be used. Examples of these methods are the system usability scale and the questionnaire for user interaction satisfaction. As a result, researchers have many options for evaluating usability. Within the scope of this study, a survey was developed to evaluate the usability of OTT platforms that provide web-based services. In this study, which started with literature research, Google, Microsof, IBM, Apple TV guidelines, WCAG 2.1, WCAG 3.0, ISO 9126, and ISO 9241 standards were examined in detail to determine the factors affecting usability, and categorical structures were tried to be created. In this study, in which a method consisting of six stages was followed, the Apple TV manual played the main role. First, the Apple TV manual was analyzed line by line to create a conceptual structure, and all sentences that could be related to usability were collected. Using open and axial coding technique, the collected statements were grouped together according to their similarities and divided into categories that were thought to represent them. These categories were accessibility and customization, account management and user features, brand perception and identity, data entry and search, design and layout, help and support, navigation, privacy and data protection, and streaming and content delivery. Then, in the second stage of the study, a face validity check was conducted. The aim of this stage, in which all criteria were evaluated by expert, was to eliminate the ambiguity and semantic problems of the collected criteria. Three accredited employees participated in the face validity check. Following this stage, a pilot test was carried out with 26 real users, again to eliminate the ambiguity and semantic problems of the criteria. In the final stage of this phase, a content validity check was conducted with the participation of 30 users. In this stage, PSA and CSV indices were calculated to measure the extent to which each criterion corresponds to the categorical structure. As a result of this part, final changes were made to the criteria pool, and the third stage of the method was started. In the third stage, explanatory and confirmatory factor analyses were conducted to evaluate the measurement properties of the prepared scale. In the exploratory factor analysis stage, 650 users evaluated the Netflix website. Then, using the IBM SPSS 25 program, factor loadings and Cronbach's alpha values were calculated. In the next stage of confirmatory factor analysis, a new survey was conducted with 600 participants. The convergent and discriminant validity was tested by using IBM SPSS 25 and IBM SPSS Amos 25 programs. The Cronbach's alpha values, average variance extracted (AVE), composite reliability (CR) values and goodness of fit and badness of fit indices were calculated. Nomological evaluation was also made at this stage. The extent to which the nine factors are explained by the independent variables (brand loyalty, intention to continue use, and satisfaction output) frequently used in the literature was calculated. When the results were analyzed, it was seen that the nine factors explained the variables of brand loyalty, intention to continue using, and satisfaction to a great extent. As a result, this study will be a very good guide for designers who will design interfaces for web-based OTT platforms. In this study, which can be used to evaluate the usability of any designed OTT web interface, the criteria of the questionnaire can be used as a checklist, or design improvements can be made by considering categorical structures. In addition, the methodology followed in this study can be used by researchers to develop scales for the evaluation of different platforms for usability evaluation.
İnovasyon performansına etki eden faktörlerin bulanık bilişsel haritalama yöntemi ile önceliklendirilmesi ve telekomünikasyon sektöründe bulanık çok kriterli karar verme yöntemleri ile proje seçimi

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022) Muhtar, Ali Can ; Özbay Yanık, Seda ; 733555 ; Endüstri Mühendisliği Bilim Dalı

İnovasyon kavramı, sürdürülebilir büyüme hedefleyen şirketler için kritik bir rekabet unsuru olarak kabul görmektedir. İnovasyon basitçe yenilikçi yaklaşım ve uygulamalar ile rakiplere karş avantaj elde edebilmek için önemli bir araçtır. İnovasyon sayesinde şirketler, yenilikçi fikirler ve teknolojik ilerlemeler ile portföylerini güncel tutarak büyüme hedeflerini sağlamak ve pazarda daha iyi bir konum elde etmeye çalışırlar. OECD, inovasyon verilerinin toplanması ve yorumlanmasına ilişkin esasları ortaya koyduğu Oslo Kılavuzu'nda inovasyon, bir kurumun mevcut süreç ve ürünlerinden farklı veya kaydadeğer ölçüde iyileştirilmiş ürün ve süreçlerin yaratılması olarak tanımlanmıştır. Geçmişten günümüze farklı inovasyon tanımlarındaki değişim ile inovasyon kavramına bakıştaki değişim yorumlanabilir. Özellikle 2000 sonrası dönemde inovasyonun daha bütüncül, çok boyutlu bir süreç hatta olarak ele alınmıştır. OECD'nin yukarıda da belirtilen inovasyon tanımı, günümüzde de yaygın biçimde kabul görmektedir. Önceki dönemlerde inovasyon kavramı ile büyük ölçüde AR-GE ve teknolojik yenilikler kastedilirken, artık şirket performansına etki eden pazarlama süreçleri, organizasyonel yapı, operasyonel faaliyetler inovasyonun konusu olarak görülmektedir. Günümüzün rekabetçi iş dünyasında, inovasyon şirketlerin her faaliyetlerinde iyileştirme sağlamak ve avantaj elde etmek için kullanabilecekleri bir anahtar niteliğindedir. İnovasyon kavramının genişleyen odak alanı ve artan önemi düşünüldüğünde, farklı ölçütlere göre çok sayıda sınıflandırma yapmak ve inovasyon tipi belirtmek mümkündür. Bu çalışmada, inovasyonun uygulama alanına göre, sağlanacak değişimin boyutuna göre ve inovasyon süreçlerinde faydalanılan kaynağa göre inovasyon tipleri irdelenmiştir. Uygulama alanına göre inovasyon tipleri; ürün, pazarlama, süreç ve organizasyonel inovasyon olarak öne çıkmaktadır. Boyutuna göre inovasyon tipleri; radikal ve artırımsal/kademeli inovasyon olarak öne çıkmaktadır. Faydalanılan kaynağa göre inovasyon tipleri ise açık ve kapalı inovasyon olarak sınıflandırılır. İnovasyon süreci çok sayıda eleman ve bunlar arası karmaşık ilişkileri kapsayan bir süreçtir, bu nedenle bir şirketin inovasyon performansını ölçümlemek oldukça zordur. İnovasyon sürecinin performanısını etkin biçimde ölçebilmek için, sürecin girdiler, çıktılar ve kontrol mekanizmaları gibi tüm detayları ile analiz edilmesi gerekmektedir. İnovasyon sürecinin daha iyi yorumlanabilmesi ve şirketin inovasyon performansının geliştirilebilmesi için sürecin doğru performans faktörleri ile bütün bir sistem olarak ele alınması gerekmektedir. Bu çalışmada, inovasyon performansını etkileyen faktörlerin önceliklendirilmesi için kullanılacak bir karar verme modeli geliştirilecek, alınan uzman görüşleri ile bu modelin bir uygulaması yapılacaktır. İlk etapta, çalışmada kullanılacak performans faktör setinin belirlenmesi için kapsamlı bir literatür çalışması yapılmıştır. İncelenen yayınlarda, çok sayıda faktör belirlenmiş, benzerliklere göre bu faktörler 17 ana faktör olarak derlenmiştir.
İnovasyonun lojistik performans ve enerji sürdürülebilirliği üzerindeki etkisinin incelenmesi

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2023) Kırkan, Ayşe Yıldız ; Işıklı, Erkan ; 802309 ; Endüstri Mühendisliği Programı

Bu tez çalışması kapsamında, lojistik performans ve enerji sürdürülebilirliği kavramlarının inovasyona yönelik değerlerden nasıl etkilendiği anlaşılmaya çalışılmıştır. Lojistik performans, enerji sürdürülebilirliği ve inovasyon kavramları ülkeler bazında incelenmiştir. Lojistik performansın gelişiminin ekonomik refahı sağlamak isteyen devletler için etkin bir role sahip olduğu, literatürde farklı veri setleri ve farklı ekonomik değerler üzerinden çokça çalışılmıştır. Lojistik performansın bu kritik rolü düşünüldüğünde, kendisini etkileyen faktörlerin neler olduğuna yönelik araştırmalar da literatürde yer almaktadır. Bu çalışma kapsamında ise öncelikle inovasyona yönelik bileşenler olarak tanımlanan İnsan Sermayesi ve Araştırma Çalışmaları, Piyasada Gelişmişlik, Gelişmiş İş, Kurumsal Faktörler ve Bilgi ve Teknolojik Çıktılar kavramları kullanılarak inovasyonun lojistik performans üzerindeki etkisi incelenmiştir. Ülkeler bazında veri setini hazırlamak için Dünya Bankası tarafından hazırlan Lojistik Performans Endeksi ve Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı tarafından hazırlanan Küresel İnovasyon Endeksi kullanılmıştır. İkinci olarak ise, lojistik performansın ve aslında tüm endüstrinin ihtiyaç duyduğu kritik bir kaynak olan enerji değerleri üzerinde çalışılmıştır. Bugünkü kullanım tarzı ile enerjinin tükenebilir bir kaynak olduğu ve çevreye karşı zararlı etkilerinin olduğunun anlaşılmasına yönelik bilinç anlaşılmaya başlanmıştır. Bu çerçevede enerji sürdürülebilirliği kavramı gelişmiştir. Enerji sürdürülebilirliği, enerjinin her topluma adilce ulaşmasını ve enerji kullanımının zararlı çevresel etkilerinin en aza indirilmesini gözeterek enerji refahını hedefler. Enerji refahının sağlanması için gerek teknolojik anlamda gerekse süreç iyileştirilmesi olarak yeniliklere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışma kapsamında, inovasyona yönelik değerlerin enerji sürdürülebilirliği üzerindeki etkisi incelenmiştir. İnovasyon kavramı için Küresel İnovasyon Endeksi içerisindeki seçili göstergeler, enerji sürdürülebilirliği kavramını yorumlamak için ise Sürdürülebilir Toplum Endeksi tarafından sunulan İklim ve Enerji temasının altındaki değişkenler kullanılmıştır. Çalışma, inovasyonun lojistik performans ve enerji sürdürülebilirliği kavramı üzerindeki etkilerini inceleyen iki hipotezden oluşmaktadır. Ülke bazında veri toplandığı için 472 adet gözlem mevcuttur.
İşgören yetkinliklerini ve tampon istasyonları dikkate alan çok modelli montaj hatlarının tasarımı

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022-02-09) Dolar, Kadir Tunç ; Durmuşoğlu, M. Bülent ; 507181134 ; Endüstri Mühendisliği

Modern üretim sistemlerinde önemli bir yer tutan montaj hatları, müşteri ihtiyaçlarına hızlı cevap verebilmek ve rekabet ortamında avantaj elde etmek isteyen firmalar tarafından sürekli değişime uğramaktadır. Günümüzdeki gereksinimlere göre, aynı hat üzerinde birden fazla modelde ürünün karışık veya partiler halinde üretilebildiği karma modelli ve çok modelli montaj hatları ön plana çıkmaktadır. Klasik tek modelli hatlara göre daha esnek bir üretim altyapısına sahip olan bu hatlar, birçok sektörde tercih edilmektedir. Farklı modellerdeki ürünlerin aynı hatta üretilebilmesi, müşteri taleplerine cevap verme konusunda esneklik getirmesinin yanı sıra çeşitli problemleri de beraberinde getirmektedir. Bu çalışmada, farklı modellerdeki ürünlerin partiler halinde üretildiği çok modelli montaj hatlarının tasarım problemleri ele alınmaktadır. Çok modelli montaj hatları, birden fazla modelin karışık olarak üretilebildiği karma modelli montaj hatlarından model dönüşleri sırasındaki hazırlık gereksinimleri nedeniyle ayrılmaktadır. Bu kapsamda ele alınan problemler; literatürde ön plana çıkan hat dengeleme, işgören atama ve model sıralama problemleridir. Çok modelli montaj hatlarının tasarım problemleri ile ilgili akademik literatür çok geniş değildir. Literatürdeki güncel çalışmaların büyük çoğunluğu karma modelli montaj hatlarına odaklanmaktadır. Bunun temel sebebi, karma modelli hatların çok modelli hatlara göre daha esnek bir üretim imkânı sağlaması olarak karşımıza çıkmaktadır. Literatürdeki çalışmalarda hat dengeleme, işgören atama ve model sıralama konularında farklı yaklaşımlar izlendiği görülmektedir. Bazı çalışmalarda matematiksel modeller yardımıyla en iyi çözüme ulaşılmaya çalışılırken, bazı çalışmalarda ise probleme özgü sezgisel veya metasezgisel algoritmalardan faydalanılmaktadır. Ele alınan problem tipinin NP-zor sınıfında olması nedeniyle, büyük ölçekli problemlerin çözümü için sezgisel algoritmalar çözüm süresi açısından daha iyi sonuçlar verebilmektedir. Bunun yanı sıra, matematiksel modelleme ve sezgisel algoritmaların birlikte kullanıldığı hibrit çözümlerle de karşılaşılabilmektedir. Bazı çalışmalarda ise simülasyon modelleri aracılığıyla çok modelli montaj hattı tasarım problemlerine çözüm arandığı görülmektedir. Bu çalışmada, çok modelli montaj hatları için hat dengeleme, yetkinlik bazlı işgören atama ve partiler halinde model sıralama problemleri için yeni bir metodoloji geliştirilmektedir. Geliştirilen 0-1 tam sayılı programlama modeli aracılığıyla, hat dengeleme ve işgören atamaları sonucunda oluşan işgören yetkinlik seviyelerinin enbüyüklendiği bir uygulama yapılmaktadır. İşgören yetkinliklerinin enbüyüklenmesinin yanı sıra, modelin asıl amacı olan toplam işgören sayısını enküçükleme, dolayısıyla da hat dengeleme etkinliğini enbüyükleme amacından da ödün verilmemektedir. Hat dengeleme ve işgören atama modelinden elde edilen sonuçlar, bir sonraki aşama olan partiler halinde model sıralama uygulanmasında kullanılmaktadır. Bu aşamada oluşturulan montaj hattına ait kesikli olay simülasyonuna, hat dengeleme sonuçları girdi teşkil etmektedir. Simülasyon modelinde bulunan genetik algoritma eklentisi yardımıyla ise, farklı modellerin toplam hazırlık süresini enküçükleyecek şekilde sıralanması gerçekleştirilmektedir. Genetik algoritma için belirlenen sonlandırma kriterine ulaşılana kadar farklı simülasyon çevrimleri yapılarak, elde edilen sonuçlar genetik algoritma ile değerlendirilmekte ve en iyi çözüme ulaşılmaya çalışılmaktadır. Genetik algoritma ile elde edilen model sıraları kullanılarak, çok modelli ve tek modelli üretimler için iş istasyonları arasında tampon istasyonların bulunduğu ve bulunmadığı durumlar simüle edilmektedir. Gerçek bir beyaz eşya üretim hattında yapılan uygulamada, hem elde edilen sonuçların doğrulanması hem de tampon istasyonlara olan ihtiyacın değerlendirilmesi için yapılan simülasyonlar sonucunda, tampon istasyonların ortadan kaldırılması durumunda elde edilebilecek kazanımlar açıklanarak, andon benzeri uygulamalar gibi bu konuda ileride yapılabilecek çalışmalar aktarılmaktadır.
Karbon yönetimi ölçütlerinin lojistik performans endeksine entegrasyonu

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2024-07-01) Yıldız, Selim Görkem ; Asan Serdar, Şeyda ; 507201160 ; Endüstri Mühendisliği

Lojistik, uluslararası ticaretin ve ekonominin temel taşlarından biridir. Bir ülkenin ekonomik refahını artırmak ve sürdürülebilir kalkınmasını desteklemek için etkin bir lojistik yönetimine sahip olması şarttır. Lojistik, ürünlerin üretim yerinden tüketim noktalarına ulaştırılmasında önemli bir etkiye sahiptir. Ürünün üretim fazından son tüketim anına kadar giden süreç içerisinde taşınım, planlama, depolama, ulaştırma, elleçleme, paketleme, üretim gibi pek çok farklı operasyonel süreç lojistik yönetimini kapsar. Bu süreçlerin işleyişi ve yönetimi sırasında altyapı, kanun, çevre, insan gibi dış koşulların da etkisi ile karşılaşılmaktadır. Ülkelerin birbirleri ile yaptığı ticaret faaliyetlerindeki tüm bu faaliyetleri genel olarak değerlendirebilmek, ülkelerin birbirleri ile karşılaştırılmasını sağlayarak hem gelişmiş yönlerin hem de geliştirilebilir yönlerin ortaya çıkmasını sağlamak amacıyla Dünya Bankası tarafından Lojistik Performans Endeksi geliştirilmiştir. Ülkelerin Lojistik Performans Endeksi (LPE) değerleri, lojistik altyapılarının gücünü ve rekabetçiliğini belirler. Bu endeks, ülkelerin taşımacılık, gümrük işlemleri, altyapı, depolama ve dağıtım gibi lojistik süreçlerini değerlendirerek uluslararası ticaretin verimliliğine doğrudan etki eder. Güçlü bir lojistik altyapısı, ürünlerin daha hızlı ve düşük maliyetlerle pazara ulaşmasını sağlar, bu da ihracatı artırarak ekonomik büyümeyi teşvik eder. Dolayısıyla lojistik yönetimi, bir ülkenin ekonomik başarısını belirlemede önemli bir faktördür. Düzenli aralıklarla Dünya Bankası tarafından duyurulan LPE değerleri, ülkelerin lojistik faaliyetleri kapsamında kendi mevcut durumlarının hangi alanlarda ne düzeyde bir gelişmişlikte olduğunu gözlemlemeleri, diğer ülkedeki uzmanların kendileri ile ticaretleri sırasında nasıl bir lojistik algısına sahip olduklarını anlamaları için ülkelere yön göstermektedir. Söz konusu ülkelerle işbirliğini sürdüren uzmanlarla yapılan bu anketlerde gümrük işlemlerinin hızı ve verimliliği, ulaştırma ve iletişim altyapısının kalitesi, uluslararası kargo seçeneklerinin uygunluğu ve maliyet etkinliği, lojistik sağlayıcıların uzmanlık ve verimliliği, kargoların takip edilebilirliği, kargoların zamanında teslimatı olmak üzere altı farklı kategori kapsamında sorulan sorular beşlik puan skalasında değerlendirilir. Sürdürülebilir bir çevre ve enerji kaynakları, lojistik ve ekonomik kalkınma için kritik öneme sahiptir. Fosil yakıtlara dayalı geleneksel enerji üretim yöntemleri, hava kirliliği, iklim değişikliği ve doğal kaynakların tükenmesi gibi çeşitli çevresel sorunlara yol açmaktadır. Bu durum lojistik faaliyetlerini de olumsuz etkilemektedir. Çevreye faydalı politikalar sürdürülebilir bir gelecek için gerekli olan değişimi teşvik etmede önemli bir rol oynar. Bu politikalar, düşük karbon kaynaklı enerji kaynaklarının kullanımını teşvik etmeyi, enerji verimliliğini artırmayı ve karbon emisyonlarını azaltmayı amaçlamaktadır. Yeşil politikalar, lojistik sektöründe de çeşitli faydalar sağlayabilir. Ülkeler sürdürülebilir bir çevre ve enerji kaynaklarına yatırım yaparak ve yeşil politikaları uygulayarak lojistik sektörünü daha çevre dostu ve verimli hale getirebilir. Bu sayede ekonomik kalkınmayı teşvik ederken gelecek nesiller için daha sağlıklı bir dünya bırakmak da mümkün olacaktır. Bu çalışma, ülkelerin lojistik performanslarını değerlendiren mevcut LPE'nin çevresel sürdürülebilirlik boyutunu da içerecek şekilde genişletilmesini önermektedir. Çalışmanın odak noktası, Lojistik Performans Endeksi'nin altında yer alacak olan çevre değerlerinin belirlenmesidir. Bu çerçevede dört farklı çevresel gösterge incelenmektedir. İlk olarak ülkelerin kişi başına düşen CO2 salınımı incelenmektedir. Ardından düşük karbonlu kaynaklardan üretilen elektrik payı ele alınmaktadır. Üçüncü olarak bir birim enerji üretmek için harcanan CO2 miktarı analiz edilmektedir. Son olarak ülkelerin net sıfır karbon hedeflerine ne kadar yakın olduğu değerlendirilmektedir. Bu dört gösterge, Karbon Emisyonu Yönetimi (KEY) başlığı altında toplanmaktadır. Çalışmada öncelikle Dünya Bankası'ndan ilgili LPE ve KEY alt göstergelerinin 2022 yılı verileri elde edildi. Altı farklı LPE ve dört farklı KEY göstergesinin 2022 yılı verisine sahip 74 ülke olduğu tespit edildi ve bu ülkeler ile çalışma yürütüldü. 74 farklı ülke için önce KEY değerleri oluşturuldu. Bunun için öncelikle KEY göstergelerinin verileri normalize edildi, ardından her göstergenin ağırlığını tespit etmek için objektif bir ağırlıklandırma yöntemi olan Shannon'ın entropi yöntemi kullanıldı. Elde edilen ağırlıklar ile önem dereceleri belirlendi ve basit toplamlı ağırlıklandırma yöntemi ile KEY Skorları (KEYS) oluşturuldu. Modelde çevresel sürdürülebilirliğin de LPE'ye entegre edilmesi için KEYS, LPE'nin farklı bir alt göstergesi gibi kabul edildi ve diğer altı farklı LPE alt göstergesi ile beraber tekrar normalize edilerek entropi ağırlıklandırma yöntemi uygulandı. Yedi farklı gösterge elde edilen ağırlıkları ile beraber tekrar basit toplamlı ağırlıklandırma yöntemiyle değerlendirildi ve önerilen hibrit model için değer ve sıralamalar elde edildi.
Kriptoparalarda kümeleme analizi uygulamaları

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2023-01-19) Doğan, Ezgi ; Bayyurt, Nizamettin ; 507181148 ; Endüstri Mühendisliği

İnsanlar tasarruflarını her zaman en fazla getiri sağlayacak yatırım araçlarını gözeterek değerlendirmek ister. Bu amaca istinaden her zaman yeni ürünler geliştirilir ve farklı kısıtlar altında bu ürünler kullanılır. Blokzincir (Blockchain) teknolojisinin Bitcoin'i hayata geçirmesiyle yatırımcılar için artık yeni bir alan ortaya çıkmış oldu. İş yapış şekillerinde radikal birçok değişikliğe yol açtığı ve daha birçok sektör için de gelecek vadettiği literatürde de bahsedilmektedir. Özellikle para politikalarına ve finans sektörüne çoktan tesir ettiği ve bu durumun devamının da geleceği söylenebilir. Dağıtık mimariyle merkezi otoriteyi ortadan kaldırması, kriptografi sayesinde şeffaf ve yüksek güvenlikli olması, daha hızlı ve daha az maliyetli işlem yapılmasına olanak vermesi kriptoparaları cazip hale getiren faktörlerdir. Son on yıllık süreçte boyunca, ilginin global ölçekte giderek artması yeni yeni kriptoparaların ve kripto borsaların ortaya çıkmasına yol açmıştır. Aralık 2022 tarihi itibariyle yaklaşık 856 milyar Amerikan doları bazında piyasa değerine ve 24 milyar Amerikan doları kadar günlük işlem hacmine sahip olan kripto piyasası ile pazar büyüklüğü ortadadır. 530'u geçen çeşitli kripto borsalarında işlem görebilen 22.000'i aşan kriptopara çeşidinin olması, yatırımcıların veya kullanıcıların hangi kriptolara yönelip tercih yapacakları hususunda zorlaştırıcı bir etmen olduğunu söylenebilir. Zira yüksek fiyat oynaklığına sahip kripto piyasası, yüksek getiri sağlayabileceği gibi yatırımcıları hüsrana uğratabilecek çok büyük zararlara da yol açabilir. Bu çalışmada kriptoparaların birkaç kullanım amaçlarından bir tanesi olan yatırım amacına ağırlık verilmiştir. Çalışmanın motivasyonunu sağlayan ise yatırımcılar için kritik hale gelen kriptopara tercih etme sürecini kolaylaştırma gayesiyle seçili kriptolar özelinde özetleyici ve fikir verici bilgiler sunmaktır. Bu sayede bazı bilinmezliklerin çözülmesi ve tercih sahasının daralması sağlanır. Ayrıca literatürdeki kripto birimlerine yönelik yer alan çoğu istatistiksel çalışmanın, fiyat tahminleme ve kriptoların birbirleriyle veya diğer para piyasalarıyla olan nedensellik ilişkilerine dayandığı görülmüştür. Bu tezde ortaya konulan çalışma, kriptoparalara yönelik tanımlayıcı/betimleyici/özetleyici istatistiksel bir veri analitiği sürecini kapsadığı için literatüre kripto ekosistemi temelinde katkı sağlayacağı düşünülmüştür. Bu çalışmada 28.11.2021 ile 28.11.2022 tarih aralığını kapsayan, 1 yıllık periyotta piyasa hakimiyeti açısından %99'luk dilimde yer aldığı tespit edilen 216 kriptopara arasından verisine sağlıklı erişim sağlanabilen 1'i Bitcoin olmak üzere toplam 56 adet kriptopara, analiz edilmek üzere veri matrisi için derlenmiştir. Kategorik değişkenler hariç bütün metrik değişkenlere Z-skoru yöntemi ile standardize etme işlemi uygulanarak dönüşümleri gerçekleştirilen veriler kullanılmıştır. Analizler için hazırlanan veri setindeki 56 kriptopara analiz sürecinde 54'e, belirlenen 10 adet değişkenin bazılarının ise elenip 9'a düşürüldüğü gösterilecektir. Hiyerarşik kümeleme yöntemlerinden Tek Bağlantı yöntemi, Tam Bağlantı yöntemi, Ward yöntemi ve Merkezi yöntem kare Öklid uzaklık ölçütüyle analize tabi tutulacaktır. Dendogramlara yansıyan bulgular ile hiyerarşik olmayan kümeleme yöntemleri altında karşılaştırılacaktır. Buradaki kümelere ilişkin edinilen fikirlerin ardından küme yapılarını istatistiksel bağlamda değerlendirebilmek için hiyerarşik olmayan kümeleme yöntemlerinden K-Ortalamalar yöntemine geçiş yapılacaktır. Ancak öncesinde küme sayısını netleştirmek için k=(n/2)1/2 formülü ve Wilk's Lamda ölçütü kullanılmıştır. Oluşan kümelerin geçerliliği diskriminant analizi ile sınanacak ve meydana gelen 6 küme kritik edilecektir. Buraya kadar uygulanan tüm kümeleme analizleri ve diskriminant analizi IBM SPSS (Statistical Package for Social Sciences) 28.00 sürümlü paket programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Bulgular sonucunda elde edilen kümelere; çok belirgin bir Bitcoin-Altcoin ayrımı görülmeyen küme yapılarına yönelik yatırımcı için özellikle yatırım getirisi bazında ve diğer bazı açılardan çıkarımlarda bulunulacaktır. Ayrıca çalışmamızda 9 girdi değişkeni dışında kalan, veri matrisinde yer verilmemiş piyasa hakimiyeti ve derecelendirme skorları baz alınarak birtakım çıkarımlar yapılmıştır.
Kümeleme analizi ile sınıflandırılan İstanbul ilindeki hastanelerin veri zarflama analizi ile verimliliklerinin değerlendirilmesi

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2023-01-13) Erek, Eren ; Öztayşi, Başar ; 507181133 ; Endüstri Mühendisliği

Günümüzde ülke nüfuslarının artması ve kaynakların kıt olması nedeniyle bir kamu hizmeti olan sağlık hizmetlerinin etkin bir şekilde sunulması önem kazanmıştır. Özellikle 2. basamak ve 3. basamak sağlık hizmeti sunan hastaneler sağlık sisteminde önemli bir yer tutmuştur. Sağlık sisteminde kurumsallığın artmasıyla beraber hastanelerde verilen sağlık hizmetlerinin aksamadan devam etmesi, sağlık hizmetlerine ayrılan kaynakların verimli kullanılması ve yazılımsal gelişmelerle beraber sağlık verilerinin analiz edilerek doğru kararların alınması sağlık yöneticilerinin performansları açısından belirleyici olmuştur. Ayrıca bir ülkenin sosyo-ekonomik gelişmişliği açısından sağlık kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması ve sağlık hizmetlerinin sürekliliğinin sağlanması önemli yer tutmaktadır. Bu çalışma kapsamında İstanbul'da 2. basamak ve 3. basamak sağlık hizmeti sunan 223 adet hastanenin 2019 yılı verileri kullanılarak Veri Zarflama Analizi (VZA) yöntemiyle etkinlik skorları hesaplanıp daha sonrasında hastaneler arası verimlilik karşılaştırmaları yapılması amaçlanmıştır. Veri Zarflama Analizi matematiksel bir optimazasyon tekniği olup başta yöneylem araştırması, sağlık, finans, askeri ve eğitim alanlarında olmak üzere birçok alanda yaygın olarak kullanılmaktadır. Literatür araştırması yapıldığında özellikle Türkiye'de son yıllarda artan bir biçimde sağlık alanında VZA kullanılarak yapılan verimlilik çalışmaları görülmüştür. VZA yönteminin parametrik olmayan bir yöntem olmasından kaynaklı farklı ölçü birimlerinde olan girdi ve çıktıların yer aldığı modelleri çözebilmesi en büyük avantajı olup çok tercih edilmesinin en büyük nedenidir. Öncelikle çalışmada VZA uygulamadan önce, girdi ve çıktı olarak kullanılacak 4 adet girdi değişkeni ile 5 adet çıktı değişkeni arasındaki ilişkinin gücü ve anlamlılığı Kanonik Korelasyon Analizi yapılarak test edilmiştir. Bu testin ve literatür araştırmalarının sonucunda girdi değişkenleri olarak Tescilli Yatak Sayısı, Toplam Hekim Sayısı, Hemşire Sayısı ve Aktif Ameliyat Masa Sayısı değişkenlerinin kullanılmasına karar verilmiştir. Ayrıca çıktı değişkenleri olarak ise Ayaktan Muayene Sayısı, Yatan Hasta Sayısı, Taburcu Olan Hasta Sayısı, Yatılan Gün Sayısı ve Ağırlıklı Toplam Ameliyat Sayısı değişkenlerinin kullanılması uygun görülmüştür. Literatüre katkı sunmak adına daha önceki çalışmalarda kullanılmayan Aktif Ameliyat Masa Sayısı değişkeni ile Ağırlıklı Toplam Ameliyat Sayısı değişkeni çalışmaya dahil edilmiştir. Her ne kadar ameliyat sayıları daha önceki çalışmalarda kullanılsa da ameliyat büyüklüklerine göre ameliyatların gruplandırılıp ve her bir grup ameliyatın büyüklüğüne göre ağırlıklandırılarak hesaplanılması ameliyat verilerinin doğru ve sağlıklı yansıması açısından bu çalışmanın önemini arttırmıştır. Uygulamanın ikinci aşamasında bu değişkenler yardımıyla hastaneleri homojen gruplara ayırmak için 3 farklı kümeleme analizi yöntemi (İki adımlı, Ward ve K-ortalama) test edilerek sonuçları karşılaştırılmıştır. Veri setininin yapısı, kümeleme analizi sonuçları ve literatür araştırmaları ile elde edilen bulgular ışığında en uygun kümeleme yöntemi olarak Ward yönteminde karar kılınmıştır. Ward yöntemi ile 223 hastane 3 kümeye ayrılmış olup 1. kümede 68 hastane, 2. kümede 139 hastane ve 3. kümede 16 hastane yer almaktadır. Böylece VZA için en önemli şartlardan olan Karar Verme Birimlerinin (KVB'lerin) homojen olma şartı sağlanmış ve artık veriler analize hazır hale gelmiştir. Uygulamanın asıl ve son aşamasında, Ward yöntemi ile 3 kümeye ayrılan hastaneler girdi odaklı ölçeğe göre sabit getiri (CRS) varsayımına dayanan CCR (Charnes, Cooper, Rhodes) modeli ve yine girdi odaklı ölçeğe göre değişken getiri (VRS) varsayımına dayanan BCC (Banker, Charnes, Cooper) modeli üzerinden VZA yapılarak etkinlik ve verimlilik sonuçları elde edilmiştir. Girdi odaklı VZA yapılmasının nedeni, sağlık sektöründe çıktılardan ziyade girdiler üzerinde kontrolün sağlanabilmesi ve girdi değişkenlerine müdahale edilebilmesidir. Verimliliği sağlamak adına, çıktıları maksimize etmek yerine girdileri minimize etmek daha gerçekçi ve uygulanabilir bir adımdır. Yapılan analiz sonucunda her hastane için CCR modeli ile toplam etkinlik skoru, BCC modeli ile teknik etkinlik skoru hesaplanmış ve ayrıca elde edilen toplam etkinlik skorunun teknik etkinlik skoruna oranıyla ölçek etkinliği skorları elde edilmiştir. Hastaneler türlerine, tiplerine ve rollerine göre etkinlik analizleri yapılarak etkin olan ve etkin olmayan hastanelerin tespit edilmesi, etkin çıkan hastanelerin referans olma sayıları ve etkin çıkmayan hastanelerin girdilerindeki fazlalıklar ortaya konulmuştur. Ayrıca CCR modeli ile BCC modeline göre sonuçlar karşılaştırılmış ve buna göre çıkarımlarda bulunulmuştur. Elde edilen sonuçlara göre ortalama olarak en yüksek etkinlik skorlarına sahip hastaneler Sağlık Bakanlığına bağlı A2_Dal rolünde hizmet veren Dal hastaneleri ile yine Sağlık Bakanlığına bağlı B rolünde hizmet veren Devlet hastaneleri olurken, ortalama olarak en düşük etkinlik skorlarına sahip hastaneler ise Eğitim-Araştırma hizmeti veren büyük kapasiteli A1 rolündeki Sağlık Bakanlığı ile Üniversite hastaneleri ve herhangi bir rolü olmayan Özel hastaneler olmuştur. Ayrıca etkin çıkma oranlarına bakıldığında yani hangi türden hastaneden % kaçının etkin çıktığı oranında yine benzer bir eğilim görülmektedir. İki farklı model için de hem oransal hem de skor olarak benzer sonuçlar elde edilmiş olup en verimli hastanelerin dal hastaneleri olarak hizmet veren sağlık tesisleri olduğu anlaşılmıştır. Sonuç olarak belirli bir alanda uzmanlaşmış ve bünyesinde çok fazla uzmanlık branşı bulunmayan hastaneler daha verimli gözükürken, personel sayısı ve kapasitesi fazla olan içerisinde çok fazla uzmanlık dalı bulunan hastaneler daha verimsiz gözükmektedir. Verimsizliğe sebep olan girdi değişkenleri incelendiğinde en fazla azaltılması gereken girdi değişkeninin hemşire sayısı değişkeni olduğu tespit edilmiştir. Bu değişkeni sırasıyla Aktif Ameliyat Masa Sayısı, Toplam Hekim Sayısı ve Tescilli Yatak Sayısı değişkenleri takip etmektedir. Yani bir başka deyişle verimsizliğe en az sebep olan girdi değişkeni ise Tescilli Yatak Sayısı değişkeni olmuştur. Bu açıdan bakıldığında özellikle hastanelerde etkin bir insan kaynakları yönetimi ile başta hemşire ve hekimler olmak üzere sağlık çalışanlarının performansı üst seviyeye çıkarılması önem arz etmektedir. Çalışmada yazılımsal gelişmelerden faydalanılmış olup, Kanonik Korelasyon ve Kümeleme analizlerinin uygulanması için IBM SPSS Statistics 25 programı kullanılırken Veri Zarflama Analizinin yapılması için MaxDEA 8 paket programı kullanılmıştır. Bu çalışmada kullanılan veri türleri ve analiz çeşitliliği ile literatüre ve sağlık yöneticilerine katkı sunması amaçlanmış olup sağlık hizmetlerinin gelişimi için sağlık yöneticilerine ufuk açıcı bir yol göstermek hedeflenmiştir.

Gözat

Yayın Türü "Master Thesis" ile LEE- Endüstri Mühendisliği-Yüksek Lisans'a göz atma

Sayfa başına sonuç

Sıralama Seçenekleri