LEE- Endüstri Mühendisliği-Yüksek Lisans

Bu koleksiyon için kalıcı URI

http://hdl.handle.net/11527/19267

Gözat

Conceptualisation and instrument development for mobile application usability based on android operating system

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2021) Kazdaloğlu, Abdullah Emin ; Gümüşsoy Altın, Çiğdem ; 682769 ; Endüstri Mühendisliği

Notions such as mobile internet and mobile applications ceased to be a nascent concept when basic cell phones, which became prevalent in the society in the late 1990s, left their dominations to smartphones in the early 2010s. The technological infrastructure, which has made substantial progress in the framework of mobile concept, the organisational models of the companies and the penetration rate of the mobile internet among users exceeding the usage rate of desktop internet, has significantly speeded up the use of smartphones and mobile applications that may be used anywhere and anytime. Large-scale usage of mobile applications is based on companies developing mobile applications and directing their services to the context of mobile applications to remain firm in the competitive market. In this perspective, the Google Play Store and Apple App Store platforms, where mobile applications are delivered to users by Android and iOS operating systems respectively, stand out as an important figure with millions of different applications. The large number of mobile applications has given users the opportunity to turn to lots of different options. Hence, it has become requisite for companies to gain advantage in a strong competitive environment by better marketing their products and services in the digital environment in order to continue their viability. One of the essential points of ensuring adoption, preferability, and continuity in such a rapidly growing mobile application universe is that mobile applications can be used in a way that makes user experience better. Yet, when the literature was scrutinised well, it was noticed that mostly desktop computer or website usability models were adapted to the mobile device and application context or mobile application usability was tried to be evaluated with very usual criteria such as satisfaction, learnability, memorability, effectiveness, and effectiveness. It is crystal clear that the usability concept, which plays a more vital role in mobile technology, should not be addressed with the evaluation methods of desktop computers and these methods should not be directly adapted to the mobile device or mobile application concept. Therefore, mobile devices and particularly mobile applications with which users interact directly should have their own usability evaluation criteria. However, the lack of such a usability model for the Android operating system, which is one of the two largest operating systems and is currently preferred by roughly 4 out of every 5 smartphone user, is a major gap realised in the literature. Hereby, a comprehensive and conceptualised usability model for mobile applications running on the Android operating system should be established. In the literature part of this research, mobile technologies, mobile shopping applications that will be the subject of the analysis phase of the study, and the concept of usability are explained meticulously. A conceptual model for mobile application usability running on the Android operating system was established and verified with a survey instrument. Specifically, the guide for interface design of Android-based mobile applications, published by Google, was thoroughly analysed and adapted to the conceptual model. Then, in the light of this reviewed guide, 13 constructs illustrating the usability of mobile applications running on the Android operating system were originated. Open and axial coding was done following the methodology. The matrix was designed by listing these codes, and used in the next stage of this study. In the second phase of the methodology of this thesis, firstly items representing each construct within the context of the matrix were created and collected in the item pool. These items were first evaluated by experts and then by the end user, and items that were confusing, ambiguous and meaningless were removed from the pool or modified. In order to develop the scale, face validity check (pre-test), pilot test (n = 30) and content validity check (n = 41) were carried out, respectively. By virtue of these checks, a qualitative and quantitative (using PSA and CSV indices) evaluation of the scale was made. The study was strengthened by gathering feedback about the scale from those who voluntarily participated in these survey studies, and the corrections were made in the item pool thanks to the feedback received. The survey method was used in the analysis stage of this study. People using mobile shopping applications were selected as a target sample. In the analysis part, items in the item pool were adapted to the mobile shopping application concept. Several grounds for the analysis based on mobile shopping applications: increasing mobile shopping volume and popularity because of the Covid-19 pandemic, the reason some of the most downloaded applications in Google Play Store and Apple App Store in Turkey are shopping applications, large investments in the retail sector, policies of companies that direct their customers to mobile shopping and convenience and comfort factors with respect to customers. For exploratory and confirmatory factor analyses, two large samples (n1 = 293 and n2 = 340) were picked and factor, convergent and discriminant validation was fulfilled using IBM SPSS Statistics 26 and IBM SPSS AMOS 26 software. In addition, Cronbach's alpha values of the factors were calculated in both analysis stages and reliability was also measured. During the confirmatory factor analysis phase, nomological validation was made. For nomological validation, 13 constructs were taken into account as independent variables and examined how they affect the variables of brand loyalty, continued intention to use and satisfaction, which are frequently associated with usability in the literature. According to the analysis results, it was proved that the usability model created for Android-based applications has a significant effect on satisfaction, continued intention to use and brand loyalty and predicts these variables decently. Moreover, in the evaluation phase of both factor analysis, the fact that the loadings of the items included in the factors were above the required threshold approved this thesis. As a result, this study is very significant for practitioners working in the field of mobile applications. It will be a guide for mobile application developers and companies working in this sector. The created mobile application usability conceptualisation will allow the use of the practitioners to develop new mobile applications or to enhance an existing application. Therefore, in the last part of the study, the implications of the study and its theoretical contributions for practitioners are mentioned, besides.
İnovasyon performansına etki eden faktörlerin bulanık bilişsel haritalama yöntemi ile önceliklendirilmesi ve telekomünikasyon sektöründe bulanık çok kriterli karar verme yöntemleri ile proje seçimi

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022) Muhtar, Ali Can ; Özbay Yanık, Seda ; 733555 ; Endüstri Mühendisliği Bilim Dalı

İnovasyon kavramı, sürdürülebilir büyüme hedefleyen şirketler için kritik bir rekabet unsuru olarak kabul görmektedir. İnovasyon basitçe yenilikçi yaklaşım ve uygulamalar ile rakiplere karş avantaj elde edebilmek için önemli bir araçtır. İnovasyon sayesinde şirketler, yenilikçi fikirler ve teknolojik ilerlemeler ile portföylerini güncel tutarak büyüme hedeflerini sağlamak ve pazarda daha iyi bir konum elde etmeye çalışırlar. OECD, inovasyon verilerinin toplanması ve yorumlanmasına ilişkin esasları ortaya koyduğu Oslo Kılavuzu'nda inovasyon, bir kurumun mevcut süreç ve ürünlerinden farklı veya kaydadeğer ölçüde iyileştirilmiş ürün ve süreçlerin yaratılması olarak tanımlanmıştır. Geçmişten günümüze farklı inovasyon tanımlarındaki değişim ile inovasyon kavramına bakıştaki değişim yorumlanabilir. Özellikle 2000 sonrası dönemde inovasyonun daha bütüncül, çok boyutlu bir süreç hatta olarak ele alınmıştır. OECD'nin yukarıda da belirtilen inovasyon tanımı, günümüzde de yaygın biçimde kabul görmektedir. Önceki dönemlerde inovasyon kavramı ile büyük ölçüde AR-GE ve teknolojik yenilikler kastedilirken, artık şirket performansına etki eden pazarlama süreçleri, organizasyonel yapı, operasyonel faaliyetler inovasyonun konusu olarak görülmektedir. Günümüzün rekabetçi iş dünyasında, inovasyon şirketlerin her faaliyetlerinde iyileştirme sağlamak ve avantaj elde etmek için kullanabilecekleri bir anahtar niteliğindedir. İnovasyon kavramının genişleyen odak alanı ve artan önemi düşünüldüğünde, farklı ölçütlere göre çok sayıda sınıflandırma yapmak ve inovasyon tipi belirtmek mümkündür. Bu çalışmada, inovasyonun uygulama alanına göre, sağlanacak değişimin boyutuna göre ve inovasyon süreçlerinde faydalanılan kaynağa göre inovasyon tipleri irdelenmiştir. Uygulama alanına göre inovasyon tipleri; ürün, pazarlama, süreç ve organizasyonel inovasyon olarak öne çıkmaktadır. Boyutuna göre inovasyon tipleri; radikal ve artırımsal/kademeli inovasyon olarak öne çıkmaktadır. Faydalanılan kaynağa göre inovasyon tipleri ise açık ve kapalı inovasyon olarak sınıflandırılır. İnovasyon süreci çok sayıda eleman ve bunlar arası karmaşık ilişkileri kapsayan bir süreçtir, bu nedenle bir şirketin inovasyon performansını ölçümlemek oldukça zordur. İnovasyon sürecinin performanısını etkin biçimde ölçebilmek için, sürecin girdiler, çıktılar ve kontrol mekanizmaları gibi tüm detayları ile analiz edilmesi gerekmektedir. İnovasyon sürecinin daha iyi yorumlanabilmesi ve şirketin inovasyon performansının geliştirilebilmesi için sürecin doğru performans faktörleri ile bütün bir sistem olarak ele alınması gerekmektedir. Bu çalışmada, inovasyon performansını etkileyen faktörlerin önceliklendirilmesi için kullanılacak bir karar verme modeli geliştirilecek, alınan uzman görüşleri ile bu modelin bir uygulaması yapılacaktır. İlk etapta, çalışmada kullanılacak performans faktör setinin belirlenmesi için kapsamlı bir literatür çalışması yapılmıştır. İncelenen yayınlarda, çok sayıda faktör belirlenmiş, benzerliklere göre bu faktörler 17 ana faktör olarak derlenmiştir.
Predicting direction of stock price movement by using adaptive ensemble learning method

(Graduate School, 2022) Pekmez, Ali Özkan ; Ergün, Mehmet Ali ; 732881 ; Industrial Engineering Programme

The stock market allows market players such as traders, investors, and the general public to increase their capital by investing in company stocks. However, their investment may also decrease due to stock market conditions. Chaotic and noisy nature of stock markets leads randomness in price values and makes investments intrinsically risky. Therefore, it is notably important to predict future directions in stock price movements in order to maximize gains and minimize losses in investments. The search for methods that can accurately forecast stock price trends has been a highly researched topic for many years. In the field of financial time series analysis, the machine learning algorithms have been implemented in numerous researches and have showed great promising results. Frequently adopted methods, especially in classification tasks, include Random Forests (RF), Extreme Gradient Boosting (XGB), Light Gradient Boosting Machine (LightGBM), Logistic Regression (LR), Support Vector Machine (SVM), and Neural Networks (NN) etc. But, every single model has its own advantages and drawbacks with various prediction accuracy. On the other hand, an ensemble framework could promote successful aspects and compansate weaknesses by integrating these different algorithms. The objective of this study is to estimate the next day direction of stock price movements using an ensemble model. To achieve this, a group of machine learning algorithms commonly used in this field were selected and combined by an adaptive ensemble learning method to produce a better prediction accuracy. In this context, a multi-stage process was devised and followed step by step. Firstly, the historical data of the stock to be forecasted and its relevant input data were collected. The features were prepared and matched to corresponding output classes (up or down). Secondly, hyperparameter optimization was performed for each selected algorithms. By using a fixed size sliding window model validation, the algorithms were tested along the entire dataset. The observations that fall into the window borders was divided as training and test data in each iteration. After searching optimal hyperparameter values, the some of top values giving highest accuracy score were chosen, and then, based on these hyperparameters and the size of sliding window, single prediction models were constructed. In the next stage, all created single classifier models started to forecast every day individually. As a result of this, for each day in the dataset, classification outputs of all single algorithms which has different accuracy were obtained. Lastly, various ensemble models were established and evaluated. Based on their voting mechanisms, they performed differently. Compared to others, it was determined that dynamic accuracy-based ensemble model produced most succesful prediction results. This ensemble framework mainly consists of two components: majority voting and dynamic class accuracies of individual classifiers. At each forecasting, according to the class outcome of each single algorithm for that day, the class accuracy in the previous n prediction is calculated. Subsequently, these accuracies are utilized as weights on majority voting and aggregated separately. The class with the highest vote value is determined as the estimation output and this process continues to be applied for each next day in the dataset. When compared to using single machine learning algorithms, the proposed method in this study showed a higher prediction accuracy and outperformed the other voting mechanisms. Thus, it was concluded that the proposed ensemble method for stock data classification tasks could provide a better guidance to help stock market players in making their investment decisions rather than using individual classifiers independently.
RFMLP based customer segmentation and customer churn analysis in heavy equipment industry using customer transactions data

(Graduate School, 2022-01-14) Çamlıca, Mustafa ; Çalışır, Fethi ; 507181139 ; Industrial Engineering

The main target of this study is creating customer segments with customer transaction data of one of the leading heavy equipment industry companies, Borusan-CAT operating in Turkey which is a solution partner of Caterpillar Inc., and assigning churn probabilities to each customer. Customer transaction data is collected for the 2018 – 2020 period from complex database of the company. Data pre-processing step is completed in order to use raw data in this study. To decide the importance of the variables and customer segments Analytical Hierarchy Process was used 5 managers of the company respond a questionnare. After deciding the weight importance of the variables customer segmentation was completed with one of the unsupervised machine learning algorithms known as k-means clustering. 4 different customer segments were created. The importance of each customer segment was calculated with the help of weights that is result of Analytical Hierarchy Method. After customer segmentation, customer churn analysis was conducted. Churn analysis was completed with the help of supervised machine learning algorithms such as Logistic Regression, Support Vector Machines, Random Forest, and k-Nearest Neighbors. By comparing performance of each algorithm with the others, Random Forest was found as the most successful algorithm with highest accuracy rate in this study when it comes to predicting the customers who will churn in upcoming periods. There are no violations of the assumptions of each algorithm, therefore each of them can be used in this study. With customer churn analysis, each customer in the dataset labeled as churners or non-churners. Companies can use this information in order to complete such projects to prevent possible churners from churning in the future. Contributions of this study can be said as applying RFMLP based customer segmentation with a time-effective and efficient machine learning algorithm and applying customer churn analysis with the help of supervised machine learning algorithms to the customer transaction data of one of the biggest heavy equipment companies in Turkey. With this study 4 different customer segments are created and customer churn prediction is completed with high accuracy. Companies in the heavy equipment industry can utilize from this study to identify different customer groups and profile them, they manage their CRM and marketing strategies and allocation of resources can be completed with high effectiveness.
İşgören yetkinliklerini ve tampon istasyonları dikkate alan çok modelli montaj hatlarının tasarımı

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022-02-09) Dolar, Kadir Tunç ; Durmuşoğlu, M. Bülent ; 507181134 ; Endüstri Mühendisliği

Modern üretim sistemlerinde önemli bir yer tutan montaj hatları, müşteri ihtiyaçlarına hızlı cevap verebilmek ve rekabet ortamında avantaj elde etmek isteyen firmalar tarafından sürekli değişime uğramaktadır. Günümüzdeki gereksinimlere göre, aynı hat üzerinde birden fazla modelde ürünün karışık veya partiler halinde üretilebildiği karma modelli ve çok modelli montaj hatları ön plana çıkmaktadır. Klasik tek modelli hatlara göre daha esnek bir üretim altyapısına sahip olan bu hatlar, birçok sektörde tercih edilmektedir. Farklı modellerdeki ürünlerin aynı hatta üretilebilmesi, müşteri taleplerine cevap verme konusunda esneklik getirmesinin yanı sıra çeşitli problemleri de beraberinde getirmektedir. Bu çalışmada, farklı modellerdeki ürünlerin partiler halinde üretildiği çok modelli montaj hatlarının tasarım problemleri ele alınmaktadır. Çok modelli montaj hatları, birden fazla modelin karışık olarak üretilebildiği karma modelli montaj hatlarından model dönüşleri sırasındaki hazırlık gereksinimleri nedeniyle ayrılmaktadır. Bu kapsamda ele alınan problemler; literatürde ön plana çıkan hat dengeleme, işgören atama ve model sıralama problemleridir. Çok modelli montaj hatlarının tasarım problemleri ile ilgili akademik literatür çok geniş değildir. Literatürdeki güncel çalışmaların büyük çoğunluğu karma modelli montaj hatlarına odaklanmaktadır. Bunun temel sebebi, karma modelli hatların çok modelli hatlara göre daha esnek bir üretim imkânı sağlaması olarak karşımıza çıkmaktadır. Literatürdeki çalışmalarda hat dengeleme, işgören atama ve model sıralama konularında farklı yaklaşımlar izlendiği görülmektedir. Bazı çalışmalarda matematiksel modeller yardımıyla en iyi çözüme ulaşılmaya çalışılırken, bazı çalışmalarda ise probleme özgü sezgisel veya metasezgisel algoritmalardan faydalanılmaktadır. Ele alınan problem tipinin NP-zor sınıfında olması nedeniyle, büyük ölçekli problemlerin çözümü için sezgisel algoritmalar çözüm süresi açısından daha iyi sonuçlar verebilmektedir. Bunun yanı sıra, matematiksel modelleme ve sezgisel algoritmaların birlikte kullanıldığı hibrit çözümlerle de karşılaşılabilmektedir. Bazı çalışmalarda ise simülasyon modelleri aracılığıyla çok modelli montaj hattı tasarım problemlerine çözüm arandığı görülmektedir. Bu çalışmada, çok modelli montaj hatları için hat dengeleme, yetkinlik bazlı işgören atama ve partiler halinde model sıralama problemleri için yeni bir metodoloji geliştirilmektedir. Geliştirilen 0-1 tam sayılı programlama modeli aracılığıyla, hat dengeleme ve işgören atamaları sonucunda oluşan işgören yetkinlik seviyelerinin enbüyüklendiği bir uygulama yapılmaktadır. İşgören yetkinliklerinin enbüyüklenmesinin yanı sıra, modelin asıl amacı olan toplam işgören sayısını enküçükleme, dolayısıyla da hat dengeleme etkinliğini enbüyükleme amacından da ödün verilmemektedir. Hat dengeleme ve işgören atama modelinden elde edilen sonuçlar, bir sonraki aşama olan partiler halinde model sıralama uygulanmasında kullanılmaktadır. Bu aşamada oluşturulan montaj hattına ait kesikli olay simülasyonuna, hat dengeleme sonuçları girdi teşkil etmektedir. Simülasyon modelinde bulunan genetik algoritma eklentisi yardımıyla ise, farklı modellerin toplam hazırlık süresini enküçükleyecek şekilde sıralanması gerçekleştirilmektedir. Genetik algoritma için belirlenen sonlandırma kriterine ulaşılana kadar farklı simülasyon çevrimleri yapılarak, elde edilen sonuçlar genetik algoritma ile değerlendirilmekte ve en iyi çözüme ulaşılmaya çalışılmaktadır. Genetik algoritma ile elde edilen model sıraları kullanılarak, çok modelli ve tek modelli üretimler için iş istasyonları arasında tampon istasyonların bulunduğu ve bulunmadığı durumlar simüle edilmektedir. Gerçek bir beyaz eşya üretim hattında yapılan uygulamada, hem elde edilen sonuçların doğrulanması hem de tampon istasyonlara olan ihtiyacın değerlendirilmesi için yapılan simülasyonlar sonucunda, tampon istasyonların ortadan kaldırılması durumunda elde edilebilecek kazanımlar açıklanarak, andon benzeri uygulamalar gibi bu konuda ileride yapılabilecek çalışmalar aktarılmaktadır.
Üretimde kullanılan operatör destek odaklı artırılmış gerçeklik teknolojilerinin kullanılabilirlik kavramı kapsamında değerlendirilmesi

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022-02-17) Er, Osman ; Üstündağ, Alp ; 507161122 ; Endüstri Mühendisliği

2010'lu yıllardan başlayarak hayata temas eden pek çok alanla birlikte üretim sistemleri için de bir dijital dönüşüm söz konusudur. Teknolojinin de gelişmesiyle birlikte, yaşam tarzları da değişmekte, özellikle değer zincirindeki müşteri beklentileri de farklılaşmaktadır. Müşteriler, özellikle kullandıkları ürün ve hizmetlerde kişiselleştirme beklentilerinin karşılanmasına, şirketlerin e-ticaret kanallarının kullanımına açık olmasına ve pazardaki ürün çeşitliliğini alışveriş tercihlerinde daha çok ön plana çıkarmaktadır. Bir diğer deyişle, bir mağazadan sabit bir ürün almaktansa, çevrimiçi kanallardan, kişiselleştirilebilen ürünler müşteri tercihlerinin üst sıralarında gelmektedir. Değişen bu müşteri ihtiyaç ve beklentileri, ürün ve hizmet sunan şirketleri de dönüştürmektedir. Bu noktada belki de en önemlisi, tüm beklentileri karşılayacak esnek, uçtan uca bütünleşmiş ve çevik bir üretim sistemi altyapısının gerçeklenebilmesidir. İşte bu noktada, 2011 Hannover Fuarı'na katılan ziyaretçiler, tüm bu beklentilerin karşılanabilmesi adına yepyeni bir üretim yaklaşımı ile karşılaştılar. Endüstri 4.0 olarak adlandırılan bu yaklaşım ile, üretim sahalarında dijital dönüşüm odaklı yaklaşımlarla; kalite, verimlilik, üretkenlik artışı sağlayarak, değişen pazarda müşteri beklentilerinin de karşılanabilmesi mümkün olacaktır. Bu gelişme, 1800'lü yıllarda Watt'ın buhar makinesini bulması ile başlayan sanayi devrimleri akışının dördüncü evresi olarak belirtilmekle beraber, seri üretim ve otomasyondan sonra gelen üretimdeki bilişim devrimidir. Endüstri 4.0 konseptinin ilk ortaya çıktığı zamanlarda, rekabetteki önemli parametrelerden olan işgücü maliyetlerini en küçüklemek için, %100 otomasyona dayalı karanlık fabrikalara ulaşmak hedefi ön plana çıkmaktaydı. Ancak, fabrikalarda, özellikle montaj hatlarındaki insan kabiliyet ve esnekliğine duyulan ihtiyaç ve ürün tasarım, arge faaliyetlerindeki insanın yaratıcılığının yerine bir karşılığın olmaması, bu dijital dönüşümün insanı odağına alarak ilerlemesini sağlamıştır. İnsanı odağına alan, Japonya'nın öncülük ettiği Toplum 5.0 düşüncesi ile bu ilerleme tescillenmiştir. Bu odak çevresinde de Endüstri 4.0'ın bazı teknolojileri ön plana çıkmıştır. Bunlardan biri de Artırılmış Gerçeklik teknolojisidir. Artırılmış Gerçeklik teknolojisi, tıpkı Endüstri 4.0 gibi 2010'lu yılların başıyla ciddi bir ilerleme evresine girmesine ragmen, aslında daha uzun bir geçmişe sahiptir. 1960'lı yıllarla başlayan gelişim aşamaları ile bugünlere gelen teknoloji, en ciddi sıçramasını "Google Glass" ürünü ile yapmıştır. Daha sonra gelen Microsoft Hololens ve Epson firmalarının gelişmeleri, özellikle giyilebilir teknolojiler alanıyla bu teknolojinin eşleşmesini sağlamıştır. Ancak, artırılmış gerçeklik teknolojileri mobil cihazlar ve projektör gibi cihazlarla da kullanıcıların deneyimleyebilmesini mümkün kılmaktadır. PokemenGo ve IKEA uygulamaları ile kullanıcılar özellikle mobil cihazlarla farklı deneyimler yaşayabilmektedir. Artırılmış gerçeklik uygulamaları, tasarım, mühendislik, eğitim, oyun, pazarlama, turizm gibi pek çok sektörde uygulama senaryoları yaratabilmektedir. Bu alanlara ek olarak, üretim sahalarındaki uygulamalarla da önemli değerler mümkün olabilmektedir. Üretimde artırılmış gerçeklik senaryoları ise, bilgi ve deneyim aktarımı odağında kurulan uygulamalara odaklanmaktadır. Çoğu uygulama montaj operasyonları, bakım ve onarım süreçlerine yönelik geliştirilmektedir. Burada, her iki sürece de uygulanan adım adım talimatlara dayanan uygulamalarla süreçlerin doğruluğu sağlanmaktadır. Montaj operasyonları için oluşturulan bu tip uygulamalarla deneyimsiz yeni çalışanlar için de iş başı eğitimleri oluşturulabilmektedir. Bakım süreçlerindeki uygulamalar yine deneyim etkisini en aza indirebilirken, uzaktan bağlantı ile deneyimli teknik kişilerin gerçek zamanlı etkileşimle sorunları çözebilmesi sağlanabilmektedir. Üretimde artırılmış gerçeklik ile verilerin görselleştirilmesi ise, operatörlerin karar verme süreçlerini güçlendirilebilmektedir. Endüstri 4.0 ile gelen bir diğer yaklaşım olan insan-robot etkileşimli iş hücrelerinin oluşturulmasında da artırılmış gerçeklik desteği mümkün olabilmektedir. Hem üretim akışı ile olan enregrasyon hem de robotla sağlanan etkileşimde rol oynayan artırılmış gerçekliğin bu senaryolarla da üretimde değer yaratabilmektedir. Bu faydaların yanında geliştirilen uygulamalar ve kullanılan donanımlar sebebiyle de kullanıcılar bazı kısıtlarla da karşılaşmaktadır. Özellikle giyilebilir ürünlerdeki ergonomik kısıtlar ve kullanıcıların bu ürünleri yeni yeni deneyimleyebiliyor olması bu ürünlerin son kullanıcı seviyesindeki kabul edilebilirliğini etkilemektedir. Mobil cihazlar ise üretimdeki çoğu operasyonun çift el ile çalışmayı gerektirmesinden dolayı handikaplar yaratabilmektedir. Ayrıca cihazdan farklı olarak geliştirilen kullanıcı arayüzlerinin kulanıcı ihtiyacına uygun olarak geliştirilmemesi de yine uygulamaların son kullanıcı özelindeki kabul edilebilirliği etkilemektedir. Bu noktada literatürde sıklıkla üzerine çalışılan kullanılabilirlik kavramı ortaya çıkmaktadır. ISO standartına göre, kullanılabilirlik, bir sistem, ürün veya hizmetin kullanıcılar tarafından etkin, verimli ve kullanıcılara memnuniyet veren şekilde hedeflere ulaşma doğrultusunda ne kadar kullanılabileceği olarak tanımlanmaktadır. Bu kavram çerçevesinde yapılan çalışmalarla kullanıcıların sistemlerle ilgili deneyimleri, yönelimleri ve değerlendirmeleri tespit edilebilemektedir. Buradan sağlanan çıktılarla sistemlerin kullanıcıların beklentisine uygun güncellenebilmesi sağlanmaktadır. Kullanılabilirlik çalışmalarındaki çıktıları elde edebilmek için, denetlemeye dayalı yöntemler, test yöntemleri ve kullanıcı görüşmelerine dayanan raporlama yöntemleri kullanılmaktadır. Kullanıcı görüşmeleri ile uygulanan anket çalışmaları, kullanıcıların sistem ile ilgili öznel değerlendirmelerini tespit edebilmek açısından kritik ve değerlidir. Literatürde bu noktada, genel-geçer hale gelmiş evrensel yöntemler bulunmkata ve pek çok akademik çalışmada da kullanılmaktadır. SUS, PSSUQ, ASQ ve NASA-RTLX gibi yöntemlerle yapılan çalışmalar değrlendirilen sistem ile ilgili kullanıcı deneyimlerini net ve odaklı bir şekilde yansıtmaktadır. Bu çıkarımlardan hareketle de sistemin performans iyileştirmeleri yapılabilmektedir. Tüm bunların ışığında, bu tez çalışması ile üretimde kullanılan operatör destekli artırılmış gerçeklik teknolojilerinin kullanılabilirlik kavramı kapsamında değerlendirilmesi amaçlanmaktadır. Yukarıda belirtilen, giyilebilir teknoloji, mobil cihaz ve projeksiyon tekniklerinden oluşan bu teknolojilere yönelik 3 tane kullanım senaryosu belirlenmiştir. Her 3 kullanım senaryosu da benzer içeriklerde olup, üretim süresince eğitim, bilgi ve iş talimatı noktalarında kullanıcıları desteklemeyi sağlamaktadır. Her bir katılımcıya kullanım senaryolarındaki deneyimlerine istinaden SUS, PSSUQ, ASQ ve NASA-RTLX anketleri uygulanmıştır Elde dilen sonuçlardan yöntem skorları elde edilerek artırılmış gerçeklik teknolojileri karşılaştırılmıştır. Ayrıca her bir yöntemde detaylı analizler yapılmış, kullanıcıların sistemlerle ilgili olumlu ve olumsuz değerlendirmeleri tespit edilmiştir. Bu değerlendirmeler yapılan ANOVA analizleriyle de istatistiksel olarak desteklenmektedir. Yapılan bu faaliyetler ile elde edilen sonuçlar göstermektedir ki; tüm yöntemler özelinde projeksiyon uygulaması kullanıcıların en çok benimsediği ve olumlu bulduğu artırılmış gerçeklik uygulaması olmuştur. Kullanıcılar; sıklıkla kullanım isteği, kullanım kolaylığı, entegre fonksiyonlar, çabuk öğrenme, kullanım esnasında kendinden emin hissetme, görev tamamlama kolaylığı ve süresi, bilgi ve arayüz kalitesi anlamında projeksiyon uygulamasını ön plana çıkarmıştır. Mobil cihaz - tablet uygulaması ve akıllı gözlük uygulamasını bu kriterler anlamında olumsuz değerlendirmektedir. Burada akıllı gözlük uygulaması daha olumsuz içgörülere sahip olup; sistem karmaşıklığı, teknik destek ihtiyacı, kullanım elverişsizliliği, tutarsızlık, kullanım öncesi gerekli bilgi ihtiyacı açısından da yine olumsuz değerlendirilmektedir. Bunlara ek olarak, zihinsel yük, zamansal yük, performans, çaba ve isteksizlik anlamında da akıllı gözlük olumsuz değerlendirmelere sahiptir. Fiziksel yük anlamında ise mobil cihaz - tablet uygulaması en olumsuz değerlendirmeyi alarak üretim sahalarındaki çift el kullanım yoğunluğunun etkisini göstermektedir. Yapılan bu çalışmayla, artırılmış gerçeklik ve kullanılabilirlik literatürüne, tüm artırılmış gerçeklik teknolojilerinin üretimde operatör destek odağında karşılaştırmaları ve en iyi değerlendirilen yöntemin bulunmasıyla katkı sağlanması amaçlanmıştır. Türkçe olarak yazılan bu çalışma ile Türkçe literatüre de konu ve sonuçları itibariyle katkı sağlanmıştır.
Equity portfolio optimization using reinforcement learning: An emerging market case

(Graduate School, 2022-03-15) Candar, Mert ; Üstündağ, Alp ; 507171144 ; Industrial Engineering

In this study, RL models are generated to address the equity portfolio optimization problem. The asset universe for this problem has been restricted to BIST30 constituents, which is a stock market index from an emerging market. The index is composed of the 30 largest stocks in terms of market capitalization. The characteristics of an emerging market do differ from developed markets as emerging markets bring new challenge such as increased uncertainty and decreased market efficiency. Our models use return, volatility, technical indicators, and fundamental company information to make portfolio weight decision. We study DDPG and PPO methods in this study. Two different neural network architectures are designed to fit the needs of these two RL models. We utilized convolutional network structures to successfully extract meaningful information out of the dataset. We train the models with 10 years of daily data, and then test with 1 years of data. We set main benchmark as the market capitalization weighted BIST30 index, as we try to compete it and provide a better weighting strategy. We also compared our agents with UBAH, UCRP and MPT portfolios as additional benchmarks. The results show that we outperform all of these benchmarks in terms of return, and risk adjusted return metrics, such as Sharpe and Sortino ratios. One aspect of the models is that they produce a higher volatility behavior, however they compensate the high risk with a higher return value per taken risk so the return based metrics are superior to benchmarks. We highlight the model-free nature of the our proposed RL agents. The results are presented at the last section and a future projection is provided for a probably better model.
Novel spherical fuzzy aggregation operators and similarity & distance measures

(Graduate School, 2022-06-16) Donyatalab, Yaser ; Kahraman, Cengiz ; 507181146 ; Industrial Engineering

Fuzzy Sets theory, developed by Zadeh in (Zadeh, 1965), is one of the most appropriate approaches to deal with the ambiguity of information and uncertain situations (Farrokhizadeh et al., 2021). Since the introduction of fuzzy sets by (Zadeh, 1965), they have been prevalent in almost all branches of science (Gündoğdu & Kahraman, 2019a). Many generalizations for ordinary fuzzy sets have been introduced by different researchers in the literature (K. T. Atanassov, 1986, 1999; Cuong & Kreinovich, 2014; Grattan-Guinness, 1976; Kutlu Gündoğdu & Kahraman, 2018; Smarandache, 1999a; Torra, 2010; Yager, 1986, 2014; Zadeh, 1975). Numerous researchers have utilized these extensions in recent years in the solution of multi-attribute decision-making problems (Gündoğdu & Kahraman, 2019b). These extensions are presented in chronological order, as given in Figure 1.1. One of the latest extensions of fuzzy sets is Spherical Fuzzy Sets (SFSs), recently developed (Gündoǧdu & Kahraman, 2019), where the squared sum of membership, non-membership, and indeterminacy degrees is at most equal to 1. Decision-making is the main aspect of every problem, and selecting the most appropriate alternative is fundamental for those problems and investigated by many researchers. Multi-criteria decision-making (MCDM) methods are among the most applicable and trustfulness methods to select the optimal alternative. MCDM algorithms select the best alternative from a finite set of alternatives based on multiple criteria. MCDM algorithms are methodological tools that deal with many different engineering problems. Some of those complex problems include fields of economy, businesses, insurance, medical and healthcare systems, engineering designs, sustainable supply chain, finance, actuarial, water management, energy management, agriculture and food supply chain, and environmental issues. Uncertainty is another aspect of every real-world problem that should be considered during the decision-making procedure to validate the results. Fuzzy decision-making theories together with different modeling techniques have been studied, and many suitable approaches are introduced and studied through different applications and case studies. Moreover, in every fuzzy MCDM problem expert or decision-maker (DM) is acting a significant role, but it also carries the uncertainty of the environment by itself. So, in most of the fuzzy MCDM problems, there would be a desire to have a number of the DMs which is called fuzzy Multi-criteria group decision-making (MCGDM) problem. A fuzzy MCGDM problem could be considered a high dimensional MCDM problem, therefore, carrying precise assessments for alternatives. One of the primary and significant steps in every fuzzy MCGDM problem is the data fusion stage, which means there is a huge need to combine fuzzy data. Many fuzzy aggregation operators are proposed based on different characteristics for the data fusion stage of fuzzy MCGDM problems. Fuzzy distance and similarity measurements for comparison are also sitting in the framework of fuzzy data fusion, that considered in this thesis. So this manuscript, it is tried to define two main concepts of the data fusion concept: aggregation operators and distance-based similarity measurements in the spherical fuzzy environment. So, the novel concept of Harmonic mean aggregation operator for spherical fuzzy sets (SFSs) is introduced and discussed in all detail. Weighted, order weighted and hybrid order weighted Harmonic Mean operators and using two types of Algebraic and Einstein Strict Archimedean t-norms and t-conorms are types of proposed spherical fuzzy harmonic mean aggregation operators. So, 6 harmonic mean aggregators in the Spherical Fuzzy environment are introduced. Also, this thesis investigated the concept of fuzzy distance and similarity measurements which are other types of fuzzy data fusion methods. I introduced the novel Minkowski and Minkowski-Hausdorff distance measures for spherical fuzzy sets and also studied novel spherical fuzzy f-similarity measures based on Minkowski and Minkowski-Hausdorff distances. So in this thesis, some novel fuzzy MCGDM algorithms for fuzzy data fusion extended to the spherical fuzzy environment. In these extensions, some real-life problems such as air quality evaluation problem and COVID_19 medical diagnosis problem are covered and suggesting other problems like supplier selection, energy source selection, hospital site selection, etc. problems to be covered for future works.
Ranking of families applying for social aids to municipalities according to their degree of neediness

(Graduate School, 2022-06-20) Aladağ Mert, Yiğit ; Aydın Karaçay, Gaye ; 507181135 ; Industrial Engineering

Although there is no general definition of poverty, it varies according to time and place. The concept of poverty, which is intertwined with many social variables, can be stated as being deprived of minimum living standards in general. Although there are many sub-titles of poverty, the concepts of absolute deprivation and relative deprivation are the most mentioned concepts in the literature. Absolute deprivation refers to the inability of households or individuals to meet the basic needs for their survival, while relative deprivation refers to being below the average welfare level created in the society. Various policies have been developed globally and nationally in the fight against poverty. One of the most important international common approaches is the United Nations Sustainable Development Goals (SDGs). This call to action, also known as the Global Goals; aims to protect our planet, eliminate poverty, and ensure that all people live in peace and prosperity. The legal dimension of the social security and social assistance system in Turkey has been drawn by laws and the constitution. The Social Services Law of 1983 regulates the principles and procedures regarding the social services taken to individuals in need of protection, assistance and/or care, and the authorities, duties and responsibilities of the institutions established to carry out these services. The law also states that if the service demand is more than the service supply, the priority will be determined by the degree of neediness and the order of application/detection. The General Directorate of Social Assistance and Solidarity was established in 2004, and in 2005 it was given the task of providing social assistance to special provincial administrations and municipalities. This decision has a critical importance because municipalities are important administrative units that provide the closest service to the citizens and have a direct impact on their lives. Every year, municipalities allocate a part of their annual budget to social aids. These social aids can be form of food, clothing, fuel, etc. or it can also be done directly in cash. The COVID-19 pandemic, which has started in 2019, affected both local and global economies, in terms of production, employment, social services, health, etc. There have been declines in many sectors. Turkey has also had its share from these economic fluctuations, and according to the statement of the TURKSTAT (Turkish Statistical Institute), annual inflation in 2021 was 36.08%. According to the research carried out by Türk-İş Union, in December 2021, the hunger treshold for a family of four in Turkey was determined as 4,013.26 TL (Turkish Lira) and the poverty line as 13,073 TL while in the meantime the minimum wage was 2,825 TL. Due to the above-mentioned conditions, applications for aid to municipalities have increased in the recent period. For instance, more than 1 million families applied for aid to the Istanbul Metropolitan Municipality during the pandemic period. The necessity of making a ranking for such a large number of applications is quite obvious. The aim of the study is to rank the families applying for social assistance according to their neediness with an easily applicable and consistent formula. In this context, to contribute to the effective use of the budget of the municipalities and to contribute to the literature. Fuzzy Analytic Hierarchy Process and Simple Additive Weighting methods were used for the formula. Analytic Hierarchy Process is a multi-criteria decision-making method introduced by Thomas L. Saaty in 1980. This method, which is based on pairwise comparisons, considers the problem (goal) as a hierarchical structure. In addition to its simplicity and usefulness, one of the most important reasons underlying the popularity of the method is that it can use qualitative and quantitative factors together. Although AHP's purpose is to capture expert knowledge, it is currently unable to reflect human thinking styles. As a result, F-AHP was developed as a fuzzy extension of AHP to overcome these issues. F-AHP uses the fuzzy set theory that was introduced by Lotfi A. Zadeh in 1965. According to classical set theory, the degree of belonging of an element to a set is 0 or 1. That is, this element either belongs to the set or it does not. In a fuzzy set, the degree of belonging of the elements to the set is defined by the "membership value" and varies between 0 and 1. One of the most important advantages of the F-AHP is that it can benefit from linguistic terms in pairwise comparisons. When comparing two criteria, the decision maker can make healthier comparisons with linguistic terms such as "more important", "much more important", "equally important" rather than giving crisp values. Simple Additive Weighting Method (SAW) is one of the Multi Attribute Decision Making (MADM) method introduced by Ackoff and Churchman in 1954. This method is also often known as the weighted summing method. The method is based on the weighted average. For each alternative, an evaluation score is calculated by multiplying the scaled value given to that attribute's alternative with the weights of relative importance directly assigned by the decision maker, then summing the products for all criteria. The criteria required to create the ranking formula that we have suggested were obtained by examining the social assistance regulations of various municipalities in Turkey, since there is no former study on the subject in the literature. Social assistance regulations of 27 municipalities, 14 of which are metropolitan municipalities and 13 of which are district municipalities, were examined. As a result of these examinations, the criteria were divided into two headings, economic and demographic.The sub- criteria of the economic criteria were determined as the monthly net income of the household, the amount of monthly aid received from different institutions, movable property insurance value, immovable property fair value, and the monthly rent paid by the family. While the sub-criteria of demographic criteria were determined as the number of people in the family, the number of people working in the family, the number of students in the family, the number of people with disabilities in the family, and the number of people over 70 years old in the family. The problem has been transformed into a hierarchical structure in accordance with the F-AHP. After this process, a questionnaire form was created for pairwise comparisons. The decision makers to fill out the questionnaires were determined as social service experts, sociologists, psychologists in municipalities and people in the municipality administration. In the study, which was carried out as an online questionnaire, the form was sent in Turkish, and a version translated into English was added to the study. In the study, 26 questionnaires were analyzed. The results obtained were analyzed in overall, only for metropolitan municipalities and district municipalities separately, and criteria weights were calculated. In all three scenarios, economic criteria were determined to be more important than demographic criteria. The most important among the 10 sub-criteria was the monthly net income of the household. Since families with higher scores are described as more needy in the formula created, amongst the sub-criteria, the sufficiency and deficiency criteria are determined. The normalization of these two different types of criteria will be performed differently from each other. The determination of the criteria, the survey process, the derivation of the criteria weights, and the decomposition of the criteria for normalization can be found in section 4. In section 5, the created formula is shown through a numerical example. In the example, a 100x10 value matrix was created with the answers of 100 different families assumed to have applied to 10 criteria. After eliminating those who were not in need out of 100 families in the first step, the values were normalized for the remaining 85 families and the score of each family was calculated separately. Families in the top 10 were determined. Operations were performed for the three different weightings obtained. Finally, in section 6, a sensitivity analysis was performed for reliability and consistency.
Makina öğrenmesi teknikleri ile hukuki alacak tahsilat kuruluşu dosya kapatılabilirlik tahmini ve atama modeli ile dosya ataması: Telekomünikasyon sektörü örneği

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022-06-28) Altınok, Nilüfer ; Öztayşi, Başar ; 507171147 ; Endüstri Mühendisliği

Günümüzde, bütün sektörlerde olduğu gibi telekomünikasyon sektöründe de görülen rekabetçi yaklaşım, ilgili sektörde faaliyet gösteren şirketlerin yeni müşteriler kazanmasını oldukça zor bir hale getirmektedir. Durum böyle iken bu şirketler makine öğrenmesi yöntemleri ile müşteriye özel kampanyalar sunarak, toplam müşteri sayılarını artırmaya veya halihazırdaki müşterileri kendi markalarında tutmaya çalışmaktadırlar. Ancak makine öğrenmesi yöntemlerinin uygulama alanı sadece müşteri kazanma veya var olan müşterinin sadakatini sağlamaya yönelik çalışmalardan ibaret değildir. Şirketlerin büyümeye devam edebilmesi için kazanılan müşterilerden kazanç elde etmeleri gerekmektedir. Eğer şirketin halihazırda sahip olduğu müşteriler, aldığı hizmet karşılığında şirkete olan yükümlülüklerini yerine getiremiyor ise, şirketin bu gibi müşterileri kazanmak için sarf ettiği çaba, şirkete karlılık değil aksine yük getirmektedir. Bu yük sadece müşterilerden elde edilecek gelirin karşılanamaması olarak düşünülmemelidir. Müşteriden gelir elde edememenin yanında, müşteriye ait borcun tahsilatı için şirketin ayıracağı kaynaklar da göz önünde bulundurulmalıdır. Bu gibi durumlarda şirketler hem çalışanlarını hem de diğer şirket kaynaklarını (gerekli teknik ekipmanlar, elektrik vb.) bu kanala bağlayarak zarara uğrayacaktır. Şirketler, müşteriden borç tahsilatı yapabilmek için ya kurum içi kaynaklarını kullanmakta ya da kurum dışı kaynaklar aracılığıyla bu ödenmemiş borcu tahsil etmektedir. Burada bahsi geçen dış kaynaklar, alacak tahsilat kuruluşlarıdır ve bu kuruluşlar müşterinin ilgili şirkete olan borcuna ilave olarak, kendi verdiği hizmetin karşılığı olan tutarı da ekleyerek şirket müşterisinden ödenmemiş borcu tahsil etmeye çalışmaktadır. Şirketler tarafından ödenmemiş borçları tahsil etmeye yönelik yapılan çalışmalar büyük ölçüde müşterilerin ödeme istekliliğine ve alacak tahsilat kuruluşlarının müşteri ile müzakerelerine bağlı olan alacak tahsilat süreçleridir. Bu süreçte, tahsildarlar önce borçlu müşterileri borçlarını ödemeye ikna etmeye çalışmakta eğer borçlu müşteriler, borçlarını bu müzakereler sonucunda belirtilen süre içerisinde ödeyemezler ise yasal alacak tahsilatı süreci başlamaktadır. Yasal alacak tahsili aşamasında, alacak davalarını yargı yoluyla çözmeye çalışan, alanında tecrübeli avukatların çalıştığı hukuk büroları mevcuttur. Büyük şirketler, borçlarını ödeyemeyen müşterilerinden borç tahsilatı yapmak amacıyla iç kaynaklarını genişletmek yerine, yasal alacak tahsilat kuruluşları olarak sözleşmeli hukuk büroları ile çalışmaktadırlar. Bu tez kapsamında, çalışmanın yapıldığı ilgili telekomünikasyon şirketi de müşterileri tarafından ödenmemiş faturaların tahsilatını, dış kaynak olarak, anlaşmalı bulunduğu hukuk büroları aracılığıyla sağlamaktadır. Şirket, borcunu ödeyemeyen ve yasal alacak takibine girmiş müşterilerinden, anlaşmalı bulunduğu hukuk büroları aracılığıyla alacak tahsilatı yapmaya çalışmaktadır ve bu rekabetçi ortamda şirketin ayakta kalabilmesi için alacak tahsil etme sürecini en iyi şekilde yönetmesi gerekmektedir. Bu aşamada anlaşmalı hukuk büroları, büronun performans ve tecrübesinin alacak davalarını kapatıp kapatamaması üzerindeki etkisine göre değerlendirilmektedir. Hukuk bürolarının performansının belirlenmesindeki amaç, büronun amaçlarına ne ölçüde ulaştığını objektif bir şekilde ve periyodik olarak ölçümlemektir. Performans ölçümü; ilgili hukuk bürosunun girdilerini, iç süreçlerini, prosedürlerini, çıktılarını ve sonuçlarını değerlendirebilmeyi sağlamaktadır. Böylece bu performans ölçümü sonucu göstergeler analiz edilerek doğru karar verilebilmekte, sürekli iyileştirme yaratabilecek sınırlı kaynaklar etkin bir şekilde geliştirilebilmekte ve bireylere hedefler verilebilmektedir. Bu çalışmanın yapıldığı şirkete ait geçmiş veri setlerinden hareketle, şirketin anlaşmalı olduğu hukuk bürolarına devredilmiş ve başarılı şekilde tahsilat sağlanmış alacak davalarının olmasının yanı sıra dava dosyasının devredildiği büro tarafından tahsilatın sağlanamadığı alacak davaları da olabilmektedir. Hangi dava dosyasının hangi hukuk bürosuna devredildiği, şirketin alacaklarını hukuki aşamada tahsil edebilmesi açısından kritik bir öneme sahiptir. Bu doğrultuda, bu çalışma, ilk aşamada geçmiş tarihsel verilere dayalı makina öğrenmesi yöntemlerini kullanarak ilgili şirket tarafından anlaşmalı olunan hukuk bürolarının alacak dava dosyası kapatma olasılıklarını tahminleyerek, devredilecek dosyayı daha çok kapatma kabiliyetine sahip hukuk bürosunu bulmayı amaçlamaktadır. Dava dosyası kapatma olasılığını tahmin etmek için, işlenen veri kümesine 9 makina öğrenme algoritması; Catboost Sınıflandırıcı, Extreme Gradient Boost Sınıflandırıcı, Gradient Boosting Sınıflandırıcı vb. uygulanmıştır. Sonuçlar, Catboost Sınıflandırıcı'nın 0,917 doğruluk oranı ile en iyi doğruluk performansına sahip olduğunu göstermiştir. Ayrıca, boosting tipi topluluk öğrenme algoritmalarının diğer algoritmalardan daha iyi performans gösterdiği sonucuna varılmıştır. Son olarak, modellemede daha iyi doğruluk elde etmek için Catboost Sınıflandırıcısının hiper parametreleri ayarlanmış ve hiper parametre optimizasyonu, tahmin üzerinde %0,01 oranda olumlu etki sağlamıştır. Son olarak modelin test kararlılığını test etmek için k-katlı çapraz doğrulama yapılmıştır. Makine öğrenimi modelinde seçilen CatBoost algoritması üzerinden 2021 Haziran ayına ait takip dosyalarının, anlaşmalı hukuk büroları tarafından kapatılabilme olasılıkları tahminlenmiştir. Bu kapatılabilirlik puanları, çalışmanın ikinci aşamasında, kurulan kapatılabilirlik temelli adil dosya atama modeline girdi olarak sağlanmıştır. Bu bir optimizasyon modeli olup, bu modelde amaç, takip dosyalarının tahsilatla kapatılma durumunu en büyüklerken, bütçe kısıtı altında anlaşmalı hukuk bürolarına eşit bir şekilde takip dosyalarının atamalarını gerçekleştirmektir. Kapatılabilirlik temelli adil dosya atama modeli ile 2021 Haziran ayına ait 33,365 adet takip dosyasının, anlaşmalı bulunulan 102 hukuk bürosuna optimum bir şekilde atamaları gerçekleştirilmiş olup sonuçlar üzerinden kurulan modeller değerlendirilmiştir. Atama çıktılarının büyük bir oranda modelin amaçlarına ve kısıtlarına uygun şekilde yapıldığı sonucuna varılmıştır. Bunun üzerine önce makine öğrenimi modelinin çalıştığı ardından makine öğrenimi modeli çıktısı olan dosya kapatılabilirlik değerlerinin atama modeline beslendiği ve atama modelinin çözdürülüp gerekli atama sonuçlarının alındığı tümüyle otomatik bir şekilde çalışacak olan yasal alacak takibi süreci karar destek sistemi kurulmuştur
Yinelemeli sinir ağları ile sermaye piyasası yön tahmini üzerine bir çalışma

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022-06-29) Eren, Muhiddin Çağlar ; Üstündağ, Alp ; 507181138 ; Endüstri Mühendisliği

Finansal piyasaları etkileyen faktörler ele alınarak yapılacak finansal piyasa geleceğinin tahminleme süreci, doğru portföy yönetimini sağlayarak kaybı azalıp kazancı arttırabilir. Fakat finansal veriler doğrusal olmayan dinamik ve kaotik karakteristiğe sahip olduğundan finansal piyasalarda karar vermek zorlu bir süreçtir. Bu probleme çözüm sağlayabilmek amacıyla kullabilecek farklı yöntemler mevcuttur. Bunlardan biri olan derin öğrenme, girdi ve çıktı arasındaki ilişkiyi birden fazla sinir ağı katmanında modelleyerek yapabilen makine öğrenimi yöntemleri olarak tanımlanır. Veri biliminin birçok alanında karmaşık veri kümeleri üzerinde yüksek performans gösterdiğinden, son zamanların ilgi çekici yöntemlerinden biri olan derin öğrenmede, geleneksel modellerin aksine, yüksek boyutlu çok değişkenli problemler ve doğrusal olmayan ilişkiler modellenebilir. Bu nedenle derin öğrenme ile sağlanan algoritma başarıları tahminleme çalışmalarında büyük yer tutmaktadır. Bu çalışmada, derin öğrenme kavramı altında değerlendirilen yinelemeli sinir ağları mimarilerinden LSTM ve GRU, finansal veri ilişkilerini modellemede kullanılmıştır. Zaman serisi olarak modellenen finansal veri kümeleri Reuters kaynak alınarak oluşturularak derin sinir ağı tahminleme modelleri ile Borsa İstanbul'da işlem gören AKBNK, TCELL ve FROTO hisse senetlerinin fiyat hareketlerinin yön tahmini için karşılaştırmalı yöntemler sunulmuştur. Çalışmada derin öğrenme yöntemlerinin bir finansal veri kümesi kullanılarak başarılı bir tahmin performansı gösterip gösteremeyeceğinin ortaya konulması amaçlanmıştır. Bununla beraber, çalışma için hazırlanan finansal veri kümeleri üzerinde doğrusal olmayan özellik seçim yöntemleri ile yapılan boyut indirgeme yaklaşımları ve finansal zaman serisi olarak modellenen finansal veri kümelerinin farklı dizileme yaklaşımları ile segmentlere ayrılarak model girdisi olarak kullanılmasının baz model tahmin performansını iyileştirip iyileştirmeyeceğinin karşılıklı analizi yapılmıştır. Boyut indirgeme sürecinde, finansal veri kümeleri etiketleme yapılarak denetimli öğrenme algoritmalarına elverişli hale getirildikten sonra HSIC Lasso, mRMR, RFE özellik seçim yöntemleri; segmentasyonda da 100, 200, 300 ve 400 adımlı dizileme birer adımlı kayan pencereler yöntemi tasarımda uygulanmıştır. Çalışmanın amacı doğrultusunda LSTM ve GRU mimarileri üzerinde hiper parametre ayarlamaları literatür baz alınarak yapılmıştır. Bununla beraber, tüm tahmin senaryolarında 70 olarak alınmış indirgenmiş özellik sayısına, model stres testlerinden sonra karar verilmiştir.
Akıllı şehirler ve akıllı şehirlerin sıralanmasına yönelik bir çok kriterli karar verme uygulaması

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022-12-20) Güneş, Mehmet ; Topçu, Yusuf İlker ; 507191118 ; Endüstri Mühendisliği

Bu tez, son zamanlarda gittikçe yaygınlaşan ve literatürde önemli bir yer edinmeye başlayan "akıllı şehir" kavramını incelemeyi amaçlamaktadır. Son zamanlarda yaşanan teknolojik gelişmelerin ardından, teknoloji artık hayatımızın her alanında yer almaya başlamıştır. Her geçen gün gelişmeye devam eden bu teknoloji, insanların yaşama biçimlerini de etkilemektedir. Telefonların, ödeme yöntemlerinin, arabaların yıllar içinde ne kadar radikal değişikliklere uğradıkları açıktır. İnsanlık tarihinin başından bu yana insanlar topluluklar halinde yaşamamaktadır. Bu topluluklar başlangıçta köy ya da kasaba adını verdiğimiz çok küçük topluluklar olarak karşımıza çıkmaktaydı. Daha sonra bu topluluklar gittikçe büyüdü ve şehir adı verilen yapıları oluşturmaya başladı. Yukarıda bahsetmiş olduğumuz teknolojik gelişmeler sebebiyle insanlık tarihinde oldukça eskiye dayandığı söylenebilecek "şehir" kavramı da değişikliğe uğramaktadır. Geleneksel şehirler artık yerini teknolojiyle entegre olmuş "akılı şehirlere" bırakmaya başlamıştır. "Akıllı şehir" kavramının henüz tam olarak bir tanımlaması yapılmamış olsa da literatürde konu hakkında olukça fazla çalışma bulunmaktadır. Literatüre göre akıllı şehir kavramı sosyal güçle teknolojiyi harmanlamış ve sistemlerin iletişimini sağlamaya odaklanmıştır. Bu tez, literatürü inceleyip akıllı şehirler için bir tanım oluşturmaya çalışmaktadır. Literatürden yola çıkarak akıllı şehirleri iletişim halindeki alt sistemler olarak tanımlamak mümkündür. Ek olarak, bu çalışma akıllı şehirleri başarılı yapan etmenlerin neler olduğundan, akıllı şehirlerin inşasında karşılaşılabilecek zorluklardan da bahsetmiştir. Çalışmanın büyük bir kısmında, "akıllı şehir" kavramının "sürdürülebilirlik" kavramıyla olan ilişkisi anlatılmıştır. Dünya üzerinde yer alan bir takım akıllı şehir uygulamalarından da ve örneklerinden de bahsedildikten sonra, çok kriterli bir karar verme metodu olan AHP, TOPSIS ve PROMETHEE yöntemleri kullanılarak mevcut olan akıllı şehirlerin sıralaması gerçekleştirilmiştir. Bu yöntemler uygulanırken, ilk olarak literatürde yer alan ve akıllı şehirlerin başarısını etkileyeceği düşünülen kriterler belirlenmiş, ardından şehirlerin bu kriterleri karşılama düzeyleri göz önünde bulundurularak bir sıralama gerçekleştirilmiştir. Böylelikle hangi şehrin akıllılık konseptini daha başarılı bir şekilde uyguladığı ve daha akıllı bir şehir olduğu ortaya koyulmaya çalışılmıştır.
İnovasyonun lojistik performans ve enerji sürdürülebilirliği üzerindeki etkisinin incelenmesi

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2023) Kırkan, Ayşe Yıldız ; Işıklı, Erkan ; 802309 ; Endüstri Mühendisliği Programı

Bu tez çalışması kapsamında, lojistik performans ve enerji sürdürülebilirliği kavramlarının inovasyona yönelik değerlerden nasıl etkilendiği anlaşılmaya çalışılmıştır. Lojistik performans, enerji sürdürülebilirliği ve inovasyon kavramları ülkeler bazında incelenmiştir. Lojistik performansın gelişiminin ekonomik refahı sağlamak isteyen devletler için etkin bir role sahip olduğu, literatürde farklı veri setleri ve farklı ekonomik değerler üzerinden çokça çalışılmıştır. Lojistik performansın bu kritik rolü düşünüldüğünde, kendisini etkileyen faktörlerin neler olduğuna yönelik araştırmalar da literatürde yer almaktadır. Bu çalışma kapsamında ise öncelikle inovasyona yönelik bileşenler olarak tanımlanan İnsan Sermayesi ve Araştırma Çalışmaları, Piyasada Gelişmişlik, Gelişmiş İş, Kurumsal Faktörler ve Bilgi ve Teknolojik Çıktılar kavramları kullanılarak inovasyonun lojistik performans üzerindeki etkisi incelenmiştir. Ülkeler bazında veri setini hazırlamak için Dünya Bankası tarafından hazırlan Lojistik Performans Endeksi ve Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı tarafından hazırlanan Küresel İnovasyon Endeksi kullanılmıştır. İkinci olarak ise, lojistik performansın ve aslında tüm endüstrinin ihtiyaç duyduğu kritik bir kaynak olan enerji değerleri üzerinde çalışılmıştır. Bugünkü kullanım tarzı ile enerjinin tükenebilir bir kaynak olduğu ve çevreye karşı zararlı etkilerinin olduğunun anlaşılmasına yönelik bilinç anlaşılmaya başlanmıştır. Bu çerçevede enerji sürdürülebilirliği kavramı gelişmiştir. Enerji sürdürülebilirliği, enerjinin her topluma adilce ulaşmasını ve enerji kullanımının zararlı çevresel etkilerinin en aza indirilmesini gözeterek enerji refahını hedefler. Enerji refahının sağlanması için gerek teknolojik anlamda gerekse süreç iyileştirilmesi olarak yeniliklere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu çalışma kapsamında, inovasyona yönelik değerlerin enerji sürdürülebilirliği üzerindeki etkisi incelenmiştir. İnovasyon kavramı için Küresel İnovasyon Endeksi içerisindeki seçili göstergeler, enerji sürdürülebilirliği kavramını yorumlamak için ise Sürdürülebilir Toplum Endeksi tarafından sunulan İklim ve Enerji temasının altındaki değişkenler kullanılmıştır. Çalışma, inovasyonun lojistik performans ve enerji sürdürülebilirliği kavramı üzerindeki etkilerini inceleyen iki hipotezden oluşmaktadır. Ülke bazında veri toplandığı için 472 adet gözlem mevcuttur.
A new MILP formulation for crude oil scheduling optimization:: A case study in a Turkish refinery

(Graduate School, 2023) Marttin, İrem ; Kabak, Özgür ; 897790 ; Industrial Engineering Programme

Refineries are intricate industrial facilities that undergo the complex process of converting crude oil into fuels and various chemicals. The operations of refineries present unique challenges due to the utilization of advanced technologies and intricate processes. The complexity of refineries stems from the extensive array of crude oil varieties they handle, as well as the production of different products that necessitate specific quality standards. Planning activities are carried out at different levels to coordinate numerous operations that require a significant amount of energy and resources to work efficiently, effectively, and safely in refineries. These activities involve the development of plans that will improve production, distribution, and all other operations in alignment with the set targets. Subsequently, detailed schedules are developed based on these plans to determine the timing, sequence, and allocation of necessary resources for operations. Effective scheduling plays a crucial role in refinery operations as it impacts a multitude of decisions, particularly in the scheduling of production activities. The scheduling process entails determining optimal production conditions and quantities for each product, taking into consideration factors such as the availability of raw materials, capacity of relevant refinery units, and customer demands. Refinery scheduling can be classified into three main categories: crude oil scheduling, production unit scheduling, and final product scheduling. Crude oil operations, being the initial phase of the refinery process, hold significant influence over all subsequent operations and greatly impact the refinery's continuity and profitability. Therefore, it assumes a critical position among refinery operations, underscoring the importance of scheduling specifically tailored for crude oil processes within the scope of refinery planning. This study addresses a real-life problem related to the planning process of crude oil operations based on real refinery conditions. The problem is large-scale and comprehensive as it deals with a real refinery case. The crude oil operation processes in question are managed through three operations: unloading, transfer, and charging. Since it is a coastal refinery, crude oil reaches the refinery via ships, and the transfer from ships to refinery tanks is provided. This process is called crude oil unloading. Sending the crude oil mixture in the tanks to the relevant charging unit for processing is referred to as crude oil charging. Transfer, on the other hand, represents the transfer of crude oil between tanks. When the planner creates a crude oil operation plan, they consider the entire process from the unloading of crude oil from vessels to its charging into units. To handle all operations in an integrated manner, multiple electronic spreadsheets and system data are utilized. Based on this data, the planner identifies suitable tanks for unloading considering factors such as unloading limits and crude oil mixture characteristics. Additionally, to charge the appropriate mixtures in tanks to charging units, the planner determines the required crude oil compositions and the suitable tanks for charging accordingly. Due to the complexity of crude oil operations and the abundance of constraints, generating and evaluating all possible solutions within a reasonable time frame is highly challenging. Furthermore, situations arise during the implementation of a plan that necessitate the updating of the contingency plan based on the evolving circumstances. All these factors have led to the complexity of the planning process, requiring additional resources. The purpose of this study is to develop a decision support system that accurately reflects the entire structure, limits, and operations of the refinery and optimizes the scheduling process for crude oil. For this purpose, a new mixed integer linear programming model (MILP) is proposed, which schedules the crude oil operations by addressing the unloading of crude oil, transfers between tanks, and charging into units. The model is formulated with a discrete time representation, considering all the limits specific to the mentioned refinery problem, and the planning period is approached in daily increments. Unlike refinery structures where storage and charging of crude oil are conducted in separate tanks, as emphasized in most studies in the literature, in this case, the tanks are used for both storage and charging.
Döngüsel malzeme sistemi tasarımı için çok amaçlı model önerisi ve bir beyaz eşya fabrikası için uygulama

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2023) Türkmen, Elif İrem ; Satoğlu, Şule Itır ; 817939 ; Endüstri Mühendisliği Bilim Dalı

elişmekte olan dünya ile, işletmeler arası rekabetlerden ötürü, maliyet ve teknolojik üstünlük kapsamında önde olma çabası çok üst seviyelere ulaşmıştır. Bu üstünlük göstergelerini iyileştirmenin birçok potansiyel alanı olmak ile beraber lojistik faaliyetleri bunların en önemlilerinden biridir. Bu kapsamda, birçok işletme hem iç hem de dış lojistik operasyonlarında verimlilik arttırıcı yöntemlere başvurmaktadır. Bu çalışmada, bir beyaz eşya fabrikasının iç lojistik operasyonuna ait araç rotalaması üzerine bir gerçek hayat problemi ele alınmıştır. Çalışmada adı geçen fabrikada bulunan montaj hatlarının ihtiyaçlarını karşılamak için süpermarketten montaj istasyonlarına belirli periyotlarda taşıyıcılar ile malzeme dağıtımı gerçekleştirilmektedir. Bu taşıyıcılar insansız malzeme dağıtımı yapan, elektrikli ve otonom bir şekilde yönlendirilen AGV (Automated Guided Vehicles)'lerdir. Dağıtılacak malzemeler süpermarket adındaki fabrika içinde bulunan ara malzeme deposuna getirildikten sonra, burada elleçlenip, AGV'lere yüklenir. Ardından AGV'ler atanmış olan istasyonlara uğrar ve rotasını tamamlayan AGV'ler süpermarkete geri dönmektedirler. Problemde her bir AGV'nin belirli bir taşıma kapasitesi olduğu var sayılmaktadır. Çalışmada, montaj istasyonlarının ihtiyacını karşılamaya yönelik malzemelerin süpermarketten istasyonlara teslimini içeren AGV rotalama problemi üzerinde durulmuştur. Bununla birlikte her bir AGV'nin tek bir rotada ve periyotta hizmet ettiği kabul edilmiştir. Problem, literatürde NP-Zor olarak adlandırılan araç rotalama problemlerinin bir türü olan kapasite kısıtlı araç rotalama problemi olarak değerlendirilmiştir. Bu çalışma Türkiye'de faaliyet gösteren bir beyaz eşya firmasının yeni kurulacak olan fabrikası için uygulanacaktır. Kullanılan veriler yeni kurulacak olan fabrikadaki gerçek verilerdir. Bu kapsamda istasyonların ihtiyacına göre malzeme dağıtımının yapılacağı, AGV'lerin izleyecekleri rotaların ve periyotların belirlendiği, bunun yanında da ana amaçlar olarak AGV'lerin vardiyada aldıkları tur sayılarının ve istasyonların toplam bant başı stoklarının minimize edileceği çok amaçlı karma tamsayılı bir lineer matematiksel model geliştirilmiştir. Bu çok amaçlı matematiksel modelin çözümü için ise AUGMECON2 (Arttırılmış 𝜀 𝑘𝚤𝑠𝚤𝑡 yöntemi) uygulanmıştır. Metodun sonucunda problemdeki pareto optimal çözümler elde edilmiş olup, çözümlerin sonuçlarına göre yönetsel kararlar uygulanmıştır. Bu kapsamda, firma stratejileri doğrultusunda ideal bant başı stok değerleri ve vardiyadaki tur sayılarını belirlemiştir. Bunun yanında farklı amaç ve değişen parametreler ile matematiksel model değiştirilmiş ve model her bir durum için tekrar çözdürülmüştür. Modeldeki bu değişkenlerin sonuca etkisi incelenmek istenmiştir. Bunun sonucunda ise daha esnek ve verimli, uygun maliyetli üretim operasyonuna ulaşılmak hedeflenmiştir. Öncelikli olarak model 4 farklı amaç ile tekrardan çözdürülmüş olup, yeni rotalar, periyot ve rota süreleri, AGV'lerin doluluk oranları ve batarya durumları ve de bant başı stok alanlarının değişimi incelenmiştir. Bu 4 amaç sırasıyla, istasyonlardaki maksimum bant başı stokunun minimize edilmesi, AGV'lerin her periyotta aldığı rota sürenin minimize edilmesi, AGV sayısının minimize edilmesi ve AGV'lerin boşta kalma sürelerinin minimize edilmesidir. Akabinde ise modeldeki parametre değişikliklerinin modelin sonucuna etkisi incelenmek istenmiştir. Burada talep değişkenliği ve periyot sürelerindeki değişiminin, AGV kapasitesinin ve AGV sayısındaki değişiminin çıktılara etkisi incelenmiş olup, yönetsel karar destek mekanizmaları geliştirilmiştir.
Elektronik kart üretiminde çizelgeleme problemleri için süreç akışını dikkate alan bütünleşik bir yaklaşım ve uygulama

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2023) Ünal, Ömer Faruk ; Asan, Şeyda Serdar ; 507181141 ; Endüstri Mühendisliği Bilim Dalı

Elektronik kartlar günlük yaşantımızda kullanılan telefon, televizyon, bilgisayar, otomobil ve akıllı cihazlar gibi birçok üründe bir alt bileşen olarak kullanılmakta ve hayatımızda önemli bir yer tutmaktadır. Bu ürünlerin verimli bir şekilde çalışması elektronik kartların uygun tasarımına, üretimine ve kalitesine bağlıdır. Teknolojinin gelişimiyle beraber ürün çeşitliliğinde yaşanan artış üretimdeki kapasite kısıtları göz önünde bulundurulduğunda çok fazla model geçişine neden olmakta ve bu geçişler için katma değersiz ara operasyon ve sürelere katlanılmaktadır. Üretimde verimsizliğe neden olan bu durumlar için yenilikçi yaklaşımlar ile verimlilik artışını sağlayacak çalışmalara ihtiyaç vardır. Bu çalışmada elektronik kart üretimi çizelgeme problemleri ele alınmış ve elektronik sektöründe var olan verimlilik arttırma ve maliyet düşürme amaçlı çalışmalara katkı sağlanması motivasyonuyla gerçekleştirilmiştir. Yapılacak uygulama birbirinden farklı özellikteki elektronik kartların, birbirinden farklı özellikteki üretim ve test hatlarında talebe karşılık verecek ve maksimum faydayı sağlayacak üretim planına odaklanmaktadır. Bu problem yeterli zamanda optimum çözümün bulunamayacağı NP-zor optimizasyon problemi sınıfında yer almaktadır. Bu nedenle problem çözümü için aynı anda tüm elektronik kartların malzeme kırınımı ve ortak malzeme kullanımı, malzeme kullanım miktarları, talepleri, operasyon süreleri, süreç akış haritalarında uğrayacağı istasyonlar ve sıraları göz önünde bulundurularak bir kümeleme analizi yapılmaktadır. Oluşan kümeler otomatik dizgi hatları için en büyük üretim miktarını amaçlayan 0-1 karma tamsayılı matematiksel model içerisine yerleştirilmektedir. Son aşamada tüm üretim istasyonlarının dikkate alınması için simülasyon analizi yapılmaktadır. Çalışmada yenilikçi bütünleşik bir yaklaşım ile süreç akışı dikkate alınarak tüm üretim istasyonları aynı anda göz önünde bulundurulmuş, böylece üretim istasyonları arasındaki ilişki incelenerek hem darboğaz istasyonların belirlenmesi sağlanmış hem de alınacak aksiyonların mevcut üretim sistemine olan katkısı ortaya çıkarılmıştır. Önerilen yaklaşım çok çeşitli az hacimli üretim yapan, yüzlerce farklı ürüne sahip, birden çok yüzey montaj teknolojisi (SMT) özelliğine sahip otomatik dizgi hattı olan, birden çok süreç akışına sahip ve birden çok test ayar istasyonuna sahip bir elektronik kart üreticisinin çizelgelemesi için uygulanmıştır. Uygulama sonucunda her biri birbirinden farklı özellikte olan elektronik kartların, birbirinden farklı özellikteki üretim ve test hatlarında talebe karşılık verecek ve maksimum faydayı sağlayacak üretim planına odaklanılarak üretim miktarında %22 oranında iyileştirilme sağlanmıştır.
Kümeleme analizi ile sınıflandırılan İstanbul ilindeki hastanelerin veri zarflama analizi ile verimliliklerinin değerlendirilmesi

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2023-01-13) Erek, Eren ; Öztayşi, Başar ; 507181133 ; Endüstri Mühendisliği

Günümüzde ülke nüfuslarının artması ve kaynakların kıt olması nedeniyle bir kamu hizmeti olan sağlık hizmetlerinin etkin bir şekilde sunulması önem kazanmıştır. Özellikle 2. basamak ve 3. basamak sağlık hizmeti sunan hastaneler sağlık sisteminde önemli bir yer tutmuştur. Sağlık sisteminde kurumsallığın artmasıyla beraber hastanelerde verilen sağlık hizmetlerinin aksamadan devam etmesi, sağlık hizmetlerine ayrılan kaynakların verimli kullanılması ve yazılımsal gelişmelerle beraber sağlık verilerinin analiz edilerek doğru kararların alınması sağlık yöneticilerinin performansları açısından belirleyici olmuştur. Ayrıca bir ülkenin sosyo-ekonomik gelişmişliği açısından sağlık kaynaklarının etkin ve verimli kullanılması ve sağlık hizmetlerinin sürekliliğinin sağlanması önemli yer tutmaktadır. Bu çalışma kapsamında İstanbul'da 2. basamak ve 3. basamak sağlık hizmeti sunan 223 adet hastanenin 2019 yılı verileri kullanılarak Veri Zarflama Analizi (VZA) yöntemiyle etkinlik skorları hesaplanıp daha sonrasında hastaneler arası verimlilik karşılaştırmaları yapılması amaçlanmıştır. Veri Zarflama Analizi matematiksel bir optimazasyon tekniği olup başta yöneylem araştırması, sağlık, finans, askeri ve eğitim alanlarında olmak üzere birçok alanda yaygın olarak kullanılmaktadır. Literatür araştırması yapıldığında özellikle Türkiye'de son yıllarda artan bir biçimde sağlık alanında VZA kullanılarak yapılan verimlilik çalışmaları görülmüştür. VZA yönteminin parametrik olmayan bir yöntem olmasından kaynaklı farklı ölçü birimlerinde olan girdi ve çıktıların yer aldığı modelleri çözebilmesi en büyük avantajı olup çok tercih edilmesinin en büyük nedenidir. Öncelikle çalışmada VZA uygulamadan önce, girdi ve çıktı olarak kullanılacak 4 adet girdi değişkeni ile 5 adet çıktı değişkeni arasındaki ilişkinin gücü ve anlamlılığı Kanonik Korelasyon Analizi yapılarak test edilmiştir. Bu testin ve literatür araştırmalarının sonucunda girdi değişkenleri olarak Tescilli Yatak Sayısı, Toplam Hekim Sayısı, Hemşire Sayısı ve Aktif Ameliyat Masa Sayısı değişkenlerinin kullanılmasına karar verilmiştir. Ayrıca çıktı değişkenleri olarak ise Ayaktan Muayene Sayısı, Yatan Hasta Sayısı, Taburcu Olan Hasta Sayısı, Yatılan Gün Sayısı ve Ağırlıklı Toplam Ameliyat Sayısı değişkenlerinin kullanılması uygun görülmüştür. Literatüre katkı sunmak adına daha önceki çalışmalarda kullanılmayan Aktif Ameliyat Masa Sayısı değişkeni ile Ağırlıklı Toplam Ameliyat Sayısı değişkeni çalışmaya dahil edilmiştir. Her ne kadar ameliyat sayıları daha önceki çalışmalarda kullanılsa da ameliyat büyüklüklerine göre ameliyatların gruplandırılıp ve her bir grup ameliyatın büyüklüğüne göre ağırlıklandırılarak hesaplanılması ameliyat verilerinin doğru ve sağlıklı yansıması açısından bu çalışmanın önemini arttırmıştır. Uygulamanın ikinci aşamasında bu değişkenler yardımıyla hastaneleri homojen gruplara ayırmak için 3 farklı kümeleme analizi yöntemi (İki adımlı, Ward ve K-ortalama) test edilerek sonuçları karşılaştırılmıştır. Veri setininin yapısı, kümeleme analizi sonuçları ve literatür araştırmaları ile elde edilen bulgular ışığında en uygun kümeleme yöntemi olarak Ward yönteminde karar kılınmıştır. Ward yöntemi ile 223 hastane 3 kümeye ayrılmış olup 1. kümede 68 hastane, 2. kümede 139 hastane ve 3. kümede 16 hastane yer almaktadır. Böylece VZA için en önemli şartlardan olan Karar Verme Birimlerinin (KVB'lerin) homojen olma şartı sağlanmış ve artık veriler analize hazır hale gelmiştir. Uygulamanın asıl ve son aşamasında, Ward yöntemi ile 3 kümeye ayrılan hastaneler girdi odaklı ölçeğe göre sabit getiri (CRS) varsayımına dayanan CCR (Charnes, Cooper, Rhodes) modeli ve yine girdi odaklı ölçeğe göre değişken getiri (VRS) varsayımına dayanan BCC (Banker, Charnes, Cooper) modeli üzerinden VZA yapılarak etkinlik ve verimlilik sonuçları elde edilmiştir. Girdi odaklı VZA yapılmasının nedeni, sağlık sektöründe çıktılardan ziyade girdiler üzerinde kontrolün sağlanabilmesi ve girdi değişkenlerine müdahale edilebilmesidir. Verimliliği sağlamak adına, çıktıları maksimize etmek yerine girdileri minimize etmek daha gerçekçi ve uygulanabilir bir adımdır. Yapılan analiz sonucunda her hastane için CCR modeli ile toplam etkinlik skoru, BCC modeli ile teknik etkinlik skoru hesaplanmış ve ayrıca elde edilen toplam etkinlik skorunun teknik etkinlik skoruna oranıyla ölçek etkinliği skorları elde edilmiştir. Hastaneler türlerine, tiplerine ve rollerine göre etkinlik analizleri yapılarak etkin olan ve etkin olmayan hastanelerin tespit edilmesi, etkin çıkan hastanelerin referans olma sayıları ve etkin çıkmayan hastanelerin girdilerindeki fazlalıklar ortaya konulmuştur. Ayrıca CCR modeli ile BCC modeline göre sonuçlar karşılaştırılmış ve buna göre çıkarımlarda bulunulmuştur. Elde edilen sonuçlara göre ortalama olarak en yüksek etkinlik skorlarına sahip hastaneler Sağlık Bakanlığına bağlı A2_Dal rolünde hizmet veren Dal hastaneleri ile yine Sağlık Bakanlığına bağlı B rolünde hizmet veren Devlet hastaneleri olurken, ortalama olarak en düşük etkinlik skorlarına sahip hastaneler ise Eğitim-Araştırma hizmeti veren büyük kapasiteli A1 rolündeki Sağlık Bakanlığı ile Üniversite hastaneleri ve herhangi bir rolü olmayan Özel hastaneler olmuştur. Ayrıca etkin çıkma oranlarına bakıldığında yani hangi türden hastaneden % kaçının etkin çıktığı oranında yine benzer bir eğilim görülmektedir. İki farklı model için de hem oransal hem de skor olarak benzer sonuçlar elde edilmiş olup en verimli hastanelerin dal hastaneleri olarak hizmet veren sağlık tesisleri olduğu anlaşılmıştır. Sonuç olarak belirli bir alanda uzmanlaşmış ve bünyesinde çok fazla uzmanlık branşı bulunmayan hastaneler daha verimli gözükürken, personel sayısı ve kapasitesi fazla olan içerisinde çok fazla uzmanlık dalı bulunan hastaneler daha verimsiz gözükmektedir. Verimsizliğe sebep olan girdi değişkenleri incelendiğinde en fazla azaltılması gereken girdi değişkeninin hemşire sayısı değişkeni olduğu tespit edilmiştir. Bu değişkeni sırasıyla Aktif Ameliyat Masa Sayısı, Toplam Hekim Sayısı ve Tescilli Yatak Sayısı değişkenleri takip etmektedir. Yani bir başka deyişle verimsizliğe en az sebep olan girdi değişkeni ise Tescilli Yatak Sayısı değişkeni olmuştur. Bu açıdan bakıldığında özellikle hastanelerde etkin bir insan kaynakları yönetimi ile başta hemşire ve hekimler olmak üzere sağlık çalışanlarının performansı üst seviyeye çıkarılması önem arz etmektedir. Çalışmada yazılımsal gelişmelerden faydalanılmış olup, Kanonik Korelasyon ve Kümeleme analizlerinin uygulanması için IBM SPSS Statistics 25 programı kullanılırken Veri Zarflama Analizinin yapılması için MaxDEA 8 paket programı kullanılmıştır. Bu çalışmada kullanılan veri türleri ve analiz çeşitliliği ile literatüre ve sağlık yöneticilerine katkı sunması amaçlanmış olup sağlık hizmetlerinin gelişimi için sağlık yöneticilerine ufuk açıcı bir yol göstermek hedeflenmiştir.
Kriptoparalarda kümeleme analizi uygulamaları

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2023-01-19) Doğan, Ezgi ; Bayyurt, Nizamettin ; 507181148 ; Endüstri Mühendisliği

İnsanlar tasarruflarını her zaman en fazla getiri sağlayacak yatırım araçlarını gözeterek değerlendirmek ister. Bu amaca istinaden her zaman yeni ürünler geliştirilir ve farklı kısıtlar altında bu ürünler kullanılır. Blokzincir (Blockchain) teknolojisinin Bitcoin'i hayata geçirmesiyle yatırımcılar için artık yeni bir alan ortaya çıkmış oldu. İş yapış şekillerinde radikal birçok değişikliğe yol açtığı ve daha birçok sektör için de gelecek vadettiği literatürde de bahsedilmektedir. Özellikle para politikalarına ve finans sektörüne çoktan tesir ettiği ve bu durumun devamının da geleceği söylenebilir. Dağıtık mimariyle merkezi otoriteyi ortadan kaldırması, kriptografi sayesinde şeffaf ve yüksek güvenlikli olması, daha hızlı ve daha az maliyetli işlem yapılmasına olanak vermesi kriptoparaları cazip hale getiren faktörlerdir. Son on yıllık süreçte boyunca, ilginin global ölçekte giderek artması yeni yeni kriptoparaların ve kripto borsaların ortaya çıkmasına yol açmıştır. Aralık 2022 tarihi itibariyle yaklaşık 856 milyar Amerikan doları bazında piyasa değerine ve 24 milyar Amerikan doları kadar günlük işlem hacmine sahip olan kripto piyasası ile pazar büyüklüğü ortadadır. 530'u geçen çeşitli kripto borsalarında işlem görebilen 22.000'i aşan kriptopara çeşidinin olması, yatırımcıların veya kullanıcıların hangi kriptolara yönelip tercih yapacakları hususunda zorlaştırıcı bir etmen olduğunu söylenebilir. Zira yüksek fiyat oynaklığına sahip kripto piyasası, yüksek getiri sağlayabileceği gibi yatırımcıları hüsrana uğratabilecek çok büyük zararlara da yol açabilir. Bu çalışmada kriptoparaların birkaç kullanım amaçlarından bir tanesi olan yatırım amacına ağırlık verilmiştir. Çalışmanın motivasyonunu sağlayan ise yatırımcılar için kritik hale gelen kriptopara tercih etme sürecini kolaylaştırma gayesiyle seçili kriptolar özelinde özetleyici ve fikir verici bilgiler sunmaktır. Bu sayede bazı bilinmezliklerin çözülmesi ve tercih sahasının daralması sağlanır. Ayrıca literatürdeki kripto birimlerine yönelik yer alan çoğu istatistiksel çalışmanın, fiyat tahminleme ve kriptoların birbirleriyle veya diğer para piyasalarıyla olan nedensellik ilişkilerine dayandığı görülmüştür. Bu tezde ortaya konulan çalışma, kriptoparalara yönelik tanımlayıcı/betimleyici/özetleyici istatistiksel bir veri analitiği sürecini kapsadığı için literatüre kripto ekosistemi temelinde katkı sağlayacağı düşünülmüştür. Bu çalışmada 28.11.2021 ile 28.11.2022 tarih aralığını kapsayan, 1 yıllık periyotta piyasa hakimiyeti açısından %99'luk dilimde yer aldığı tespit edilen 216 kriptopara arasından verisine sağlıklı erişim sağlanabilen 1'i Bitcoin olmak üzere toplam 56 adet kriptopara, analiz edilmek üzere veri matrisi için derlenmiştir. Kategorik değişkenler hariç bütün metrik değişkenlere Z-skoru yöntemi ile standardize etme işlemi uygulanarak dönüşümleri gerçekleştirilen veriler kullanılmıştır. Analizler için hazırlanan veri setindeki 56 kriptopara analiz sürecinde 54'e, belirlenen 10 adet değişkenin bazılarının ise elenip 9'a düşürüldüğü gösterilecektir. Hiyerarşik kümeleme yöntemlerinden Tek Bağlantı yöntemi, Tam Bağlantı yöntemi, Ward yöntemi ve Merkezi yöntem kare Öklid uzaklık ölçütüyle analize tabi tutulacaktır. Dendogramlara yansıyan bulgular ile hiyerarşik olmayan kümeleme yöntemleri altında karşılaştırılacaktır. Buradaki kümelere ilişkin edinilen fikirlerin ardından küme yapılarını istatistiksel bağlamda değerlendirebilmek için hiyerarşik olmayan kümeleme yöntemlerinden K-Ortalamalar yöntemine geçiş yapılacaktır. Ancak öncesinde küme sayısını netleştirmek için k=(n/2)1/2 formülü ve Wilk's Lamda ölçütü kullanılmıştır. Oluşan kümelerin geçerliliği diskriminant analizi ile sınanacak ve meydana gelen 6 küme kritik edilecektir. Buraya kadar uygulanan tüm kümeleme analizleri ve diskriminant analizi IBM SPSS (Statistical Package for Social Sciences) 28.00 sürümlü paket programı kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Bulgular sonucunda elde edilen kümelere; çok belirgin bir Bitcoin-Altcoin ayrımı görülmeyen küme yapılarına yönelik yatırımcı için özellikle yatırım getirisi bazında ve diğer bazı açılardan çıkarımlarda bulunulacaktır. Ayrıca çalışmamızda 9 girdi değişkeni dışında kalan, veri matrisinde yer verilmemiş piyasa hakimiyeti ve derecelendirme skorları baz alınarak birtakım çıkarımlar yapılmıştır.
Usability of mobile applications: A conceptualization and instrument development study based on Apple human interface guidelines

(Graduate School, 2023-04-07) Yıldız Çetin, Kübra ; Gümüşsoy Altın, Çiğdem ; 507191117 ; Industrial Engineering

Smartphones and their services make people's lives much more accessible and enable them to use their limited resources more effectively. With the advancement in technology, the capabilities of smartphones have also increased, and several mobile applications have been developed. Through these mobile applications, people can perform and manage many activities, from making hospital appointments to financial transactions, communication, and educational activities. For instance, mobile e-government applications enable various public services to be performed with a single click with less physical effort. Being available at any time and from any location is one of the most important advantages of mobile applications. The portability of mobile devices and their suitability for a variety of user settings are important features for users. Users always expect to be able to seamlessly enjoy the service a mobile application promises to deliver. However, the use of mobile applications in a wide range of usage environments and some physical constraints, such as small screen sizes, are the factors that complicate usability studies for mobile applications. The ever-evolving nature of smartphones, in parallel with developed technology, also complicates the design of mobile application interfaces. All these difficulties and the continued widespread use of mobile applications have accelerated the studies related to mobile application usability. Initial studies on mobile application usability were derived from previous studies on website usability. However, the characteristics of websites differ from mobile applications in terms of the devices they are used and the usage environment. Therefore, the usability of mobile applications should be handled individually. In the literature, an essential part of the studies on mobile application usability focus on only one type of mobile application, such as mobile health, mobile commerce, and mobile learning. These studies are helpful in evaluating usability for a particular type of mobile application. On the other hand, this study provides a comprehensive usability model that may be used in the design and evaluation phases of any kind of mobile application by software developers. Furthermore, the developed survey instrument based on the mobile application usability concepts evolved may be used to understand the significant factors in the usability assessment of mobile applications from the users' perspective. In this study, a three-step formal methodology was used to conceptualize and develop a survey instrument: conceptualizing the constructs, developing the scale, and evaluating the measurement properties. In the first stage, the first matrix of open codes was created by examining Apple's human interface guidelines line by line, which was taken as the main source of the open and axial coding procedure for the conceptualization of constructs. This open code matrix, consisting entirely of qualitative data, was then examined eight more times and open and axial coding procedures were applied. The finalized matrix consists of 16 axial codes, 29 subcategories, and 92 open codes. Sixteen constructs are conceptualized, namely instant start, branding, orientation, collaboration, content, search, privacy, graphics & animations, realism, control obviousness & reliability, effort minimization, consistency & standardization, concise & user-driven language, feedback, navigation, and transition. In the second stage, an initial item pool consisting of 113 items measuring 16 constructs was created by making use of the open codes created in the previous section and the relevant literature. The initial version of the items was screened with a procedure. First, a face validity check was performed to eliminate vague items. Then the survey items were applied to real users with a pilot study, and a content validity check was performed to validate the items. As a result of analyses, 69 items representing 16 constructs were revealed to evaluate the measurement properties of the scale. At the final stage, the measurement properties of the developed survey instrument were evaluated with exploratory and confirmatory analyses. The factor structure was discovered with the first collected data (n1=476), and the discovered factor structure was confirmed with the second data collected with different participants(n2=583). The target audience of these survey studies is social media mobile application users, which is one of the most widely used mobile application types and appeals to a large part of society. In the exploratory analysis, two items with factor loadings lower than the threshold value were excluded from the item pool. Confirmatory analysis was performed with 67 items representing 16 constructs to validate the constructs and their corresponding items revealed with explanatory analysis. The internal reliability, convergent validity, discriminant validity and fit indices of the measurement model were examined, respectively. Finally, for the nomological validity of the developed scale, the fit indices of the structural model and the effects of constructs on satisfaction and continued intention to use were examined. The results show that the scale developed for mobile application usability explains a significant part of the variability in satisfaction and continued intention to use. In addition, the significant relationships between mobile application usability constructs and satisfaction and continued intention to use provide evidence for the applicability of the developed survey instrument.
Business card as a bank product and establishment of a new business card tendency model

(Graduate School, 2023-04-17) Bozkurt, Onur ; Beyca, Ömer Faruk ; 507191121 ; Industrial Engineering

Specially issued for the commercial needs of SMEs, the business card is equipped with the features of different products that also allow personal use. Within the scope of this product; commercial credit cards, overdraft accounts, and credit products with equal installments or seasonal payments are combined into a single card. However, during the data analysis phase, it will be seen that this product is used by individual customers as well as SMEs. Individual customers referred to here are customers with legal entities called partnership customers. The business card tendency model currently used for the related product, which has an important place for banks, does not work successfully. The success rate of this model is well below the other models used in the bank, and therefore the accuracy of the data and the model is doubted. In order to improve this situation, the existing model will be observed, deficiencies and errors will be examined, and then a new model will be established. In this process, there will be stages of data preparation, model building, analyzing the output, and evaluating the results. In the literature, there are many studies prepared for credit cards and related issues by banks and various institutions. Some of these are artificial intelligence-supported credit card models, neural approaches to credit scoring, and calculation of the default rate of loans and fraud detection with the help of machine learning. This study aims to design an end-to-end business card modeling process in the light of other studies in a similar context, but with modern approaches that are not thought to be included in the literature. In light of the studies in the above-mentioned literature, it can be said that there are quite advanced approaches to credit cards. The first problem here is that security-related models such as default rate and fraud are emphasized instead of sales-oriented models of credit cards. Another problem is that the existing sales-oriented models do not attach the necessary importance to sustainability and are established with a shorter-term profit and success focus. In general, the studies conducted in the banks related to the subject were investigated, and various similar and different deficiencies were observed in these studies. A similar and common mistake is that the process ends when customers purchase a product that they do not already have. Another problem is the use of customers' information, which is likely to be erroneous and whose accuracy is doubtful, instead of market information with higher validity, such as BKM and GIB. Finally, most models put less emphasis on activity and continuity, and focus on customer balances. During the case analysis phase, the business card product, which can be tracked through monthly sales at the bank, will be examined. In order to establish a model for this product, first the target definition will be determined, the necessary data will be collected from the relevant tables, and some of them will be selected by filtering these data. Afterward, this data set will be prepared for the model-building phase by making the necessary manipulations on it, and then the model-building phase will be started. Following the model setup, the results will be examined, the most appropriate option will be considered, and success will be measured. In this study, the number of variables, which was 83 at the beginning, is reduced to 11 during the model-building phase, in accordance with the principle of parsimony. A meaningful result is tried to be obtained by entering these variables into the logistic regression and random forest models. According to the results obtained, the logistic regression model works with 98% accuracy, while the random forest model works with 99% accuracy. In addition, the precision value obtained in the random forest model is higher than that in the logistic regression model. The precision metric shows how many of the values that are estimated as positive are actually positive. For these reasons, it is decided that the model to be used should be random forest. In this way, the detection rate of customers with a target definition of 1 for the business card product will be higher, which will increase the bank's customer portfolio and profitability. It is aimed in this thesis study to eliminate these deficiencies and errors in existing exercises to establish a more beneficial and efficient model for banks. In addition, it is recommended that banks expand their perspectives on which data they will use while establishing the relevant model. At the end of this process, financial institutions will be able to establish healthier models by integrating and using more accurate and consistent market data into their databases, if necessary. This research will provide a successful trend model with meaningful explanatory variables for business card-like products for future works.

Gözat

Çıkarma tarihi ile LEE- Endüstri Mühendisliği-Yüksek Lisans'a göz atma

Sayfa başına sonuç

Sıralama Seçenekleri