Conceptualisation and instrument development for mobile application usability based on android operating system

thumbnail.default.alt
Tarih
2021
Yazarlar
Kazdaloğlu, Abdullah Emin
Süreli Yayın başlığı
Süreli Yayın ISSN
Cilt Başlığı
Yayınevi
Lisansüstü Eğitim Enstitüsü
Özet
Notions such as mobile internet and mobile applications ceased to be a nascent concept when basic cell phones, which became prevalent in the society in the late 1990s, left their dominations to smartphones in the early 2010s. The technological infrastructure, which has made substantial progress in the framework of mobile concept, the organisational models of the companies and the penetration rate of the mobile internet among users exceeding the usage rate of desktop internet, has significantly speeded up the use of smartphones and mobile applications that may be used anywhere and anytime. Large-scale usage of mobile applications is based on companies developing mobile applications and directing their services to the context of mobile applications to remain firm in the competitive market. In this perspective, the Google Play Store and Apple App Store platforms, where mobile applications are delivered to users by Android and iOS operating systems respectively, stand out as an important figure with millions of different applications. The large number of mobile applications has given users the opportunity to turn to lots of different options. Hence, it has become requisite for companies to gain advantage in a strong competitive environment by better marketing their products and services in the digital environment in order to continue their viability. One of the essential points of ensuring adoption, preferability, and continuity in such a rapidly growing mobile application universe is that mobile applications can be used in a way that makes user experience better. Yet, when the literature was scrutinised well, it was noticed that mostly desktop computer or website usability models were adapted to the mobile device and application context or mobile application usability was tried to be evaluated with very usual criteria such as satisfaction, learnability, memorability, effectiveness, and effectiveness. It is crystal clear that the usability concept, which plays a more vital role in mobile technology, should not be addressed with the evaluation methods of desktop computers and these methods should not be directly adapted to the mobile device or mobile application concept. Therefore, mobile devices and particularly mobile applications with which users interact directly should have their own usability evaluation criteria. However, the lack of such a usability model for the Android operating system, which is one of the two largest operating systems and is currently preferred by roughly 4 out of every 5 smartphone user, is a major gap realised in the literature. Hereby, a comprehensive and conceptualised usability model for mobile applications running on the Android operating system should be established. In the literature part of this research, mobile technologies, mobile shopping applications that will be the subject of the analysis phase of the study, and the concept of usability are explained meticulously. A conceptual model for mobile application usability running on the Android operating system was established and verified with a survey instrument. Specifically, the guide for interface design of Android-based mobile applications, published by Google, was thoroughly analysed and adapted to the conceptual model. Then, in the light of this reviewed guide, 13 constructs illustrating the usability of mobile applications running on the Android operating system were originated. Open and axial coding was done following the methodology. The matrix was designed by listing these codes, and used in the next stage of this study. In the second phase of the methodology of this thesis, firstly items representing each construct within the context of the matrix were created and collected in the item pool. These items were first evaluated by experts and then by the end user, and items that were confusing, ambiguous and meaningless were removed from the pool or modified. In order to develop the scale, face validity check (pre-test), pilot test (n = 30) and content validity check (n = 41) were carried out, respectively. By virtue of these checks, a qualitative and quantitative (using PSA and CSV indices) evaluation of the scale was made. The study was strengthened by gathering feedback about the scale from those who voluntarily participated in these survey studies, and the corrections were made in the item pool thanks to the feedback received. The survey method was used in the analysis stage of this study. People using mobile shopping applications were selected as a target sample. In the analysis part, items in the item pool were adapted to the mobile shopping application concept. Several grounds for the analysis based on mobile shopping applications: increasing mobile shopping volume and popularity because of the Covid-19 pandemic, the reason some of the most downloaded applications in Google Play Store and Apple App Store in Turkey are shopping applications, large investments in the retail sector, policies of companies that direct their customers to mobile shopping and convenience and comfort factors with respect to customers. For exploratory and confirmatory factor analyses, two large samples (n1 = 293 and n2 = 340) were picked and factor, convergent and discriminant validation was fulfilled using IBM SPSS Statistics 26 and IBM SPSS AMOS 26 software. In addition, Cronbach's alpha values of the factors were calculated in both analysis stages and reliability was also measured. During the confirmatory factor analysis phase, nomological validation was made. For nomological validation, 13 constructs were taken into account as independent variables and examined how they affect the variables of brand loyalty, continued intention to use and satisfaction, which are frequently associated with usability in the literature. According to the analysis results, it was proved that the usability model created for Android-based applications has a significant effect on satisfaction, continued intention to use and brand loyalty and predicts these variables decently. Moreover, in the evaluation phase of both factor analysis, the fact that the loadings of the items included in the factors were above the required threshold approved this thesis. As a result, this study is very significant for practitioners working in the field of mobile applications. It will be a guide for mobile application developers and companies working in this sector. The created mobile application usability conceptualisation will allow the use of the practitioners to develop new mobile applications or to enhance an existing application. Therefore, in the last part of the study, the implications of the study and its theoretical contributions for practitioners are mentioned, besides.
Son 15-20 yıllık dönem içerisinde başta, insan ile teknolojik ara yüz arasındaki etkileşimi inceleyen insan-bilgisayar etkileşimi çalışma alanında olmak üzere günlük yaşantının da çok önemli bir parçası haline gelen mobil teknolojilerin gelişimi ve değişimi açıktır. Günümüz teknolojileri arasında ciddi bir ivmeye sahip olan mobil teknolojilerin evrimi sayesinde, 1990'lı yılların sonlarından itibaren toplum içerisinde yaygınlaşmaya başlayan basit cep telefonlarının 2010'lu yılların başlarından itibaren yerlerini akıllı telefonlara bırakmasıyla mobil internet, mobil uygulama gibi kavramlar yeni birer konsept olmaktan çıkmıştır. Özellikle geçtiğimiz on yıllık süre zarfı boyunca mobil odak çerçevesinde ciddi bir aşama kaydeden teknolojik altyapı, firmaların organizasyonel modelleri ve mobil internetin kullanıcılar arasında penetrasyon oranının masaüstü internet kullanımını geçmesi, tüm dünyada akıllı telefon ve bu akıllı telefonlarda çalıştırılan ve her yerde ve her zaman kullanılabilme özelliğine sahip olan mobil uygulama kullanımını kayda değer miktarda arttırmıştır. Mobil uygulamaların bu denli yaygınlaşmasında firmaların uygulama geliştirerek rekabet dünyasında güçlü kalmak amacıyla hizmetlerini mobil uygulama bağlamına aktarmaları yatmaktadır. Örneğin; bankacılık hizmeti veren bir firmanın aynı zamanda mobil bankacılık uygulaması geliştirmesi veya haber içerikli bir web sitesinin aynı zamanda mobil uygulamaya sahip olması gerekliliği aşikardır. Bu açıdan, Android ve iOS işletim sistemleri ve bu işletim sistemlerinin kullanıcılara mobil uygulamaları ulaştırdığı Google Play Store ve Apple App Store platformları iki önemli figür olarak göze çarpmaktadır. Her iki mobil uygulama pazarında da milyonları aşan sayıda mobil uygulamanın bulunması ve bu sayının her geçen gün artması mobil uygulamaların insan yaşantısındaki yerini bir kez daha göz önüne sermektedir. Ne var ki, mobil uygulama sayısının bu denli fazla olması kullanıcılara birçok farklı seçeneğe yönelme imkânı tanımıştır ve bu da firmaların varlıklarını devam ettirebilmeleri için dijital ortamda sundukları ürün ve hizmetleri daha iyi pazarlayarak güçlü rekabet ortamında avantaj elde etmeleri gerekliliğini ortaya çıkartmıştır. Bundan dolayı mobil uygulama geliştiricilerinin, mobil uygulamaların ara yüz tasarımında, daha iyi bir kullanıcı etkileşimi sağlayabilmesi açısından, kullanıcı ihtiyaçlarını dikkate almaları gerektiği çıkarımında bulunulabilmektedir. Bu denli büyüyen mobil uygulama evreninde benimsenmeyi, devamlılığı ve tercih edilebilirliği sağlayabilmenin başlıca noktalarından birisi de mobil uygulamaların kullanıcı deneyimini daha iyi kılacak şekilde kullanılabilir olmasında yatmaktadır. Kullanılabilirlik kavramı literatürde yeni yer edinmiş bir kavram olmamasına rağmen insan-bilgisayar etkileşimi konusunda yapılan çalışmaların artması ile beraber ön plana çıkmıştır. Kullanılabilirlik yıllar içerisinde farklı kurum veya kişiler tarafından farklı tanımları yapılmış olsa da kullanıcı, yapılması gereken görev veya aksiyon ve ara yüz veya cihaz bağlamında ele alınan bir kavram olduğu söylenebilmektedir ve kullanıcının ara yüz aracılığı ile yapması gereken görevi net ve hızlı bir şekilde gerçekleştirebilmesi olarak basitçe tanımlanabilmektedir. Bu noktada, bağlamın değişmesi ile kullanılabilirlik kavramının ele alınış biçiminin etkilendiği ve kullanılabilirliğin her ara yüzde aynı şekilde değerlendirilemeyeceği ve test edilemeyeceği anlaşılmalıdır. Bundan dolayı -her ne kadar akıllı telefonların gelişen kapasitesine rağmen- ekran boyutlarının küçük olduğu, sınırlı bant genişliğine sahip, işlemci ve grafik kartı özellikleri açısından masaüstü bilgisayarlara göre görece yetersiz ve depolama alanı kısıtları olan mobil cihazların kullanılabilirlik değerlendirilmesi masaüstü bilgisayarların veya web sitelerinin kullanılabilirliği ile bir tutulmamalıdır. Mobil teknoloji bağlamında her geçen gün daha kritik bir rol oynayan kullanılabilirlik boyutunun masaüstü bilgisayarların değerlendirilme yöntemleriyle ele alınmaması ve o yöntemlerin doğrudan mobil cihaz konseptine adapte edilmemesi gerektiği açıktır. Bundan dolayı mobil cihazların ve özellikle de kullanıcıların doğrudan etkileşimde olduğu mobil uygulamaların kendilerine has kullanılabilirlik değerlendirme kriterleri olmalıdır. Ancak literatür incelendiğinde çoğunlukla, masaüstü bilgisayar veya web sitesi kullanılabilirlik modellerinin mobil cihaz ve uygulama bağlamına adapte edildiği veya memnuniyet, etkililik, efektiflik gibi çok genel kriterler ile mobil uygulama kullanılabilirliğinin değerlendirilmeye çalışıldığı fark edilmiştir. Bundan ötürü, mobil cihazların doğasından gelen özelliklerle özdeşleşmiş, doğrudan mobil uygulama konseptini dikkate alan ve her mobil uygulama tipi için geçerli olabilecek bir kullanılabilirlik modelin oluşturulması gerekliliği aşikardır. Fakat en büyük 2 işletim sisteminden birisi olan ve günümüzde, kabaca, her 5 akıllı telefona sahip kullanıcının 4'ünün tercih ettiği Android işletim sistemi özelinde böyle bir kullanılabilirlik modelinin olmaması literatürde fark edilen majör bir eksikliktir. Bundan dolayı Android işletim sisteminde çalıştırılan mobil uygulamalara yönelik kapsamlı ve kavramsallaştırılmış bir kullanılabilirlik modeli kurulmalıdır. Kullanıcılar açısından ele alındığında iyi bir dizayna sahip mobil uygulamaların kullanıcı deneyimi üzerinde müspet etkiye sahip olması ile insan-bilgisayar etkileşimi alanında cezbedici bir unsur olarak dikkat çeken mobil uygulama kullanılabilirliği aynı zamanda önemli bir çalışma alanıdır. Literatür kısmında mobil teknolojilerin, çalışmanın analiz aşamasına konu olacak mobil alışveriş uygulamalarının ve kullanılabilirlik kavramının detaylıca anlatıldığı bu araştırmada, Android işletim sisteminde çalıştırılan mobil uygulama kullanılabilirliğine ilişkin kavramsal bir model kurularak anket enstrümanı ile doğrulama yapılmıştır. Spesifik olarak, Google tarafından yayınlanmış olarak Android tabanlı mobil uygulamaların ara yüz tasarımına yönelik rehber titiz bir şekilde analiz edilerek kavramsal modele adapte edilmiştir. Daha sonra incelenen bu rehber ışığında Android işletim sisteminde çalıştırılan mobil uygulamaların kullanılabilirliğini temsil eden 13 adet kategorik yapı oluşturulmuştur. Bu kategorik yapılar şu şekildedir: markalaşma, renk, bileşen özellikleri ve şekil, tutarlılık, geri bildirim, yardım, etkileşim, navigasyon ve hareket sistemleri, gizlilik ve güvenlik, cevaplanabilirlik, ses, tipografi, yazı ve metin ve görselleştirme, resim ve ikonografi. Metodoloji takip edilerek her kategorik yapıyı temsilen; kavramların tanımının yapıldığı ve bu kavramların, incelenen veri içerisindeki özelliklerinin ve boyutlarının ortaya konduğu bir süreç olarak açık kodlama ve bir kategorinin, alt kategorileri ile ilişkilendirilmesi ve özellikler ve boyutlar bakımından kategoriler ile ilgili kategorilere ait alt kategorileri birbirine bağlama süreci olarak eksensel kodlama yapılmıştır. Yapılan bu kodlamalar ile matris dizayn edilmiş ve çalışmanın sonraki aşamasında bu matristen faydalanılmıştır. Bu tez çalışmasının metodoloji kısmının ikinci bölümünde öncelikle ilk bölümde oluşturulan matris bağlamında her kategorik yapıyı temsilen kriterler oluşturularak kriter havuzunda toplanmıştır. Bu kriterler öncelikle uzmanlar, daha sonra son kullanıcı tarafından değerlendirilerek kafa karıştırıcı, belirsiz ve anlamsız olan kriterlerin havuzdan çıkartılması veya düzenlenmesi yoluna gidilmiştir. Ölçeğin geliştirilmesi amacıyla sırasıyla görünüş geçerlilik kontrolü (ön-test), pilot test (n=30) ve içerik geçerlilik kontrolü (n=41) yapılmıştır. Bu çalışmada görünüş geçerliliğinin belirlenebilmesi amacıyla 5 akademik çalışan ve/veya lisansüstü öğrencisi kriterlerin anlamsal açıdan netliği konusunda detaylıca geri dönüşlerde bulunmuşlardır. Daha sonra ana popülasyonu temsil eden küçük bir örneklem (n=30) seçilerek aynı işlem pilot test yapılarak uygulanmıştır. Pilot testte katılımcılardan kriterleri değerlendirmeleri ve kriterleri değerlendirirken anlamsal açıdan karşılaştıkları zorluklar konusunda geri dönüşlerde bulunmaları istenmiştir. Bu sayede ölçekte yer alan anlaşılması güç, belirsiz veya anlamsız kriterlerin havuzdan atılması veya düzeltilmesi söz konusu olmuştur. Ayrıca katılımcıların geri dönüşleri sayesinde yeni kriter(ler)in kriter havuzuna eklenmesi hususu da gözetilmiştir. Kapsam geçerlilik kontrolünde (n=41) ise her bir kriterin ait olduğu kategorik yapı ile ne denli eşleştiğine dair kantitatif bir değerlendirme yapılmıştır. Katılımcıların verdiği yanıtlar 2 indeks ile (PSA ve CSV) sayısallaştırılarak, her bir kriterin literatürde belirtilmiş olan eşik değerin üzerinde olup olmadığı kontrol edilmiştir. Yapılan bu kontroller sayesinde analiz öncesinde kriter havuzunda son değişiklikler yapılmıştır. Yapılan tüm bu testler sayesinde ölçeğin kantitatif bir değerlendirilmesi yapılarak analiz aşamasından önce ölçekte var olan bazı problemler giderilmiştir. Bu anket çalışmalarına gönüllü olarak katılanlardan ölçek ile ilgili geri bildirimler de toplanarak çalışma güçlendirilmiştir ve gelen geri bildirimler sayesinde kriter havuzunda gerekli düzenlemelerde bulunulmuştur. Bu çalışmanın analiz aşamasında anket metodolojisi kullanılmıştır. Hedef kitle olarak mobil alışveriş uygulaması kullanan kişiler seçilmiştir. Analiz kısmında kriter havuzundaki kriterlerin mobil alışveriş uygulaması konseptine adapte edilmesi söz konusu olmuştur. Analizin mobil alışveriş uygulamaları bazında yapılmasının sebebi Covid-19 pandemisinden dolayı artan mobil alışveriş hacmi ve popülaritesi, Türkiye'de Google Play Store ve Apple App Store'da en çok indirilen uygulamalardan birkaçının alışveriş uygulamaları olması, perakende sektörüne yapılan büyük yatırımlar, firmaların müşterilerini mobil alışverişe yönlendiren politikaları ve müşteriler açısından kolaylık ve rahatlık unsurlarıdır. Açıklayıcı ve doğrulayıcı faktör analizleri için birbirinden farklı iki büyük bir örneklem (sırasıyla n1=293 ve n2 = 340) seçilmiş ve IBM SPSS Statistics 26 ve IBM SPSS AMOS 26 yazılımları kullanılarak faktör, yakınsak ve diskriminant doğrulaması yapılmıştır. Ayrıca her iki analiz aşamasında da faktörlerin Cronbach alfa değerleri hesaplanarak güvenilirlik ölçümlenmiştir. Doğrulayıcı faktör analizi aşamasında, ekstradan, nomolojik doğrulama yapılmıştır. Nomolojik doğrulama için mobil kullanılabilirlik modelini temsil eden 13 kategorik yapının birer bağımsız değişken olarak literatürde sıkça kullanılabilirlik ile ilişkilendirilen marka sadakati, kullanıma devam etme niyeti ve memnuniyet çıktı değişkenlerini ne denli etkilediği incelenmiştir. Analiz sonuçlarına Android tabanlı uygulamalar için oluşturulan kullanılabilirlik modelinin memnuniyet, kullanıma devam etme niyeti ve marka sadakati üzerinde anlamlı bir etkisi olduğu ve bu değişkenleri iyi tahminlediği kanıtlanmıştır. Ayrıca her iki faktör analizi değerlendirme aşamasında da faktörlerin ve faktörlerde yer alan kriterlerin yüklerinin gerekli eşik değerinin üzerinde çıkması çalışmayı tasdiklemiştir. Sonuç olarak; bu çalışma mobil uygulama alanında çalışan uygulayıcılar için oldukça önemli bir çalışmadır. Mobil uygulama geliştiricileri ve bu alanda çalışan firmalar için adeta bir kılavuz olacaktır. Oluşturulan mobil uygulama kullanılabilirliği kavramsallaştırmasının, uygulayıcılara yeni mobil uygulamalar geliştirmeleri için veya halihazırda var olan bir uygulamanın daha iyi kılınması için kullanım imkânı tanıyacaktır. Bundan dolayı çalışmanın son bölümünde çalışmanın çıkarımlarından ve uygulayıcılar için teorik katkılarından bahsedilmiştir.
Açıklama
Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2021
Anahtar kelimeler
mobil uygulamalar, mobile apps, androids, G1 (akıllı telefon), smartphones, akıllı telefonlar, operating systems (computers), işletim sistemleri (bilgisayarlar)
Alıntı