LEE- Proje ve Yapım Yönetimi-Doktora
Bu koleksiyon için kalıcı URI
Gözat
Son Başvurular
1 - 5 / 7
-
ÖgeKamu sektörü konut projelerinde ihale aşaması planlama sürecine yönelik bir model önerisi(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2023-11-16)İnşaat projelerinin ihale evresinde planlama ve programlama faaliyetlerinin etkinliği, projelerin bir sonraki yapım aşamasında meydana gelebilecek sorunların ve risklerin asgari düzeye indirilmesini sağlamaktadır. Türkiye'de özellikle kamu inşaat sektöründe gerçekleştirilen ihale süreçlerinde planlama ve programlama çalışmalarına gereken önemin verilmediği görülmektedir. İhale evresindeki planlama ve programlamadaki bu yetersizlik nedeniyle yürütülen projeler ile teslim süreleri ve yatırım kararları arasında uyumlu olmayan nitelikler görüldüğü açıktır. Bu sorunun çözülmesi için öncelikle kamu sektöründeki inşaat projelerinin taahhüt edilen zamanda teslim edilmesini sağlayarak işveren ve hak sahipleri arasındaki anlaşmazlıkları önlemek ve projelerin Tahmini İş Süresini belirleyip işin zamanında bitirilmesini sağlamak önem arz etmektedir. Böylelikle projelerde hem kamunun hem de hak sahiplerinin parasal ve zamansal kayıplarına engel olunması mümkün olacaktır. Türkiye'deki kamu inşaat sektöründe en aktif ve büyük kurumun TOKİ olması nedeniyle bu doktora tezinde TOKİ tarafından yürütülen konut projelerinde gecikme sürelerinin belirlenmesi ve belirlenen bu gecikme sürelerini azaltacak Tahmini İş Süresini hesaplayacak bir modelin önerilmesi amaçlanmıştır. Doktora tezinde karma araştırma yöntemi kullanılmıştır. Öncelikle TOKİ yetkilileri ile yapılan görüşmeleri içeren bir vaka çalışması metodolojisi benimsemiştir. Görüşmeler sırasında mevcut 3500 TOKİ projesine ilişkin ayrıntılı bilgileri gösteren bir rapor elde edilmiştir. Görüşmeler ayrıca TOKİ'nin mevcut inşaat süresini hesaplamak için konut sayısı, çizim türü ve çalışılmayan günler olmak üzere üç faktörü kullandığını göstermiştir. Çalışmanın bulguları, TOKİ tarafından hesaplanan toplam inşaat sürelerinin, resmi yüklenici sözleşmelerine keşif süresi olarak aktarılırken yüksek düzeyde kısaltıldığı görülmüştür. Bunun sonucunda TOKİ konut projelerinde birçok gecikmenin ortaya çıktığı tespit edilmiştir. Sonuç olarak toplam inşaat süresinin daha hassas ve pratik bir şekilde tahmin edilmesi için süreyi etkileyen ek faktörleri kullanarak Tahmini İş Süresine ulaşan yeni bir modele gereksinim olduğu saptanmıştır. Bu sebeple doktora tezinin ikinci kısmında bir model önerine yer verilmiştir. Mevcut 2800 adet TOKİ inşaat projeleri içinde %25,71 (1530) oranla en fazla konut projelerinin geciktiği ve konut projelerinin de kendi içerisinde %47,06 (720) oranında gecikmeye sahip olduğu belirlenmiştir. Bu nedenle, modelin yalnızca konut projelerine uygulanmasına karar verilmiştir. Doktora tezinin bu bölümünün temel amacı, "Tahmini İş Süresi" olarak adlandırılan toplam inşaat süresini daha doğru tahmin etmek için literatür taraması, TOKİ yetkilileri ile görüşmeler ve TOKİ'den elde edilen belgelerden elde edilen toplam 11 adet faktörü içeren yeni bir model önermektir. Önerilen model, SPSS 26.0 yazılımı ve istatistiksel yöntemler kullanılarak Temel İş Süresini oluşturan ilk üç faktöre diğer sekiz faktörün etkisiyle belirli değerlendirme ölçütleri doğrultusunda Tahmini İş Süresini hesaplamaktadır. Veri analizi sırasıyla çoklu regresyon analizi, CHAID ve CART ile yapılmıştır. Bulgular %95 güven aralığına göre yorumlanmıştır (p<0,05). Çalışmanın bulguları regresyon, CHAID ve CART analizi için sırasıyla on bir faktörden sekizinin, yedisinin ve beşinin anlamlı olduğu ve Temel İş Süresini etkilediklerini göstermiştir. Kestirimler ve standart hatalar, üç istatistiksel yöntemin tümünün geçerliliğini kontrol etmek ve doğrulamak için hesaplanmış ve her üç yöntem için bulunan sonuçlar kendi aralarında karşılaştırılmıştır. Sonrasında model test edilmiş ve regresyon formülünün geçerliliği gösterilmiştir. Bulgulara göre temel iş süresi(F1+F2+F3), proje önceliği (F4), projenin karmaşıklığı (F5), projenin zorluk derecesi (F7), projenin finansal riski (F8) ve proje bölgesinin iklim koşulları (F10) Tahmini İş Süresini önemli ölçüde etkilemektedir. Temel iş süresi, Tahmini İş Süresi üzerinde en yüksek etkiye sahiptir. CHAID ve CART, standart sapmalar açısından regresyona göre daha iyi performans göstererek, daha karmaşık değerlendirme kriterlerine sahip olan F9, F10 ve F11 faktörleri nedeniyle hesaplama yönteminin tahmin yeteneğini artırmıştır. Modelin uygulama safhasında öncelikle TOKİ'nin mevcut Temel İş Süresi hesabına ilişkin değerlendirme ve eleştiriler yapılmıştır. Bu noktada TOKİ'nin sözleşme sürelerini belirlerken hesapladığı iş sürelerini dikkate değer miktarda kısaltarak sözleşme sürelerini oluşturduğu gözlemlenmiştir. Sonrasında her bir yöntemde bulunan anlamlı faktörler kullanılarak 1530 konut projesi için Tahmini İş Süreleri ve geciken konut proje sayıları yeniden hesaplanmıştır. Modelin uygulanması öncesi, mevcut duruma göre geciken konut proje sayısında belirgin bir azalma olduğu gözlemlenmiştir. Modelin uygulanması öncesinde geciken proje sayısı 720 olup, 1530 proje içinde %47,06 orana karşılık gelmektedir. Model uygulandıktan sonra geciken proje sayısının regresyon yönteminde %22,88'e (350 proje), CHAID yönteminde %18,63'e (285 proje) ve CART yönteminde ise %19,54'e (299 proje) düştüğü görülmüştür. Sonuçlar önerilen modelin geciken konut proje sayısını azaltmayı başardığını göstermektedir. Sonuç olarak bulgular, önerilen modelin konut projeleri için ideal süreyi tahmin etmek için geçerli ve güvenilir bir araç olduğunu desteklemiştir.
-
ÖgeBim-based facilities management: A aconceptual framework for bim implementation of the fm industry(Graduate School, 2023-06-14)The Building Information Modelling (BIM) concept, which emerged in the early 2000s, contributes to the architecture, engineering and construction (AEC) industry by enhancing communication and coordination between stakeholders, detecting errors in advance to minimize rework, shortening project duration, reducing project costs and increasing quality. BIM, which is majorly used in the design and construction phases, has the ability to store a wide variety of information produced at different stages of the building life cycle in a digital data repository. Due to its data storage capability, many researchers and experts argue that the main benefit of BIM will emerge in the usage phase, which is the longest and most information-intensive phase by nature. Buildings require several facilities management (FM) services to maintain their functionality, comfort, safety and efficiency during the operational phase, which starts right after the completion of the construction. BIM-based processes and applications that have caused a great transformation in the AEC industry, are undoubtedly changing the FM industry as well. Traditionally, building information is compiled as hard copy or electronic files that are, most of the time, incomplete, inaccurate, outdated or unavailable for further use. BIM can minimise these data-related problems and support facilities managers in decision-making processes through complete, reliable and available data. Therefore, BIM-based FM can be considered an information management methodology for the operational phase of the buildings. Although BIM has an increasing adoption rate, especially in the design and construction phases, it is unexpectedly low utilised in the operational phase. Researches indicate that there are several factors inhibiting the BIM-FM integration. Recently, numerous international researchers and industry experts have been conducting various studies focusing on BIM-based FM. In addition to academic publications, the International Organization for Standardization (ISO) has published the ISO 19650 series of standards, which define the processes to identify and manage BIM-based information and exchange information among participants throughout the building lifecycle. Although the ISO 19650 series provide a holistic roadmap for BIM-based information management, it encourages countries to develop and implement national procedures reflecting particular industry conditions. Turkey has its own unique case in terms of the speed of BIM adaptation and implementation. BIM has been first mandated for the construction works of transportation projects in 2021. However, prior to this, companies that follow international trends and take initiative to implement BIM have enabled the Turkish AEC industry to achieve BIM Level 2 competence, parallel to other BIM-implemented countries. BIM Level 3, which refers to the highest level attainable in terms of BIM maturity, represents the state of full collaboration between teams on a common data medium. The rare examples for BIM Level 3 in Turkey consist of a few subway and airport projects, still Level 2 competence is more frequently observed. Industry reports and academic studies have revealed that the BIM-based data transfer to the operational phase is very limited. Yet, in the light of this information, it is expected to see the influence of BIM-based transformation experienced in the Turkish AEC industry on the FM sector practices. In this context, it is seen that there is a need for a holistic study to guide the FM sector during the BIM transition and implementation process. The aim of the doctoral thesis entitled "BIM-BASED FACILITIES MANAGEMENT: A CONCEPTUAL FRAMEWORK FOR BIM IMPLEMENTATION OF THE FM INDUSTRY", is to propose a conceptual framework that will guide the BIM adaptation process and BIM-based applications of the managers of the FM service provider companies and the building owners and/or tenants. In the Introduction section, which is the first section of the thesis, first of all, the subject, purpose, scope and method of the thesis study are explained. The second part of the thesis includes the existing literature on the subject field. This chapter firstly introduces various definitions of the FM concept, then examines the evolution of the FM industry on a global scale, and briefly introduces frequently used FM technologies and software. Then, using the science mapping method, it identifies the articles published in international peer-reviewed journals in the fields of BIM and FM, categorizes them according to the journal in which they were published, authors who prepared the publication, and keywords. In addition to identifying influential scientific journals, researchers and keywords in BIM and FM, this classification identifies areas that have not yet been adequately researched and reveals potential future research areas in BIM-FM. After examining for what purposes BIM can be used in FM, what are the challenges to BIM transition of the FM industry, and what are the required BIM information for various FM services, this thesis study introduces the 19650 series of standards developed by ISO for BIM-based information management. The third part of the thesis study includes field studies conducted to determine BIM awareness and BIM use levels within the Turkish FM industry. Firstly, a quantitative research was conducted to measure the BIM awareness and usage levels of industry professionals, to identify the information requirements necessary for making BIM-based FM, and to identify the barriers for the sector to provide effective and efficient service. An online survey invitation was sent to the leading companies of the sector to participate in the survey. Then, semi-structured interviews were conducted with individuals running FM services in various building types in Turkey to discuss the factors that led to the limited use of BIM within the sector. The research conducted on the Turkish FM sector not only revealed the problems in the current business processes of the sector, but also showed that the sector has various expectations for BIM adaptation. In this context, in the fourth part of this thesis, a conceptual framework proposal is introduced that aims to facilitate the transition of FM companies to the BIM-based working process. The framework reflects on the ISO 19650 family of standards and proposes a BIM implementation roadmap considering the unique conditions of the Turkish FM industry. This is, to the best of the author's knowledge, the first attempt to develop a holistic guideline to implement BIM procedures and applications in the local FM sector, which is dominated by traditional business models, has old building stock and is developing its technological infrastructure. The two main principles advocated by the proposed conceptual framework are; the involvement of the FM team in the projects as early as possible and the BIM transition process to be advanced with a collaborative systematic with the building owner and/or tenant. The focus group study, which was carried out with the participation of industry professionals, in order to measure the applicability and validity of the proposed conceptual framework by the FM sector, takes place in the fifth part of the thesis. Finally, in the conclusion section, which is the sixth chapter of the thesis, the studies carried out within the scope of the thesis are summarised, the conceptual framework proposed for BIM-based FM is demonstrated and the contributions of the proposed framework to the BIM transition process of the FM sector are disclosed.
-
ÖgeTasarım odaklı yenilik, sürdürülebilir rekabet avantajı ve değer yaratma: Türkiye konut pazarında girişimcilik örneği olarak foldhome(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022-09-14)Küresel ekonomi giderek artan oranda ekonomik değer yaratan yeniliklerle şekillendirilmektedir. Özelleştirilmiş ürün tasarımları ve müşteride aidiyet hissi yaratan stratejilerle marka değeri oluşturularak ‟tüketim deneyimleri" tasarlanması, pazarda rekabet edebilmenin başlıca koşulları arasına girmiştir. Ayrıca yeniliğin girişimciliğin gerçekleşme aracı olarak zenginlik yaratmak için kaynakların değerlendirilmesini arttırıcı bir unsur olduğu kabul edilmektedir. Şirketlerin sürdürülebilir rekabet avantajı elde etmesinin en önemli kaynaklarından birinin yenilik olduğunu kabul eden rekabet teorileri yönetim bilimleri tarafından uzun yıllardır ortaya koyulmaktadır. Pazar Tabanlı Model (MBV- beş güç modeli), Kaynak Tabanlı Model (RBV) ve bu iki teorinin güçlerini birleştirerek günümüz iş dünyası rekabet avantajı stratejilerine de etki etmesi amaçlanan Dinamik Yetenekler teorileri (Teece, 1997) bu alanda en bilinen teorilerdir. Tasarım yönetimi bilimleri ise, yeniliği tasarım odaklı bakış açısı ile ele almaktadır. Şirketlere rekabet avantajı sağlayacak modelin merkezinde tasarım vardır. Ancak bu tasarım klasik yaklaşımlardaki ihtiyaç, işlev ve forma cevap verme arayışlarından farklıdır. Artık bir ürünün tasarımsal değeri oluşturulan anlam ve iletişim gücü ile ölçülebilmektedir. Burada ürün tasarımına farklı bir bakış açısı getirilmiş ve şirketlerin artık ürün üzerinden yaratılan anlamı, tüm organizasyonel süreçlerine uyarlamalarının önemine dikkat çekilmiştir. Günümüzde yenilik kavramı ve yarattığı değerin nasıl gerçekleştiğini anlama yolunda girişimcilik ile olan ilişkisini de incelemek gerekmektedir. Girişimcilerin belirsiz ortamlarda bile cesur, hesaplanmış riskleri alabilen, yaratıcı kişilikleri ile kaynaklarını stratejik olarak yöneterek yeni ürün ve hizmetleri yarattıkları ve bunların ticarileştirilmesinde aktif rol aldıkları görülmektedir. Girişimcilik çeşitli türlerde gerçekleştirilerek ekonomik ve sosyal gelişime katkı sağlamaktadır. Stratejik girişimcilik, şirketlerde rekabet avantajı elde etmek, değer yaratmak ve sürdürülebilirliği sağlanmak için en güncel girişimcilik türü olarak dikkat çekmekte, strateji ve girişimcilik literatürünün dinamiklerini birleştiren etkin bir model sunmaktadır. Literatür çalışmalarında vurgulandığı gibi, rekabet avantajının kısa sürdüğü dinamik iş ortamlarında avantaj ve fırsat arama davranışları arasında bağlantı kurabilecek, aslında birbirini tamamlayan iki disiplin olan stratejik yönetim ve girişimcilik şaşırtıcı derecede az ilişkilendirilmiştir. Ayrıca girişimci liderlerin kaynakları stratejik olarak nasıl yönettiği, rekabet avantajı ve değer yaratmak için kaynakları yeteneklere nasıl dönüştürdüğü konusunda da çok az deneysel kanıt olduğu belirtilmektedir. Stratejik girişimcilik modeli bu boşlukları doldurmayı hedefleyen bir modeldir. Girişimci düşünce, kültür ve liderliğin kaynakların stratejik yönetiminde etkin kullanılması sonucunda yenilik ve yeniliğin sürdürülebilirliği sağlanarak rekabet avantajı geliştirilmektedir. Organizasyondaki iç çevre yapısı ve üst yönetimin vizyonu da hedeflenen rekabet avantajını etkilemektedir. Bu oluşum kendi içinde sürekli ve tekrar eden bir yapı olarak tanımlanmaktadır. İş dünyasında yenilik kavramı derinlemesine irdelenmekte iken inşaat sektöründe de bu konuda çeşitli çalışmalar yapılmıştır. İnşaat sektörünün yaşamsal etkisi nedeniyle yasa ve yönetmeliklerde yapılan düzenlemeler yenilik süreçlerine yüksek etki etmektedir. Ek olarak, çalışanlar arasında ve tedarik zinciri ekpleri ile bütünleşmenin proje temelli olup süreklilik arz etmemesi, sektörün karmaşık yapısında rol alan pek çok aktörün, farklı iletişim ağı katmanlarında ve çeşitli seviyelerde iletişim kurması gibi literatürde inşaat sektörünün proje odaklı yaklaşımının yenilik ve verimlilik üzerindeki olumsuz etkisi çok kez tekrarlamaktadır. Konut sektöründe de durum inşaat sektöründen farklı görülmemektedir. Ek olarak müşterilerin riskten kaçınmaya, ‟denenmiş ve gerçek" ürünleri satın almaya yatkınlık sergilemeleri yeniliğin önünde engel olarak görülmektedir. Konut sektörünün yenilik performansı için çizilen manzara iyimser görünmese de, ilgili çıkarımların ağırlıklı oranda müteahhitlik/yapım hizmetlerine odaklanan literatürdeki bakış açılarını yansıttığı, yenilikçi tasarımla yaratılan katma değeri sürdürülebilir rekabet avantajı sağlayacak şekilde iş modelleri ile ilişkilendiren çözümlemeleri nadiren içerdiği görülmektedir. Literatür araştırmaları, inşaat sektöründe stratejik yönetim, tasarım odaklı yenilik ve girişimcilik arasındaki bağlantılar konusunda bir bilgi açığının var olduğunu göstermektedir. Tez çalışması ilgili konularda akademik katkı sağlayabilmek adına Türkiye konut sektöründe tasarım odaklı girişimcilik sonucunda gerçekleşmiş bir yenilik örneğini derinlemesine incelemektedir. Araştırma kapsamında 2010 yılında konut pazarında kurulan ve ana fikri 'bir eve sığmayacak farklı işlevleri olan çeşitli odaların katlanarak eve dahil edilmesini sağlamak' olarak ifade edilen patentli bir tasarım yeniliği olan Foldhome konsepti örnek olay incelemesi ile ayrıntılı olarak çözümlenmiştir. Araştırma sorularının cevaplarını elde etmek için nitel araştırma yöntemi kullanılmıştır. Örnek vakayı anlayabilmek için yukarıda belirtilen literatür alanları incelenmiş, mevcut modeller araştırılmıştır. Devamında örnek vakanın 30 çalışanı ve girişimci ile resmi görüşmeler yapılarak deşifre edilmiştir. Veri çeşitlendirmesini sağlamak amacı ile şirkete ait kurumsal raporlar, sosyal medya hesapları ve yazılı basın raportajları gibi farklı bilgi platformları kullanılmıştır. Görüşmelerin deşifre metinlerinin analizi için içerik analizi kullanılmıştır. Foldhome konsepti etrafında oluşturulan iş modeli ile geliştirici şirket 2010 ve 2018 yılları arasında yaklaşık 2 milyon metrekareden fazla inşaat alanı ile 29 proje gerçekleştirmiştir. Bu süreçte yazılı medyada toplam 5 milyar TL den fazla ciro elde edildiği, kurumsal web sitesinde ise yaklaşık 80 e yakın ulusal ve uluslar arası ödül alındığı belirtilmiştir. Şirket çalışanlarından bir yetkilinin ifadesine göre 10.000 den fazla tapu teslimi yapılmıştır. Çalışmanın bulguları, geliştiricisi olan şirketin konut pazarında yüksek bir ticari performans yakalamasını sağlayan Foldhome konseptinin hayata geçirilmesini sağlayan iş stratejilerini ve bu stratejilerin uygulanmasını kolaylaştıran iç ve dış faktörleri açıklamaktadır. Ürün farklılaştırma ve tasarımla rekabet, satış odaklılık ve tasarım süreçleri ile entegrasyon, atik yönetim ve operasyonel esneklik, pazarlama ve marka yönetimi, etkin finans yönetimi, doğru işbirlikleri ve stratejik ortaklıklar, Foldhomu ticari başarıya taşıyan iş stratejileri olarak tespit edilmiştir. Bu stratejilerin başarı ile uygulanmasını sağlayan girişimci ile ilgili faktörler ve Foldhome'u kurumsal değerin merkezine almak, iç girişimciliği desteklemek, yatay organizasyonel yapı, çok görevlilik, etkin insan kaynakları yönetim politikaları ve kritik personelin sürekliliği gibi iç faktörler ve şirketin aktif büyüklüğe eriştiği dönemdeki devletin konut üretim ve satışını teşviki gibi dış faktörler açıklanmıştır. Foldhome örneği, stratejik girişimcilik ve tasarım odaklı yenilik iş modellerinin inşaat sektöründe uygulamasının bir örneğidir ve değer katan yenilikçilik söylemini desteklemektedir. Girişimciliği, dinamik kapasiteler geliştirmede ve rekabet için değer yaratmada güçlü bir içsel kaynak olarak ortaya koymaktadır. Girişimcilik boyutunun uzun vadeli rekabet edebilirlik denklemine dahil edilmesi, özellikle strateji geliştirirken, hızlı kararlar verebilmenin önemli olduğu inşaat endüstrisi gibi proje odaklı iş ortamlarında teorik ve pratik açıdan yeni olanaklar yaratmaktadır. Foldhome'un hikayesi, girişimciliğin kurumsal stratejilerle ilişkili yeniliklerin geliştirilmesindeki rolünü anlamayı amaçlayan uygulayıcılara içgörü sağlayabilir. Öte yandan, avantaj arama ve fırsat arama davranışları arasındaki yapısal gerilime bağlı olarak hikaye henüz tamamlanmamıştır. Organizasyon büyüdükçe, kurumsallaştıkça ve çeviklik pahasına sık sık değiştirilmeye devam ettirildikçe, süreçlerin yönetilmesi şirketin uzun vadeli sürdürülebilirliğini sağlamak için kritik öneme sahip olacaktır. Tez çalışmasının sonucunda ‟Stratejik Girişimcilik Çarkları" özeti ortaya koyulmuştur. Özet, tasarım odaklı yenilikle sürdürülebilir rekabet avantajı elde etmenin temel esasının, girişimci ve onun düşünce, liderlik ve kültür yaklaşımları ile uyumlamış çekirdek yönetim ekibinin esnek ve hızlı strateji geliştirme ve uygulama kapasitesine bağlı olduğunu vurgulamaktadır. Stratejilerin geliştirilmesi ve uygulanması için dış çevre verileri MDV (Market Driven View – Pazar Odaklı Yaklaşım), iç çevre verileri Dinamik Yetenekler yaklaşımıyla iki katman olarak eş zamanlı izlenmektedir. Dış çevreden alınan bilgi ve veriler yeniliğin piyasadaki konumunu değerlendirmek için kullanılıp stratejik öğrenme süreçlerini beslemektedir. İç çevreden alınan veriler yeniliğin stratejik kaynaklarının yönetimini ve operasyonel öğrenmeyi desteklemektedir. Sürekli tekrar eden çarklar şeklinde ifade edilme,öğrenme sonrası koordinasyon ve dönüşümü vurgulamak için kullanılmıştır. Öğrenme süreçlerinden elde edilen deneyimler sisteme girişimci ve çekirdek yönetim ekipleri tarafından yeniliğin artımlı dönüşümü ve rekabetçi stratejilerin uygulanması için dahil edilmektedir. Burada dikkat edilecek diğer unsur da yeniliğin ve sürdürülebilir rekabet avantajının birlikte, girişimci ve ekibini ifade eden çarkla ilişki halinde olmasıdır. Değişim ve ona bağlı sürdürülebilir rekabet avantajı ancak girişimci ve ekibi katmanlardan gelenleri değerlendirip uygulamaya geçirdiği sürece gerçekleşecektir ve uygulamalar organizasyona özel ('tailor made') olacaktır. Oluşturulan özetin sektör paydaşlarına farklı yeniliklerin geliştirilmesi için stratejik bir yol gösterici olması hedeflenmektedir.
-
ÖgeUser-centered interface design for BIM-IoT enabled fire emergency response system(Graduate School, 2023-06-09)Building fire emergencies are considered a high-risk domain for significant loss of lives and property. Accurate information and Situational Awareness (SA) enable fire responders to make timely decisions and perform safe operations during fire emergencies. Advanced technologies, such as Building Information Modelling (BIM) and the Internet of Things (IoT) have the potential to supply information required for decision-making during a fire emergency. However, the information retrieved from these technologies fails to cover all the critical knowledge required for situational awareness (SA) or fails to present this information to the users in a usable and effective way. This dissertation aims to define fire emergency responders' SA Goals, Decisions, and Information (GDI) requirements to specify design characteristics of SA-oriented user-centered Fire Emergency Information Systems (FERS) based on combined Building Information Modelling (BIM) and Internet of Things (IoT) technologies. The semi-structured scenario-based interviews were conducted with ten Municipal fire department experts to determine GDI requirements. Based on the identified requirements, the SA-oriented use-case and sequence data models for decision-support FERS were developed to reveal the dynamic aspect of the FERS and to describe how the system should behave to enhance the SA of responders. The use-case data model visualizes the possible interactions of fire responders with the system, and the sequence data models visualize the order of the interactions and the call/return messages between the lifelines of the FERS. The validation of the GDI requirements and data models was performed by obtaining experts' feedback, and based on the feedback; the models were finalized. The SA GDI requirements and data models used for FERS's user-centered interface design to support responders with higher SA. The iterative design process was used based on a User-Centered Design (UCD) method and principles of UI (User Interface) design to determine the functional and visual requirements of the UI; Then, these requirements were used to define the graphical user interface (UI) characteristics of the FERS. For validation, the fire response experts evaluated the usability of the user interface via a questionnaire, which combined Usability Metric for User Experience (UMUX) and After-Scenario Questionnaire (ASQ). Also, the experts were interviewed to retrieve their suggestions for improvement and the design was revised to include these suggestions. The findings showed that the developed UI focuses on effectively achieving user goals and has the potential to significantly improve the efficacy of fire responding operations, minimizing the risk of loss of life and property damage. Besides, effective decision support systems, especially in cases where the skills and training of the firefighters are not sufficient can direct the emergency response.
-
ÖgeTürk inşaat sektöründe bilgi işçileri(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2021-02-02)Bilginin bir değer, bir entelektüel varlık ve dahası kıymetli bir bileşen olduğu bilgi çağında, geleneksel yaklaşımlar temel alınarak benimsenmiş olan proje organizasyonları ve hantal, gelişime kapalı ve rijit firma yönetim stratejileri, inşaat sektöründe birçok maddi ve manevi zarara neden olmaktadır. Geleneksel proje yaşam döngüsü süreçleri ve yönetim anlayışları, bilgi çağının gereksinimlerini karşılamakta zorlanmaktadır. Bu konularda 'bilgi'nin odağında yer alan personel üzerinden kurgulanacak güncellenebilir bir yönetim planlaması anlayışı gerçekçi ve uygulanabilir bir yaklaşım olarak düşünülebilir. Bu doktora tezinde, Türk inşaat sektöründe faaliyet gösteren büyük ölçekli yüklenici firmaların bünyesinde görev alan bilgi işçisi potansiyeline sahip personelin, mevcut organizasyon yapılarında farkedilmeme ve buna bağlı olarak kendilerinden beklenen düzeyde verim alınamama sorunlarına çözüm bulmak üzere, söz konusu personelin varlığının belirgin hale getirilerek potansiyelleri doğrultusunda değerlendirilebilecekleri yeni ve güncellenebilir bir yönetim anlayışının ortaya koyulması konusuna odaklanılmıştır. Doktora tezi kapsamında Türk inşaat sektöründeki bilgi işçilerinin varlığını saptamak ve saptanan bilgi işçilerinin iş süreçlerini yönetmek için bir yaklaşım ortaya koyulması planlanmıştır. Bu bağlamda konuyu doğru ve tutarlı bir şekilde ele alabilmek için öncelikle kapsamlı bir literatür araştırması yürütülerek elde edilen önemli bulgular tez kapsamında paylaşılmıştır. Bilgi işçisinin saptanabilmesi için öncelikli olarak bilgi işçisine ait temel özelliklerin belirlenmesi gerekmektedir. Bu sebeple literatür araştırmasında saptanan bilgi işçisi temel karakteristik özellikleri iletişim, motivasyon, özerklik, uygulamalı ve teorik bilgiye sahip olma, enformasyona erişim ve onu kullanma becerisi ve entelektüel beceri olarak belirlenmiştir. Konu ile ilgili yürütülen literatür araştırmasında elde edilen bulgular ışığında bilgi işçisi saptama ölçeği geliştirilmiş ve söz konusu ölçeği de kapsayan bir çevrimiçi anket üzerinden Türk inşaat sektöründe çalışan mimar ve mühendislerin katılımıyla bir alan araştırması yürütülmüştür. Alan araştırması için hazırlanan anketin ilk bölümü, katılımcılar ve çalıştıkları firmalara ilişkin demografik verileri elde etme amacıyla hazırlanan sorulardan oluşmaktadır. Bilgi işçisine yönelik özellikler ise anketin ikinci bölümü olan, inşaat sektöründeki bilgi işçilerini saptamak için geliştirilen ölçeğin temelini oluşturmaktadır. Alan araştırması sonucu elde edilen veriler nicel analiz yöntemleri kullanılarak değerlendirilmiş ve bilgi işçisi saptama ölçeğinin tutarlılığı konusunda önemli ve anlamlı kanıtlar sunmuştur. Ölçekte yer alan sorulara verilen yanıtların birbirleri ile korelasyonları değerlendirilmiş ve elde edilen sonuçlara göre ölçeğin amacına uygun ve tutarlı bir yapısı olduğu saptanmıştır. Yapılan analizler sonucunda yürütülen alan araştırmasına katılım gösteren 113 mimar ve mühendisin %18'i bilgi işçisi olarak saptanmıştır. Sonuçlar kişisel veriler ışığında değerlendirildiğinde; 1980-1999 arası doğumlulular, kadınlar, doktora mezunları, mimarlar, 11-15 yıl arası mesleki tecrübeye sahip olanlar ve merkez ofis çalışanlarının bilgi işçisi ortalama skorlarının diğer seçeneklere göre daha yüksek olduğu saptanmıştır. Bilgi işçisi saptama ölçeğinin gelişmeye açık yönleri olmakla birlikte, bu alanda yapılan ilk çalışma olması nedeniyle özgün ve önemli olduğunu söylemek mümkündür. Bilgi işçisi saptama ölçeğinin geliştirilmesi ve bir alan araştırması ile uygulanmasının ardından bilgi işçilerinin inşaat sektörü bünyesinde yer alan büyük ölçekli yüklenici firmalardaki çalışma süreçlerine ilişkin bir iş süreci yönetim kavramsal modeli ortaya koyulmuştur. Bir personelin işe girişinden itibaren firmada geçirdiği toplam çalışma sürecini bütüncül olarak ele alan model; tanımlama, ölçme ve değerlendirme, performans izleme, karar verme ve geliştirme ana süreçlerinden oluşmaktadır. Modelin temelinde, bilgi işçisi potansiyeline sahip personelin işe giriş aşamasından itibaren saptanması, izlenmesi, değerlendirilmesi ve buna bağlı olarak söz konusu personelin de katkısı ile iş süreçlerinin geliştirilmesi yer almaktadır. Modelin kavramsal olarak nitelendirilmesinin temel gerekçesi, aslında model aşamalarında yer alan her eylemin kendi içinde farklı alt süreçler barındırması ve modelin bu anlamda bir üst perspektif sunmasıdır. Her firma kendi organizasyonel dinamikleri ve kurumsal kültürü bağlamında modelde yer alan aşamaları ve eylemleri uyarlayabilme ve geliştirme olanağına sahiptir. Model, Türk inşaat sektöründe yer alan büyük ölçekli firmalara bir bakış açısı ve sektörde farkındalık seviyesinin düşük olduğu düşünülen bilgi işçisi profiline sahip çalışanların potansiyellerini ortaya koyabilecekleri bir yaklaşım önermektedir. Türk inşaat sektörü özelinde yürütülen bu çalışmanın farklı coğrafyalardaki yüklenici firmaların temel dinamiklerine de ayak uydurabilecek esnekliğe sahip bir yapısının olduğunu söylemek mümkündür. Model işe giriş sürecinden itibaren bir bilgi işçisinin firma bünyesindeki çalışma hayatını bütüncül olarak ele almakla birlikte, firmaların bu modeli bir anda kabul edip uygulamaya geçirmesi mümkün görünmemektedir. Çünkü hâlihazırda her firmanın mevcut bir çalışma düzeni vardır ve aynı durum personel için de geçerlidir. Dolayısıyla geçiş döneminin de kurgulanmasına gerek olduğu saptanmıştır. Bu bağlamda mevcut personele yönelik de bir geçiş modeli kurgulanmıştır. Model, her firmanın bilgi işçisi asgari sınırlarının firmanın kendi potansiyellerine göre değişkenlik gösterebileceğini savunmaktadır. Dolayısıyla mevcut personele yönelik geliştirilen geçiş modeli kapsamında personelin bilgi işçisi ölçeğine vereceği yanıtlar, işe yeni girecek personelin seviyesinin firmaya göre değerlendirilmesi için bir altlık niteliği taşıyacaktır. Bununla birlikte, firmada çalışan personel arasında bilgi işçisi potansiyeli taşıyanların saptanması ve iş süreçlerinin de geliştirilmesi, başka bir deyişle mevcuttaki değerlerin kaçırılmaması çalışma kapsamında önemsenen unsurlardan biridir. Modelin sınanmasını kabul eden Türkiye merkezli büyük ölçekli yüklenici bir firmanın bir projesine ait tasarım ofisi kapsamında çalışan 10 mimar ve mühendise anket uygulanmıştır. Anket sonuçları nicel analize tabi tutularak tasarım ofisi kapsamında bilgi işçisi potansiyeline sahip personel belirlenmiştir. Sonrasında, bilgi işçisi olarak saptanan personel ile birlikte söz konusu personelin departman yöneticileri ile yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Bilgi işçisinin iş süreçlerinin yönetilmesine yönelik geliştirilen kavramsal modelin sınanması sürecinde personel ve yöneticiler ile gerçekleştirilen görüşmeler, modelin sektörde bugüne kadar dile getirilmemiş önemli bir sorunun çözümü olma potansiyeline sahip güçlü bir aday olduğunu göstermiştir. Görüşmelerin sonucunda, bilgi işçisi olarak saptanan personelin bilgi işçisi kavramına ve bu kavramın bir değer olarak değerlendirilmesine olan yaklaşımı olumlu bulunmuştur. Bilgi işçisi potansiyeline sahip personelin inşaat sektörü özelinde konunun farkındalık seviyesinin düşük olduğunu ortaya koyması, tez konusunun doğru bir soruna işaret ettiğinin göstergesi olarak değerlendirilmiştir. Daha verimli olabileceğine inanan personelin özellikle çalıştığı firmanın liyakattan uzak organizasyonel yapısı kaynaklı sorunlar nedeniyle görünmez bir engele takılması tez kapsamında ortaya koyulan hipotezleri doğrulamıştır. Departman yöneticilerinin bilgi işçisi kavramına bakışı olumlu bulunmakla birlikte, personelinin iş süreçlerini geliştirmeye yönelik standart dışı uygulamalara karşı gösterdiği çekinceli tutum, alışılmış düzenin bozulmasına karşı gösterilen pasif direnç olarak değerlendirilmiştir. Yöneticilerin, kavramsal modelin sunduğu iş süreci yönetim anlayışını yenilikçi ve değerli bulmaları çalışmanın önemli sonuçlarından biri olarak değerlendirilmiştir fakat kuramsal boyutu olumlu bulunan modelin uygulamaya geçirilmesi senaryosuna beklentinin altında pozitiflikte yaklaşılması, rutini bozan her yeniliğe karşı gösterilen klasik bir karşı duruş olarak yorumlanmıştır. Modelin sınanması her ne kadar ilgili personel ve yöneticilerle yapılmış olsa da modelin sektördeki yöneticiler tarafından onanması da önemli bir aşama olarak görülmüştür. 'Uzman onayı' olarak adlandırılan bu aşama COVID-19 küresel salgını sürecinde kısıtlı olanaklarla yürütülen model sınama esnasında gerçekleştirilen görüşmelerin aynı zamanda uzman onayı/görüşü olarak kabul edilmesi ile tamamlanmıştır. Gelişen teknoloji ile birlikte insanın üretim sistemlerindeki rolünün de güncellenmesi durumu söz konusudur. Yöntemler sürekli gelişirken insanın üretim süreçlerindeki konumunun aynı kalmasını beklemek büyük bir yanılgıdır. Özellikle inşaat gibi insan odaklı bir sektörde, bilgiyi üretebilen, kullanabilen, saklayabilen, paylaşabilen ve aktarabilen bilgi işçisinin potansiyeli doğrultusunda değerlendirilmemesi, sırasıyla performans, personel ve proje kayıplarına neden olabilmektedir. Bu bağlamda Türkiye'de inşaat sektöründe büyük ölçekli yüklenici firmalarda çalışan bilgi işçilerinin saptanması ve söz konusu bilgi işçilerinin iş süreçlerinin yönetilmesine yönelik hazırlanan bu doktora tezi, sektörün çağı yakalaması adına atılması gereken önemli adımlardan birisi olma niteliği taşımaktadır. Literatürde bu alanda daha önce yapılmış akademik bir çalışma olmaması, doktora tezine bu anlamda bir başlangıç olma fırsatı sunmaktadır.