Tezler

Bu topluluk için Kalıcı Uri

http://hdl.handle.net/11527/3

Gözat

11.-14. yy. Kı̇lı̇kya savunma yapılarının koruma sorunları

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022-07-01) Kök Sökmen, Derya ; Sayar Kahya, Yegan ; 502142205 ; Restorasyon

Kilikya, kuzeyinde Torosların güneyinde Akdeniz'in coğrafi olarak sınırlarını çizdiği, doğu-batı aksında İskenderun Körfezi ile Alanya arasında kalan, yaşam ve tarım ürünleri için uygun iklime, madencilik, ormancılık, dokumacılık gibi ekonomik getirisi yüksek faaliyetlere sahip bir bölgedir. Anadolu'yu Akdeniz'e ve Mezopotamya'ya bağlayan yollar üzerinde olan konumu stratejik önemini arttırmaktadır. Ayrıca, denize paralel olan Toroslar Anadolu platosu ile arada doğal savunma oluştur ve bu hat üzerinde az sayıdaki geçitlerden bölgeye ulaşımın sağlanması ile kontrol edilebilirliği, hakimiyeti kolay bir bölgedir. Güvenliğin ve ekonomik zenginliğin sağlanabilmesinde sunduğu imkanlar ile yerleşimler için son derece avantajlı olan bölgenin sahip olduğu bu ayırt edici özellikler tarih boyunca Kilikya'nın çok sayıda hakimiyet mücadelesine ev sahipliği yapmasına neden olmuştur. Sahip olunan topraklarda hakimiyetin devamlılığını sağlama veya hakimiyet elde etme isteği ile 'savunma ve saldırı' tarih boyunca gündemde olmuştur. Çalışmada konu alınan 11-14.yüzyıl aralığı savunma yapılarının sayısı, bölgedeki dağılımı ve mimarileri ile savunmanın bölgede son derece önemli olduğu bir dönem olarak ön plana çıkmaktadır. Nitekim, çalışma kapsamında bu döneme ait 90 yapı tespit edilmiştir. Savunmanın antik dönemlerden itibaren ihtiyaç olması, başlangıçta sivil yerleşimlerin saldırılar karşısında güçlendirilmesine, daha sonra ise savunmanın kendine has çözümleri ile sivil yapılardan ayrılan bir mimarinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Yüzyıllar içinde doğal veriler, stratejik noktalar, yapım süresi, mali kaynaklar gibi çeşitli değişkenler ile birlikte savunmaya olan katkılarının deneyimlenmesiyle bazı biçimsel ve yapısal özellikler yüzyıllar boyunca tüm bölgede geliştirilerek kullanılırken, bir kısmının kullanımı son derece seyrekleşmiş veya terk edilmiştir. Bu nedenle, bölgenin coğrafyası, tarihi, stratejik noktaları öncelikle tanımlanmıştır. Ayrıca, çalışma kapsamında ele alınan yapıların mimari özelliklerini geniş bir bakış açısı ile değerlendirebilmek için eski çağdan itibaren çeşitli dönemlere ait tarih katmanları tespit edilmiş savunma yapıları da incelenmiştir. 11-14.yy.'da tüm Anadolu'da olduğu gibi Kilikya'da da savaşların yoğunlaşması ve hakimiyet sağlamanın, savunma yapıları ve idari merkezlerin ele geçirilmesi ile bağlantılı olması, savunma yapılarına olan ihtiyacı arttırmıştır. Bölgenin önemli merkezlerinin (idari, üretim, ticari), haç, askeri veya ticari amaçlarla kullanılan geçitlerin, yolların, yerleşimlerin, tarım alanlarının güvenliği için mevcut yapılar güçlendirilmiş veya yenileri inşa edilmiştir. Ayrıca, birbirlerinin menzil alanı ile kesişim noktaları oluşturarak kontrol edilen sınırın genişlemesine imkân verecek şekilde konumlandırılmışlardır. Yüzyıllar içinde bölgedeki siyasi ve ekonomik gelişmelere bağlı olarak sayıları çoğalırken bir araya geldiklerinde günümüz siluetinde de takip edebildiğimiz yoğun bir savunma sistemi oluşmuştur. Bu sistemin bölge haritası çıkarıldığında, yapıların bölgedeki yerleşiminin detaylı olarak incelenmesi ile homojen bir dağılımın olmadığı, belirli yol, akarsu ve yerleşimlerde yoğunlaşıldığı, buna karşı bazı alanların savunma yapısı ile desteklenmediği görülmüştür. Yapıların bölge içindeki konumlarında olduğu gibi mimari biçimleri de stratejik bir yaklaşımın sonucunda meydana gelmiştir. Dolayısı ile bölge içinde savunulması gereken stratejik noktanın belirlenmesinin ardından yapının inşa edileceği yerleşim yerinin kararı son derece önemlidir. Çalışmada bu nedenle yapıların yerleşim alanı yerinde incelenerek, yüzey şekli ve sahip olduğu çevre elemanları gözlenmiş, buna göre akarsu, ticari yollar, yerleşim yerleri ve stratejik noktaların yapının yerleşim kararlarındaki etkisi araştırılmıştır. Savunma mimarisinin temel elemanları olan beden duvarı, burç ve girişlerin yerleşim planındaki konumu savunma stratejisi için son derce kritiktir. Yapılar peyzaj verileri (bulunduğu arazinin biçimi, akarsular, zemin yapısı vb.), finansal güç (merkezi veya feodal yönetimin katkısı), işin bitim süresi (saldırılar devam ederken hasar gören yerin acilen tamamlanması veya gelecek saldırılar için önlem olarak inşa edilmesi), dönemin askeri ve inşa tekniği, kültür etkisi gibi çok sayıda parametrenin farklı kombinasyonlarla bir araya gelmesi ile inşa edilmiştir. Bu değişkenler, yapıların birbirinden farklı olmasına neden olmakla birlikte bölgesel bir savunma stratejisinin parçaları olarak her yapı için uygulanan kararlarda ve etkili değişkenlerdeki ortaklıkların artması ile benzerliklerin de oluşmasına neden olmuşlardır. Buna yönelik tespitler için burç, beden duvarı, giriş, sivil kütleler olan sarnıç ve şapeller mimari yönden incelenmiş, böylece 11-14.yy. Kilikya savunma yapılarının mimari özellikleri tanımlanmıştır. Çalışma konusunun bölgeselden, yerleşim alanına ve yapısal elemanlara doğru farklı ölçeklerde ele alınması ile yapıların sahip olduğu koruma değerleri tanımlanabilmiştir. İşlevden kaynaklanan ortaklıklar nedeniyle savunma yapılarının sahip olduğu değerler ile çakışma gösterdiği tanımlamalar kaçınılmaz olarak mevcuttur. Ancak, çalışma konusunun farklı bölgelerdeki yapılardan tamamen veya kısmen farklılaşan değerlerinin olduğu tespit edilmiştir. Bu, koruma sorunlarının doğru tespitine imkân verirken korunması gereken değerler olarak çözüm önerilerini de yönlendirecek olması nedeniyle önemlidir. İşlevlerinin sona ermesi ile terk edilen ya da özgün işlevinde kullanılmayan yapılar bozulma sürecine girmiştir. Bu sürecin çalışmaya konu olan her yapı için aynı seyretmediği alan çalışmaları sonunda tespit edilmiştir. Sorunların nedenleri tanımlanmadan önce koruma durumları değerlendirilmiştir. Yapıların bölge içindeki konumu, yerleşim kararları ve mimari özelliklerinin mevcut durumları üzerindeki etkisi araştırılmıştır. Yapıların kentsel, kırsal, izole alanlarda yer almaları, tarım, orman veya kıyı ile ilişkileri, erişilebilirlik ve görünürlüğün ve yapısal özelliklerin yapıların bozulma durumları ile ilişkili olduğu tespit edilmiştir. Koruma sorunlarının arka planı ise bu tespitler ışığında, Kilikya savunma yapıları özelinde aynı parametreler üzerinden ele alınmıştır. Tüm kültür varlıklarında etkisinden söz edilebilecek doğal nedenler, yapıların bölge içindeki konumu, çevre verileri ve yapısal özellikleri ile ilişki kurularak değerlendirilmiştir. Alan çalışmalarında elde edilen birikimin yanında yasal ve yönetsel sorunların tespit edilebilmesi için ilgili kurumlarda tüm yapılar için arşiv araştırılması yapılmıştır. Elde edilen tüm veriler her yapı için bölgesel ve yapıların yakın çevresi ile ilişkilendirilmiştir. Böylece, farklı boyutları ile yapıların koruma durumlarının arka planı çözümlenirken, korumaya sorun teşkil eden noktalar alana özel olarak saptanmıştır. İçinde bulunduğumuz yüzyılın henüz ilk çeyreği tamamlanmamışken Türkiye'de geçmişle kıyaslandığında hiç olmadığı kadar savunma yapısı koruma çalışmasına alınmış ve alınmaya devam edilmektedir. Bu ilginin artması yüzyıllardır doğanın ve insanın tahribi karşısında 'savunmasız' kalan yapılar için olumlu bir süreç olarak değerlendirmek mümkündür. Ancak, çalışma kapsamında, onarım gören yapıların onarım sonrası durumları ve koruma çalışmalarındaki süreç incelendiğinde, her yapı bağlamsal olarak ilişkide olduğu çevresinden ve sistemin geri kalan yapılarından bağımsız olarak ele alınmıştır. Nitekim, çalışmada tanımlanan Kilikya savunma yapılarının koruma değerlerinin tanımlanmamış olduğu görülmektedir. Bu değerlerin korunması için önerilecek koruma çalışmalarının, eksik veya yanlış koruma yaklaşımları ile tespit, tescil, belgeleme, planlama, projelendirme ve uygulama süreçlerinde belirlenen sorunların gölgesinde ilerlemesi Kilikya savunma sisteminin özgünlüğü ve bütünlüğü için önemli bir risk oluşturmaktadır. Her yapının günümüze ulaşan bu bütünlüğün parçası olması ve birinin kaybının bu bütünselliği olumsuz yönde etkileyeceği nedeniyle sorunların çözümü önem ve aciliyet içermektedir. Çalışmada bu bakış açısı ile, sistemi oluşturan her yapının ve dolayısı ile sistemin korunabilmesi için önerilerde bulunulmuştur. Merkezi yönetimin koruma yaklaşımından uygulamaya giden koruma sürecinin bütün adımları için savunma yapılarına yönelik öneriler sunulmuştur. Ayırt edici özellik olarak tanımlayabileceğimiz yüzyıllardır ayakta kalmayı başarmış olan savunma sisteminin sürekliliği için ise bölgeye özgü bütüncül bir koruma yaklaşımı geliştirilmiş, ortak sorunlar ve temalar üzerinden yönetim alanları oluşturulmuştur.
17 Ağustos 1999 Marmara Depremi ile 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş depremlerinin boylamsal analiz yöntemi ile karşılaştırılması

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2023-10-19) Fırat, Mine ; Kundak, Seda ; 502201862 ; Şehir Planlama

21. yüzyılın ilk çeyreğinde dünyanın farklı noktalarında gerçekleşen çeşitli afetlerin sayısının her geçen gün arttığı görülmektedir. Bugüne kadar tecrübe edilen afet sayısındaki artış, afet risk yönetimi alanında teorik ve pratik olarak gerçekleşen birçok çalışmayı da beraberinde getirmektedir. Bilindiği üzere Türkiye bir deprem ülkesi olmakla beraber, aynı zamanda iklim değişikliğine bağlı gelişen çeşitli afetlerle farklı zamanlarda ve farklı lokasyonlarda yüzleşmek durumunda kalmaktadır. Ülkemiz bugüne kadar sayısız büyük depremle karşı karşıya kalmıştır. 1939 Erzincan Depremi'nin ardından etki alanı en büyük deprem bugüne kadar 1999 Marmara Depremi olmuştur. 6 Şubat 2023 04.17 de gerçekleşen ve merkez üssü Kahramanmaraş olarak belirlenen depremin ardından 13.24'te gerçekleşen ve merkez üssü tekrar Kahramanmaraş olan 2 büyük depremin bilançosu 1999 Marmara Depremi'nden daha büyük olmuş ve Türkiye tarihinin en yıkıcı depremlerinden birisi olarak kabul görmüştür. Depremin etkilediği 11 şehirin yaklaşık nüfusu 13.5 milyon olup; Marmara depremi ile karşılaştırılamayacak büyüklükte bir alan ve nüfus depremden etkilenmiştir. Tecrübe ettiğimiz bu deprem mekansal planlama standartlarının bölge özelinde belirlenmesi gerekliliğinin, afet risk yönetim öncesi ve sonrası planlarının hazırlanmasının, kurumsal organizasyon ve entegrasyonun önemini tekrardan gözler önüne sermiştir. Bu çalışmanın amacı, tecrübe edilen afetlerden sonra revize edilen yasal araç ve uygulamarın ve ulusal çalışmaların uygulamada başarılı ve başarız yönlerini belirlemektir. 1999 ve 2023 depremleri arasında geçen zamanda yürütülen uygulamalara bağlı olarak afet sonrası tecrübe edilen şeylerin ve yaşanan problemlerin tekrar edip etmediğini görmek ve elde edilen sonuçlar ışığında öneriler geliştirilmeye çalışılmıştır. Çalışma kapsamında, 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi ve 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri çeşitli başlıklar altında incelenerek afet risk yönetimi ve bu bağlamda uygulamada olan yasal araç ve uygulamaların süreç içerisindeki gelişimlerinde bulunan eksiklikleri ve başarılı olunan tarafları ortaya koyulacaktır. Çalışmanın yöntemi, 17 Ağustos 1999 Marmara Depremi ve 6 Şubat 2023 Kahramanmaraş Depremleri'nin boylamsal analiz yöntemi ile karşılaştırmalı vaka analizinin yapılması olup; mekansal veriyi analiz edebilmek adına çeşitli parametreler belirlenmiştir. Mevcut kanun, mevzuat ve yönetmeliklerin uygulama araçları ve pratikleri ile depremlerden etkilenen bölgelerde arazi kullanımı, yapı performansı ve kentsel donatı elemanlarının deprem öncesi ve sonrasında ilişkisel bağlantıları incelenmiş ve boylamsal analiz yöntemi ile karşılaştırılması yapılmıştır. Aynı zamanda karşılaştırma çalışmaları esnasında çalışma alanlarının depremsellik açısından coğrafi özellikleri, meydana gelen depremlerin deprem karakteristikleri, demografik yapı ve depremlerin medya ve basına yansımaları değerlendirilen diğer başlıklar arasındadır. Yapılan çalışmadan elde edilen sonuç 1999 depreminden çıkarılan derslerin ve elde edilen sonuçların uygulamada yeterince geliştirilmemiş olduğu, mevzuat esas ve usullerinin uygulama eksikliklerinin olduğu ve mekansal planlama çalışmalarının etkin bir şekilde yürütülemediği, afet risk yönetim planları hazırlanırken daha detaylı çalışmaların yürütülmesi gerektiği, afet öncesi aksiyon planlarının geliştirilmesi ve kentsel dönüşüm çalışmalarının hızlandırılması gerektiği olmuştur.
1865 Hocapaşa yangını sonrası Piyer Loti-Peykhane caddeleri ve çevresinin gelişimi ve koruma-sergileme önerisi

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022) Saka, Cansu ; Özdoğan Eres, Zeynep ; 725691 ; Restorasyon Bilim Dalı

1865 Hocapaşa yangını Tarihi Yarımada'nın büyük bir kısmını harap etmiş, yangın sonrası yeniden düzenlemeler sonucunda kent dokusu değişmiş ve yeni akslar ortaya çıkmıştır. Hocapaşa yangın bölgesinde yer alan çalışma alanı, iki önemli aks olan Piyer Loti-Peykhane Caddelerini ve kesişiminde kalan bölgeyi kapsamaktadır. Günümüzde, konum olarak önemli bir kentsel boşluk olan Sultanahmet Meydanı çeperinde olmasına rağmen tarihsel önemi fark edilmemektedir. Piyer Loti-Peykhane Caddelerinin niteliğinin yansıtılması için yangın sonrası değişen kent dokusu, dönemin modern imar uygulamaları kapsamında incelenerek alanın kültürel değerlerinin topluma sunulmasına yönelik çalışmalar yapılması gerekmektedir. Osmanlı İmparatorluğu'nda, 19. Yüzyıl'ın ikinci yarısına kadar yangın sonrası yeniden düzenlemelerde yerleşim dokusu ve sokaklar korunmuştur. Ancak Tanzimat Dönemi'nde çeşitli nizamnamelerle kentin sokak örüntüleri Batılı kentlere öykünerek değiştirilmeye çalışılmıştır. 1848-1882 yılları arasında çıkan altı adet Ebniye Nizamnamesi'nde yerleşim dokusu, sokak genişlikleri ve yapı inşa teknikleri belirlenmiştir. Nizamanmelerde, İstanbul'un Avrupa başkentleri gibi birbirini dik kesen geniş ve ferah sokaklara sahip olması amaçlanmaktadır. Harap olan yangın bölgeleri nizamnamelerin uygulanabileceği alanlar olarak görülmüş ve Osmanlı Dönemi modern imar uygulamalarına ev sahipliği yapmıştır. Bu bağlamda Hocapaşa yangını sonrası ilk kapsamlı uygulamalar gerçekleştirilmiştir. Kentsel dokunun değişimi yangın öncesi ve sonrasına tarihlenen haritalardan görülmektedir. Tez kapsamında, yeniden düzenlemelerin saptanması amacıyla eski haritalar dijital ortamda sayısallaştırılarak karşılaştırılmıştır. Çalışma alanının büyük bir bölümünde çıkmaz sokakların kaldırıldığı, yeni yol akslarının oluştuğu ve sokak genişliklerinin nizamnamelere göre düzenlendiği görülmektedir. Sokollu Mehmet Paşa Külliyesi'nin batısında ahşap yapıların çoğunlukta olduğu organik yerleşim dokusu, Divanyolu Caddesi'nin güneyinde ise kagir yapıların çoğunlukta olduğu ızgara yerleşim dokusu belirginleşmiştir. Izgara dokuyu kavisli geometrisiyle kesen Piyer Loti Caddesi, nizamnamelere uygun genişliği ile diğer caddelerden ayrışmaktadır. Çevresinde bulunan kagir ve bahçeli yapıların yerine günümüzde modern üslupta inşa edilmiş apartmanlar bulunmaktadır. Caddenin niteliği göz önüne alındığında günümüzde olduğu gibi yeni açıldığı dönemde de önemli bir aks olduğu anlaşılmaktadır. Piyer Loti Caddesi'ni kesen diğer aks olan Peykhane Caddesi, Divanyolu Caddesi ve Sultanahmet Meydanı arasında bağlantı kurmaktadır. Yangın öncesine tarihlenen haritalarda izi görülmektedir. Çevresinde günümüze ulaşmış Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet Dönemi yapıları bulunmaktadır. Çalışma alanının yangın sonrası değişen kentsel dokusu içinde tarihsel süreklilik gösteren tek akstır. 20. Yüzyılın ortalarında konut ihtiyacının artması ile kagir ve ahşap yapı stoğu farklılaşmış ve 4-6 katlı betonarme apartmanlar inşa edilmiştir. Bu değişime rağmen çalışma alanının niteliğini tanımlayan yerleşim dokusu 19. Yüzyılın sonundan itibaren değişmemiştir. Aynı zamanda yapı parsel büyüklükleri ve cephe genişlikleri korunarak günümüze ulaşmıştır. Somut öğelerin yanı sıra süreklilik gösteren sokak isimleri, manzarayı içeren bakı noktaları çalışma alanının tarihsel önemini vurgulamaktadır. Kentsel miras değerinin ortaya çıkarılması ve tanımlanması amacıyla 2011 tarihli Valetta İlkeleri incelenmiş, bu bağlamda ilke ve stratejiler belirlenmiştir. Sultanahmet Meydanı'na sınırı olan çalışma alanı, turizm açısından değerlendirildiğinde de merkezi bir konumda yer almaktadır. Yerli, yabancı turistlere ve İstanbullulara alanın miras değerlerinin sunulmasına yönelik öneri geliştirilmiştir. Müdahale ve koruma projeleri, konumunun potansiyeli değerlendirilerek, mevcut bilgiler ışığında bölgenin tarihi öneminin vurgulanmasını amaçlamaktadır. Piyer Loti- Peykhane Caddeleri ve çevresinin tarihi kimliğini yansıtabilmek ve bütüncül şekilde topluma sunulmasına yardımcı olmak ümit edilmektedir.
1920-1960 arası dönemde planlanan çok katmanlı Batı Anadolu yerleşimlerinin modern mimarlık mirası değerlerinin korunması

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2023-03-13) Atala Önsel, Zeren ; Salman, Yıldız Sakine ; 502112203 ; Restorasyon

On dokuzuncu yüzyıl sonuna gelindiğinde endüstrileşme hareketleri ile birlikte eski kent merkezlerindeki nüfus hızlı bir biçimde artmıştır. Bunun sonucunda sağlıksız ve konforsuz yaşam alanları oluşmuş ve bu yoğun nüfusu barındırma sorunu ortaya çıkmıştır. Özellikle Birinci Dünya Savaşı sonrasında yeni yaşam biçiminin gerekliliklerini karşılayacak konut tasarımı ve üretiminin yoğun olduğu bir dönem başlamıştır. Konut alanlarının çevresinde ise yine değişen ihtiyaçlara cevap verecek eğitim, sağlık, spor, eğlence, ulaşım ve endüstri yapıları ile açık alan düzenlemeleri gerçekleştirilmiştir. 1923 yılında Cumhuriyet'in kuruluşundan sonra yeni hükümet, millileştirme programı kapsamında kapsamlı ve bütüncül bir kalkınma politikası izlemiştir. Ana ideoloji ve fikirler İzmir İktisat Kongresi'nde açıklığa kavuşturulmuş ve kalkınma planlarıyla uygulamaya konulmuştur. Bu politika, Anadolu'da köylüleri özgürleştirmeyi, tarım ve sanayiyi geliştirmeyi ve bütünleştirmeyi amaçlıyordu. Bu dönemde yeni planlı bir ülke kurma ve ulusal bir peyzaj oluşturma hedefi benimsenmiştir. Kırsal, kentsel, üretim ve ulaşım konularında yapılan düzenlemelerle ulusal peyzaj yeniden tasarlanmıştır. Planlı şehirler, demiryolları, devlet fabrikaları, köy enstitüleri ve devlet çiftlikleri ile kır-kent entegrasyonu sağlanmış ve sanayinin tarım üzerindeki ilerici etkisinden yararlanılmıştır. Ankara'nın Cumhuriyet'in başkenti seçilmesi ulus devletin en önemli mekansal stratejisidir. Dolayısıyla Ankara, yeni Cumhuriyet'in modernleşme projesinin model şehri olmuştur. Bu dönemde kentsel planlama faaliyetleri daha çok on dokuzuncu yüzyılın ikinci yarısında inşa edilen demiryolu ağı ile Ankara'ya bağlantısı olan Batı Anadolu'da yoğunlaşmıştır. Yeni Cumhuriyet'in millileştirme idealine uygun olarak üretilen imar planları da bu idealin gerçekleştirilmesinde araç olarak kullanılmıştır. Bu imar planlarının bileşeni olan tasarlanan mekânlar, modernist ve yerel değerleri yansıtmaktadır. Özellikle İkinci Dünya Savaşı sonrasında tarihi merkezler dünya çapında korumaya konu olmuş; ancak modern kent katmanları görece daha az sayıda olan ülkelerde ancak 1990'lardan sonra miras olarak kabul edilmeye başlanmıştır. 2001 yılında Helsinki'de ICOMOS Finlandiya tarafından bir konferans düzenlenmiş, 2002 yılı 18 Nisan Dünya Anıtlar ve Sitler Günü ise yirminci yüzyıl mirasına adanmış ve aynı yılın Tehdit Altındaki Miras Raporu'nda da yine bu dönem yapıları vurgulanarak akademik çevrede uluslararası farkındalık arttırılmıştır. ICOMOS tarafından 2008 yılında Quebec'te gerçekleştirilen toplantıda yerin ruhu-genius loci kavramı mirasa yönelik olarak geliştirilmiş, 2011 yılında kabul edilen Valetta İlkeleri'nde ise somut ve somut olmayan değerleri de içeren çok yönlü bir yaklaşım oluşturulmuştur. 2011'de ICOMOS ISC20C tarafından kabul edilen ve somut değerlere ek olarak somut olmayan değerlerin de altını çizen Madrid Belgesi, 2017 tarihinde Yeni Delhi'de gerçekleştirilen ICOMOS Genel Kurulu sonrasında, Madrid-Yeni Delhi Belgesi olarak güncellenerek kentsel alanlar ve peyzajları da içerecek şekilde güncellenerek yapılı çevrenin farklı dönem ekleriyle bir katman olarak korunması gerekliğinin altını çizer. Öte yandan, Türkiye'deki mevzuat çerçevesi hiçbir zaman yirminci yüzyıl mirasını kapsayacak şekilde güncellenmemiştir. Korumanın anıtsal yapılardan kentsel ölçeğe genişletilmesi yolunda ilk adım, 1972'de İmar Kanunu'nun revizyonu ile atılmıştır. Bu kanun, anıtlarla bir bütün oluşturan çeşme, sokak ve meydanların korunması gerekliliğini vurgulamıştır. "Koruma alanı" terimi ise ilk kez 1973 tarihli ve 1710 sayılı Eski Eserler Kanunu'nda kullanılmıştır. 1973-1983 yılları arasında yapılan planlama çalışmalarında geleneksel kent merkezleri protokol alanı olarak tanımlanmış ve imar kapsamına alınmamıştır. Mevzuattaki bu eksiklik, Batı Anadolu yerleşimleri için bir süreklilik değeri barındıran ve bu yerleşimlerin bütünlüğünü oluşturan modern katmanların göz ardı edilmesine yol açmıştır. Mevcut koruma planlarının hiçbiri modern kent peyzajı değerlerini korumayı amaçlamamakta, bunun yerine 1980'lerin koruma planlaması anlayışını takip etmektedir. Bu çerçevede gerçekleştirilen ve Batı Anadolu yerleşimlerine odaklanan tez çalışması, 1920-1960 yılları arasında, DPT kurulmadan ve planlı büyüme dönemine geçilmeden önceki dönemde planlanan yerleşimlerde inşa edilen ve o yerleşimin önemli bir tarihsel katmanını oluşturan modern mimarlık mirasını konu edinmiştir. Çalışmanın ana hatlarının çizildiği giriş bölümünün ardından modern kent planlama çalışmalarının İkinci Dünya Savaşı öncesi ve sonrasındaki tarihsel gelişimi ikinci bölümde değerlendirilmiştir. Tezin üçüncü bölümünde Türkiye'de koruma ve planlama pratiğinin gelişimi koruma planlaması kavramı üzerinden, koruma amaçlı imar planı çalışmaları öncesi ve sonrası dönemdeki değişimlerle birlikte ele alınmıştır. Bu bölümde ayrıca Osmanlı'dan Cumhuriyet'e planlamaya ilişkin kurumlar ve yasal düzenlemeler irdelenmiştir. Tezin dördüncü bölümünde, çalışmanın odağı olan Batı Anadolu yerleşimlerinde 1920-1960 arası dönemde gerçekleştirilen planlama çalışmaları ve bu çalışmalardaki koruma boyutu açıklanmıştır. Tezin beşinci bölümü, Batı Anadolu yerleşimlerinde 1920-1960 arası dönemde yürütülen planlama çalışmalarının söz konusu yerleşimler üzerinden değerlendirildiği bölümüdür. Bu değerlendirme, Batı Anadolu'da detaylı irdelenen yerleşimler olan Afyon Merkez, Aydın Merkez, Aydın Nazilli, Aydın Söke, Balıkesir Merkez, Burdur Merkez, Denizli Merkez, Denizli Buldan, İzmir Bergama, İzmir Ödemiş, İzmir Tire, Kütahya Merkez, Manisa Akhisar, Manisa Alaşehir, Manisa Kula ve Uşak Merkez üzerinden gerçekleştirilmiştir. Her bir yerleşimin planlama tarihçesi ve miras değerleri irdelenerek, yürütülmekte olan koruma çalışmaları ve mevcut durum değerlendirilmesi yapılarak, günümüzde bu değerlerin korunmasında karşılaşılan sorunların dökümü yapılmıştır. Tezin altıncı ve son bölümünde, Batı Anadolu yerleşimleri özelinde değerlendirilen yirminci yüzyıla ilişkin kentsel katmanın korunması ve karşılaşılan tehditlerin azaltılmasına yönelik benimsenmesi gereken yaklaşım açıklanmıştır.
1923-1960 yılları arasında Üsküdar'ın kent morfolojisindeki değişim

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022) Turan, Hatice ; Gül, M. Murat ; Mimarlık Tarihi Bilim Dalı

Cumhuriyet'in ilanı ile İstanbul, başkentlik statüsünü kaybetmiş; siyasi, sosyal ve ekonomik faaliyetlerin odağına yeni başkent Ankara yerleşmiştir. Yeni Türk-ulus devletinin modernleşmenin bir aracı olarak üzerinde durduğu konulardan biri de kent tasarımları olmuştur. Cumhuriyet yönetiminin gündeminde öncelikli olarak başkent Ankara'nın ve Kurtuluş Savaşı sırasında Yunanlıların terk ederken yaktıkları şehirlerin imarı yer almıştır. Dolayısıyla bu şehirlerin inşası için kaynakların seferber edildiği yaklaşık on yıllık bu süreç, eski başkent İstanbul için bir durgunluk süreci olarak yaşanmıştır. İstanbul'un yeniden inşa faaliyetleri 1933 yılında İstanbul Belediyesi tarafından düzenlenen çağrılı bir yarışma ile gündeme gelmiş, yarışmanın kazananı Hermann Ehlgötz olmasına rağmen belediye bu projeyi yürürlüğe koymamış ve nihayetinde 1936 yılında Henri Prost'un İstanbul Nazım İmar Planı ve Programı'nı hazırlanmasına karar verilmiştir. Cumhuriyet yönetiminin çıkardığı bir dizi kanun ve düzenlemeler çerçevesinde İstanbul'un planlama serüveni Prost'un çalışmaları ile başlamıştır. Bu süreç, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra Türkiye'de çok hızlı kentleşmenin görülmesiyle birlikte farklı bir boyut kazanmıştır. 1945-1960 yıllarını kapsayan bu dönemde; çok partili hayata geçilmiş, ekonomide liberalleşmeye gidilmiş, tarımda makine kullanımı yaygınlaşmış, kırsaldan kente olan göçler artış göstermiş, gecekondulaşma ve barınma sorunları oluşmuştur. Ülkede meydana gelen bu değişimlerin İstanbul üzerinde ve kentin Anadolu yakasındaki odak noktası olan Üsküdar üzerinde ciddi etkileri olmuştur. Dolayısıyla bu çalışma İstanbul'un başkentlik statüsünü yitirdiği günden metropol bir kente dönüşmesine değin önemli kırılmaların yaşandığı 1923'ten 1960 yılına değin uzanan sürece odaklanmakta ve Üsküdar tarihi kent merkezinin kent morfolojisinde geçirdiği değişim serüvenini incelemeyi amaçlamaktadır. Üsküdar, yüzyıllar öncesine dayanan tarihi, mimari dokusu, kültürel birikimi ile İstanbul'un Anadolu yakasındaki en önemli ilçelerinden biridir. Cumhuriyet Dönemi'nde de bu özelliğini sürdüren Üsküdar, İkinci Dünya Savaşı'ndan sonra gerçekleşen hızlı kentleşmeden ciddi bir şekilde etkilenmiştir. Bu bakımdan tez kapsamında 1923 ile 1960 yılları arasında Üsküdar örneği üzerinden kentsel değişimi ele almak, dönemin siyasi, sosyal ve ekonomik etkilerinin kente ve mimariye yansımaları hakkında daha detaylı bilgi sunacaktır. Üsküdar, İstanbul'un Anadolu yakasında yer alan ve günümüzdeki sınırları ile güneyinde Kadıköy, kuzeyinde Beykoz, doğusunda Ataşehir ve Ümraniye bulunan bir yerleşim yeridir. Bu çalışmada, 1922 tarihli İstanbul haritasından (Plan d'ensemble de la ville d Constantinople) (Şekil 3.3. ve Ek B) da anlaşılacağı üzere Osmanlı İmparatorluğu'ndan miras kalan Üsküdar'ın tarihi merkezi ile yakın çevredeki Paşalimanı, Salacak, Nuh Kuyusu, Bağlarbaşı ve Selamsız ilçeleri üzerine odaklanılmıştır. Bu nedenle Cumhuriyet Dönemi'nde Üsküdar'ın kentsel değişim konusu incelenirken; Osmanlı'dan Cumhuriyet'e miras kalan Üsküdar'ın tarihi merkezi ele alınacaktır. Üsküdar'ın ilerleyen yıllarda çevresine doğru genişlediği semtler (Çengelköy, Kandilli, Kuleli, Kuzguncuk, Çamlıca, Bulgurlu) bu çalışmaya dahil edilmeyecektir. Araştırmanın giriş bölümü; tezin amacı ve kapsamı, literatür taraması ile çalışma yöntemi başlıklarından şekillenmektedir. Birinci başlıkta araştırmanın amacı, ele alınan bölgenin sınırları ve tarih aralığı ortaya konulmuştur. Literatür taramasında; araştırma konusu ile ilişkili kitap, sempozyum, tez ve makale incelemelerine yer verilmiştir. Giriş bölümünün üçüncü başlığı altında ise araştırma süresi boyunca yararlanılan kaynaklar, faydalanılan kütüphaneler, belediye ve arşivler çalışma yöntemi olarak sunulmuştur. Tezin ikinci bölümünde Üsküdar tarihine ilişkin genel notlara yer verilmiştir. Bu bölüm, Üsküdar'ın yüzyıllar öncesine dayanan tarihi, mimari dokusu ve kültürel birikiminin günümüzde de belirgin etkileri bulunan Osmanlı Devri referans alınarak, Osmanlı Devri öncesi ve Osmanlı Devri sonrası olarak iki alt başlıkta ele alınmıştır. Böylelikle, bölgenin geçmişten gelen birikim ile Cumhuriyet Dönemi'ne aktarılan değerlerine ilişkin genel bir çerçeve çizilmeye çalışılmıştır. Bu bölüm, Cumhuriyet Dönemi'nde yapılan kentsel değişimlerin daha etkin bir şekilde analiz edilmesine zemin hazırlayacaktır. Çalışmanın üçüncü bölümü; Türkiye'deki siyasi, sosyal ve ekonomik ortamın daha kolay etüt edilmesine yönelik olarak iki alt başlık altında ele alınmıştır. İlk alt başlıkta, 1923-1945 yılları arası tek partili dönemden II. Dünya Savaşı'na kadar olan sürece odaklanılırken; ikinci alt başlıkta, 1945 yılı II. Dünya Savaşı'nın bittiği dönemden 1960 yılı Demokrat Parti iktidarının son bulduğu sürece kadar olan zaman dilimine odaklanılmaktadır. Dönemsel bu sınıflandırma bir başlangıç veya bir bitişi ifade etmemekte, ülkenin Cumhuriyet sonrası dönemde yaşamış olduğu önemli kırılma noktalarına göre şekillenmektedir. Dolayısıyla bu kırılma noktaları esas alınarak çalışmanın üçüncü bölümünde Cumhuriyet Dönemi'nde İstanbul'un kentsel değişimindeki temel dinamiklere yer verilmiştir. Kentin bütününü etkileyen bu dinamikler Üsküdar bölgesi üzerinden okunmaya çalışılmıştır. Bu bölümde ülke genelinden İstanbul'a, özelde ise Üsküdar'a olacak şekilde bir akış şeması izlenmiştir. Üsküdar ile ilgili kentsel değişimler; "sınırlar, meydan, yollar, konutlar, mahalleler" bazında "gecekondulaşma, apartmanlaşma" tanımlamaları üzerinden ele alınacaktır. Dolayısıyla dönemin siyasi, sosyal ve toplumsal yaklaşımlarının mimarideki yansımaları Üsküdar örneği üzerinden okunmaya çalışılacaktır. Tezin sonuç bölümünde araştırma kapsamında edinilen bulgular değerlendirilecek ve çalışma sonucunda ulaşılan Cumhuriyet Dönemi'nde Üsküdar Bölgesi'nde meydana gelen değişimler; karşılaştırmalı hava fotoğrafları ve görseller üzerinden ifade edilmeye çalışılacaktır. Aynı zamanda 1960 sonrası döneme yer yer kısaca değinilerek tezin 1960 sonrasına odaklanan diğer çalışmalar ile bağlantısı kurulmaya çalışılacaktır.
27 Eylül 2021 Girit depremi ve artçıları için derin öğrenmeye dayalı detaylı sismik kataloğun oluşturulması

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2024-06-26) Balkaya, Zeynep Nihal ; Özeren, Mehmet Sinan ; 602201009 ; Jeodinamik

Helen Dalma Batma Zonu ve Girit'de son yıllarda arka arkaya 6 ve üzeri büyüklüklerde depremlerin sık olmuş olması bu çalışmanın çıkış noktasını oluşturmaktadır. 27 Eylül 2021'de adada meydana gelen Mw 6.0 büyüklüğündeki depremi ve sonrasındaki artçıları incelemek amacıyla bir katalog oluşturulmaya karar verilmiştir. Girit Adası ve Helen Dalma Batma Zonu çevresinde 26 Eylül 2021 ve 31 Ocak 2022 tarihleri aralığında gerçekleşen depremler için derin öğrenmeye dayalı bir dedektör ve faz seçici olan EQTransformer ve kaynak konumu için faz tespitlerinin tutarlılığına dayanan bir kod olan REAL kullanılarak hassas bir deprem kataloğu oluşturulmuştur. Sismolojide sismik aktiviteyi izlemek için pek çok adım kullanılır. Geçmişte manuel olarak gerçekleştirilen bu adımlar günümüzde faz gelişlerini tespit etmek için tasarlanan algoritmalarla otomatik olarak gerçekleştirilmektedir. Sürekli sismik veriler içinde sismik olayın başlangıç zamanını tanıma, P ve S dalgalarının varış zamanını belirleme sismolojide çok önemlidir ve veri kümelerinin çok büyük olması sismolojiyi derin öğrenme uygulamalarına çok elverişli hale getirir. 27 Eylül 2021'de Girit adasında Arkalochori yakınlarında ada içinde aletsel dönemde kaydedilmiş en büyük deprem meydana geldi. Aletsel büyüklüğü Mw 6.0 olan ve adadaki normal faylardan Kastelli Fayı yakınlarında meydana gelen deprem 1 ölüme ve adada hasara neden oldu. Ana şoku aynı gün içinde 4 ve üzeri büyüklükte birçok artçı şok takip etti. Ertesi gün 5.3 Mw büyüklüğünde en büyük artçı şok yaşandı ve ilk birkaç gün yüzlerce deprem meydana geldi. Bu çalışmada daha ayrıntılı bir katalog oluşturmak ve dolayısıyla artçı depremleri daha detaylı tesbit etmek amacıyla ada ve çevresinde yer alan Hellenic Unified Seismological Network'e ait HC, HI, HL, HT ve GE ağlarına ait yedisi ivmeölçer, biri kısa periyot ve yirmi geniş bant olmak üzere toplamda yirmi sekiz istasyondan gelen sürekli dalga formlu MiniSEED formatında olan veriler için derin sinir ağı temelli yapay zeka tabanlı bir deprem sinyali dedektörü ve P ve S faz seçici olan EQTransformer kullanıldı. Bu işlemden sonra ise REAL (Rapid Earthquake Association and Location) ile daha önceden EQTransformer ile seçilmiş olan P ve S fazları birbirleriyle ilişkilendirilerek depremler tesbit edildi. Girit'e ait 1 boyutlu hız modeli ile bu tesbit edilen depremlerin yerleri Hypocenter programı ile konumlandırıldı. Sonrasında depremlerin lokal büyüklükleri (ML) hesaplandı ve böylece 23°-28.5° boylam; 34.5°-36.5° enlemlerini kapsayan 128 günlük bir katalog oluşturuldu. Böylelikle NOA ve ISC kataloglarına göre çok daha hassas bir deprem kataloğu elde edildi. Çalışmada EQTransformer ile oluşturulan katalogda 23°-28.5° boylam; 34.5°-36.5° enlemlerini kapsayan 128 günlük zaman aralığında bulunan deprem sayısı 14958'dir. Aynı zaman ve koordinat aralığı için bu sayı NOA kataloğunda 6341, ISC kataloğunda ise 6360'dır. Sonraki tüm kıyaslamalar ISC kataloğu ile yapılmıştır. EQTransformer ile oluşturulan katalog ve ISC kataloğunun ortak olarak bulmuş oldukları deprem sayısı 4004'dür. Yalnızca EQTransformer ile oluşturulmuş olan katalogda bulunan deprem sayısı 10954'dür. Sadece ISC kataloğunda bulunan depremlerin sayısı ise 2356'dır. 2'den küçük depremleri bulmada EQTransformer'ın oldukça başarılı olduğu görülmüştür. EQTransformer ile oluşturulan katalogda 2'den küçük depremlerin sayısı 10724'dür. Bu sayı ISC kataloğu için 3316'dır. Adadaki deprem ve artçılarını incelemek amacıyla EQTransformer ile oluşturulan katalog 34.9°-35.5° enlem ve 24.8°-25.8° aralığında daraltıldı. Bunun sonucunda EQTransformerın bulmuş olduğu deprem sayısı 13325, aynı koordinatlarda ISC kataloğundaki deprem sayısı ise 4818 oldu. Bu depremlerin EQTransformer ile oluşturulan katalogda bulunanların 10035'i 2'den daha küçüktür. ISC kataloğunda ise 4818 depremden 2832'si 2'den küçüktür. 3'den büyük depremlerin her iki katalogda ortak olarak daha kolay yakalanabildiği görülmüştür. Ada içinde her iki katalogda ortak olarak bulunan deprem sayısı ise 3601'dir. Depremlerin derinlik dağılımına baktığımızda ise ağırlıklı olarak 0-10 km'de meydana geldiğini ve ilk 20 km'de olduğunu görürürüz. 27 Eylül 2021'de saat 6:17'de meydana gelen Girit adasındaki deprem çözülen odak mekanizma sonuçlarına göre 25.25° boylam ve 35.18° enleminde, 4.1 km derinlikte, doğrultusu 229°, eğimi 43° ve atım açısı -73° bulunmuştur. Buna göre diğer çalışmalara benzer olarak Kastelli Fayı'nın Avli segmentinde Heraklion-Messara Havzasının yönelimine benzer olarak GGB-KD-GB-KD gidişli, neredeyse doğrultu atımlı normal fay olduğu sonucuna varılır. Bulunan sismisite dağılımı ile fayın yönelimi benzerlik göstermektedir. Böylelikle daha hassas bir deprem kataloğu oluşturulmuş ve ada içindeki ilk gün ve sonraki gün olan bazı depremlerin odak mekanizma çözümleri yapılmıştır.
6 Şubat 2023 Kahramanmaraş deprem serisini başlatan olay: Mw 7.0 Narlı Depremi ve yüzey deformasyonu

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2024-02-02) Canik Kıray, Havva Neslihan ; Zabcı, Cengiz ; 505201316 ; Jeoloji Mühendisliği

İnsanlığın, doğa karşısındaki konumu, yaşama dünyasının koşullarından bağımsız olduğunda, yani üzerinde yaşadığı gezegeni daha iyi anlayabilmesinin en önemli araçlarından biri olan, doğa bilimleri ile ilişkisi kopuk olduğunda yaşam kalitesi ve güvenliği derinden etkilenir. Kıt'asal kabukta gerçekleşen depremler yaşam alanları üzerinde yıkıcı etkiye sahip, doğa olayları olarak kabul edilseler dahi; esasen, gezegenimizin canlılığı, doğal kaynakları ve doğrudan insan yaşamı üzerindeki yapıcı unsurların başında yer alır. Doğal bir jeoloji laboratuvarı olarak görülen fakat doğa karşısındaki konumumuzu belirlemekte zorlandığımız ülkemiz; 6 Şubat 2023 Pazartesi günü 50.000'den fazla yurttaşımızın ölümü ve milyarlarca ABD doları tutarında ekonomik kayba yol açan bir seri depremle sarsılmıştır. Bu depremler; Hatay, Kahramanmaraş, Adıyaman, Malatya, Gaziantep, Adana illeri başta olmak üzere 11 ilimizi şiddetli etkilemiş, Doğu Anadolu, Akdeniz ve İç Anadolu bölgelerinden pek çok ilde hissedilmiştir. Bu depremlerin ilki olan Mw 7.0 Narlı Depremi, saat 04.17'de Narlı Fayı (NF)'nda meydana gelmiş ve güneyden kuzeye doğru devam eden yırtılma farklı fay sistemlerinde büyük depremler zincirini başlatmıştır. Narlı Fayı yüzey yırtılması kuzeyde Doğu Anadolu Fayı (DAF)'nda iki yönlü yeni bir kırılmaya ve bu depremlerin en büyüğü olan 6 Şubat Mw 7.8 Pazarcık Depremi'ne neden olmuştur. Pazarcık Depremi'nden 9 saat sonra Mw 7.6 Ekinözü Depremi gerçekleşmiş ve tüm bu olaylar Anadolu Bloğu, Arap Levhası ve Adana-Kilikya-Hatay Havzası'nın sınır yapılarının birleştiği karmaşık bir tektonik sistemde yaklaşık 450 km'lik yüzey yırtılmasına yol açmıştır. Bu tezde, "çok segmentli" 6 Şubat depremlerinin başlangıç mekanizmasını daha iyi anlayabilmek için Narlı Fayı boyunca gelişen yüzey deformasyonu ve bir makaslama zonunun gelişen tüm yapıları (rn1, R2, P1, P2, Y kırıkları) belgelenmektedir. Belgelenen bu yapılar, saha gözlemlerinde kırık hattının genel yönelimi, geometrisini ve deformasyon zonunun genişlediği alanları el tipi GPS alıcısı ile işaretlenerek, yönlü-konumlu fotoğraflarını ve kırık boyunca atım, çelik metre kullanılarak yer değiştirme ölçümlerini kapsar. Buna ek olarak, NF'nin kırık haritasının üretilmesi ve atım ölçümü için, uzunlukları 1,5 km ile 4 km, genişlikleri 0.7–1 km arasında değişen toplam 19 adet poligonda üç farklı İHA ile Hareketten Yapı (Structure from Motion) tekniğine uygun sistematik olarak 14.986 adet yüksek çözünürlüklü hava fotoğrafından ortofoto ve Sayısal Yükseklik Modelleri (SYM) hazırlanmıştır. Bu tezde yapılan analizler sonunda toplam uzunluğu 24 km olan NF'nin yan kolları ile birlikte yüzeyde oluşturdukları toplam deformasyonun 40 km olduğu sonucuna varılmıştır. Yer piksel çözünürlükleri 3-7 cm arasında değişen ortofotolar ve SYM'ler yardımı ile birbirinden 8 km'lik bir "boşluk" ile ayrılan 14 km uzunluğundaki güney ve 10 km uzunluğundaki kuzey parçaları olmak üzere iki set yüzey kırığı haritalanmıştır. Bu görüntüler üzerinde sahada gerçekleştirilen 21 atım ölçümüne ek 361 adet yeni ötelenme lokasyonu işaretlenmiştir. 361 adet sol yanal ötelenmenin; 315'i güney, 46'sı ise kuzey kesimindedir. Güney kesimde maksimum sol yanal ötelenme miktarı; bu tezde nasıl hesaplandığı detaylandırılan, lokasyon 88'de bir stabilize yolda 334±10 cm olarak ölçülmüştür. Hesaplama yapılan tüm lokasyonların konum ötelenme miktarı gibi bilgilerinin yer aldığı çizelge yine bu tezde verilmiştir. Doğu Anadolu Makaslama Zonu (DAMZ)'nin ana üyelerinden biri olan DAF ile NF'nin birleştiği kama şekilli 6 km2' lik bir alanda uzunlukları 10 m'den 250 m'ye değişen, KG, DB, KD-GB, KB-GD uzanımlı kinematikleri birbirinden farklı kırıklar haritalanmıştır. İki farklı sisteme ait fayların kesiştiği kama şekilli bu alanda; toplam deformasyonun, Prandtl Hücre Modeli'ne benzer çok sayıda farklı kinematik ve farklı doğrultularda kırıklar boyunca dağıldığı bu çalışmada görülmüştür. Buna ek olarak bölgede yapılan detaylı çalışmalar sonucunda, DAF ve NF aynı makaslama zonunun, farklı yapıları (birincil ve ikincil kırıkları) oldukları şeklinde yorumlanmıştır. Konumu K10°D ile K35°D arasında değişen Narlı Fayı'nda meydana gelen yüzey kırığının büyük bir kısmı Aksu Çayı Havzası'nda yer alır. Ceyhan Nehri'nin önemli kollarından birini oluşturan Aksu Çayı'nın, Gaziantep, Adıyaman ve Kahramanmaraş illerinin kesişim noktasında, başka bir deyişle "Kahramanmaraş Üçlü Eklemi" içerisinde yer almakta olan karstlaşmaya elverişli tektonik kontrollü bir havzaya sahip olduğu bilinmektedir. Bu özelliklere sahip bölgelerde deprem gibi ani yer değiştirmeler sonucunda tetiklenmiş obruklar dünyanın birçok yerinde gözlemlenmiştir. Bunlardan birine örnek olarak NF yüzey kırığının güney kesimi bu tezde incelenmiştir. NF'nin güneyde sonlandığı yer olan Eğlen Köyü ve yakın çevresinde 14 adet farklı boyutlarda, yer yer iç içe geçmiş dairesel/elipsoidal ikincil kırıklar tespit edilmiştir ve ilgili bölümde bu obruklara ait bilgiler sunulmuştur. Bu ikincil kırıkların çaplarının en küçük olanları 42-44 m ile en büyük olanları 171-180 m aralığındadır. Tek başına bir tane dairesel yapı çok sayıda insanın yaşadığı bir köye ciddi hasarlar verebilecek boyutlardadır. Bu ikincil kırıklar, başlangıçta bölgede geniş yayılım sunan Eosen yaşlı kireçtaşları göz önüne alındığında tetiklenmiş obruk olarak değerlendirilmiştir. Daha sonra Ağustos 2015 – Şubat 2023 tarihleri arasındaki Sentinel-1 radar verilerinin zaman serilerinden radar bakış yönündeki deformasyon hızları hesaplanmıştır oluşturulmuştur. SBAS analizlerine göre Narlı Fayı yüzey kırığının sönümlendiği Eğlen köyü ve güneyinde Narlı Ovası boyunca sistematik düşey yönlü deformasyon gözlendiği sonucuna ulaşılmıştır. Tektonik aktivitenin yoğun gözlendiği bir konumda yer alan ülkemizin aktif faylarının, yüzey kırıklarının yerlerinin iyi belirlenmesi ve bunlara ek olarak deprem sırası ve sonrası tetiklenecek diğer yapıların vereceği hasarların da göz önünde bulundurulması bu tezde önerilmektedir.
6 Şubat depreminin Türkiye'nin Hatay ili yeraltı su seviyelerine etkisi

(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2025-01-23) Yurtsever, Aydın Kadri ; Dabanlı, İsmail ; 517051012 ; Kıyı Bilimleri ve Mühendisliği

Ülkemizde yaşayan herkesin bildiği ancak o an gelene kadar görmezden geldiği deprem gerçeği 6 Şubat günü kendini bir kez daha unutulmayacak şekilde hatırlatmıştır. Art arda yaşanan iki büyük deprem; dünya genelinde ender görülen ikili bir deprem olayı olup, Türkiye'nin 11 ilinde çok şiddetli hissedilmiş; on binlerce can kaybına, yüz binlerce kişinin yaralanmasına ve binlerce binanın yıkılmasına ya da kullanılamayacak kadar hasar görmesine neden olmuştur. Bu denli etkili ikili depremin yaşandığı durumda, bölgenin hidrojeolojik özelliklerinde birtakım değişikliklere yol açması kaçınılmazdır. Okyanuslara kıyımızın olmaması ve 6 Şubat depreminin karasal bir deprem olması nedeniyle, deniz sularının seviyesinde belirgin bir değişiklik beklenmemektedir. Ancak, yer altı su kaynakları için bunu söylemek mümkün değildir. Nitekim, deprem bölgesinde gözle görülür birçok değişiklik de meydana gelmiştir. Bunlardan bazıları; sıvılaşma etkisi altında kum kaymaları, kum fışkırmaları, yeni kaynak oluşumları ve yapıların sıvılaşma etkisi altında konsolidasyonu ile yıkılması olarak etkisini ortaya koymuştur. Bazı bölgelerde ise; kaynak sularının rengi değişmiş, bazılarının debileri artmış, bazılarınınki ise azalmıştır. Bazı yerlerde su kuyularının su seviyelerinin düştüğü, bazılarının ise arttığı, bir kısmında ise kuyuların ve su kaynaklarının kuruduğu gözlenmiştir. Buna bağlı olarak, yer altı su seviyesinde düşme, ya da tam tersi su seviyelerinde yükselme yaşandığı, görülmüştür. Sık rastlanmayan ikili deprem durumunda, Hatay İli içerisinde bulunan, deprem anında veri okuması yapabilen ve tarafımızdan verilerine ulaşılabilen 4 adet su kuyusu üzerinden yapılan değerlendirme neticesinde deprem ve yeraltı suları arasındaki ilişki araştırılmıştır. Saptama yapılan su kuyularındaki su seviyelerinin deprem anındaki davranışları irdelenmiş ve aralarında herhangi bir korelasyon olup olmadığı araştırılmıştır. Yapılan hesaplamalar ve değerlendirmeler neticesinde, jeolojik yapının ve akifer kaynaklarına yakınlığın su kuyularında meydana gelen dalgalanmalardaki en büyük etken olduğu, ortaya çıkmıştır. Ayrıca kuyu suyu seviyelerindeki değişimlerin deprem anından dakikalar öncesinde tespit edilebileceğine dair önemli sayısal veriler elde edilmiştir.
A computable vitality: Kenzo Tange's architectural system

(Graduate School, 2024-09-12) Berber Tolunay, Cansu ; Özkar, Mine ; 502112014 ; Architectural Design

Kenzo Tange's methodology of vitality as a design tool is explored in depth in this study. Tange, a leading figure in the Metabolist movement, revolutionized urban design with his visionary plans, develops a design methodology by referencing information derived from city flows. Tange perceived cities as living organisms that required continuous nurturing through vital elements to thrive. His approach deeply considered the dynamics of different movement types in city, proposing architectural solutions that would not only accommodate but actively promote the growth and expansion of urban planning. Tange's approach to understanding urban dynamics involves conducting flow analyses of the existing traffic system, which define the movements within and outside the city. Tange's use of movement as a regulatory and form-giving tool is explored which draws upon original research from the Harvard University Kenzo Tange archive, especially the Skopje Project. It posits that the repetitive, cyclic nature of pedestrian and vehicle movement is not just a characteristic of urban life but a driving force behind urban design. This approach underscores the Metabolist focus on cities as dynamic, living entities that continually evolve and adapt to ensure their vitality and sustainability. In his proposals, Tange introduced innovative structures that catalyzed urban movement, thereby ensuring the development of functional spaces within the city fabric. Tange determines that the intersection of different movements will create transitional areas and generate creative forms, not through design speculation but through analysis. Archive research shows how the process serve as primary data in the design process and how the analyzed dynamics of the city and Tange's reading of the city and its dynamics play a central role in formulating these movements. Tange layers movement vertically and then relates each layer horizontally to maintain fluidity. The productivity of this concept in urban design lies in the layering of movement and transmitting it through different forms and spatializations within its flow. Kenzo Tange's use of symbols in his urban design for Skopje represents a sophisticated method of encoding the dynamic processes of urban growth and change. By employing basic geometric shapes like triangles, circles, and lines, Tange developed a visual language that mapped out not only the physical infrastructure of the city but also the flow and movement within its urban space. These shapes were thoughtfully selected, with each carrying specific meanings that contribute to a deeper understanding of the urban landscape. xxiv Tange's integration of these symbols into his urban planning diagrams provided a clear and systematic depiction of how various elements of the city interact and function together. Focusing instead on creating a urban system capable of adapting to growth and change, the diagrams function as a rule system that guides the development and transformation of the city, ensuring that each component, communication space— a road, building, or public space—plays an effective role in the overall urban fabric. This method showcases Tange's visionary approach to urban planning, where symbolism and functionality converge to foster a cohesive and adaptable urban environment. Tange's work bridges Eastern and Western thought, particularly the notion of "vitality" in architecture. Tange's approach goes beyond aesthetic considerations, involving human movement and experience. While his methods may seem abstract through today's computational lens, they were operating like a coding system despite not being recognized as such. Tange's urban analysis, relational studies, and systemic observations contributed significantly to the development of architecture and systems thinking, offering a precursor to modern computational design approaches.
A computational interpretative design model for exploring Iranian geometrical patterns

(Graduate School, 2024-12-26) Razzaghmanesh, Delara ; Gürer, Ethem ; 523182009 ; Architectural Design Computing

Geometry is one of the distinguishing characteristics of Iranian art and architecture. This valuable art is endangered because the original designers did not provide comprehensive documentation. To preserve this invaluable cultural heritage, designers must understand these geometrical patterns' underlying principles and rules. This knowledge will enable them to generate new patterns accurately and restore damaged ones. As the patterns are complex and contain many mathematical rules, generating them necessitates a transferable knowledge of computational methods. Today, with the development of technology, especially computer science, it is possible to draw complicated geometries, analyze existing geometries, and generate entirely new ones. This research explores the historical and cultural significance of Islamic geometrical patterns, with examples from Iranian architecture, analyzing their traditional design rules and their evolution through time. To address this, computational design techniques as a modern approach to reinterpret and expand the potential of geometric patterns are adopted. Iranian geometrical patterns are categorized into two layers of 2-dimensional and 3-dimensional patterns. From 2-dimensional patterns, some prominent patterns in Iranian architecture are analyzed and generated with computational design methods. The methodology involves identifying the underlying rules of these patterns. An algorithmic design method is employed to generate patterns by automating their intricate relationships and modular structures. This method allowed for the precise reproduction of selected patterns and experimentation with new configurations while adhering to traditional rules. In parallel, a graph-theory approach is introduced as a novel method for pattern generation. This method redefines patterns as networks of nodes and edges, offering a highly flexible and abstract framework for pattern design. The graph-based approach enables a generative and parametric workflow, allowing for more creative and complex variations. The study also compares the effectiveness of these two computational methods, evaluating their strengths and weaknesses. To evaluate these methods, a comparative study using the Analytic Hierarchy Process (AHP) with expert feedback is conducted. The results revealed that while algorithmic design is effective in maintaining traditional integrity, the graph-theory approach allows for greater creative freedom by breaking away from strict rule-based constraints. Both approaches not only faithfully reproduce existing patterns but also enable the creation of entirely new designs, contributing to the preservation and innovation of this valuable heritage. Building on this, the study extended the application of graph theory to explore its potential for generating 3-D patterns for future works. A 3-D Muqarnas was successfully designed using graph-theory algorithms, demonstrating the method's versatility and capability in creating complex, generative 3-D structures. This finding highlights the adaptability of graph theory in pattern generation, offering a robust framework for computational design. This work contributes to the growing intersection of mathematics, architecture, and computational design, offering new pathways for preserving cultural heritage while fostering creative exploration in the digital era. The dissertation shows that cultural heritage could be preserved with computational techniques and encourages designers to use computational tools and methods in their design. Yet, designers should search for ways to expand existing implementations by active participation.
A conceptual model for lean and green marketing in the housing industry

(Graduate Institute, 2021) Tuz, Ahmet ; Sertyeşilışık, Begüm ; 675497 ; Mimarlık

The construction industry, which is classified as a service industry, contributes greatly to the economies of developed and developing countries. Similarly, the Turkish construction industry contributes to Turkey's economy and to its Gross Domestic Product. The environmental degradation (e.g., global warming and the nature's deterioration faster than its regeneration rate), humanity's own environmental footprints as well as the environmental footprints of the industries endanger the future of humanity. Considering the construction industry in this context, besides its contributions to the economy, the construction industry draws attention due to its environmental footprint at the global level. Reducing the environmental footprint of the construction industry's outputs such as the built environment and building materials, evaluating construction project processes in the light of environmental factors and within the scope of sustainability can support the increase in the sustainability performance of the construction industry. Attempts to reduce environmental footprint in all industries can have potential contribute to the customer satisfaction. In recent years, there has been an increase in the customer demand and customer satisfaction in industries that offer sustainable and environment-friendly products/services. As supply and demand balance is achieved under the free market conditions, the environmental footprint of the relevant industries can be reduced and the contribution of the industry to the economy can be increased under this equilibrium condition. Reducing the environmental footprint of the construction projects through environment-friendly green construction projects can contribute to meeting the demand in the construction market. Achieving this balance highlights the need to support the sustainability performance of all processes of construction project management and of the construction project supply chain management based on the sustainable management philosophies. Integration of the lean construction management philosophy into the construction project management processes can result in an increase in the sustainability performance of construction projects. Adaption of the lean construction management principles to the construction project supply chain processes can enable the supply chain to be re-planned to meet the expectations of its end customers and to establish sustainable relationships among stakeholders throughout this supply chain. Green marketing is an important management tool to reduce the environmental footprint of the construction industry. Integration of the green marketing tools and strategies into the construction supply chain management process, which is redesigned through integration of lean construction management into the process, can allow minimization of the environmental footprint of construction project management processes and increasing the sustainable performance of the supply chain. The adaptation of lean and green marketing practices to the Turkish housing industry can support establishment of the customer-oriented supply chain and create a potential for positive acceleration in the housing industry to maintain the supply-demand balance with sustainable approaches. Achieving the balance of supply and demand in the housing industry can enable companies that adopt lean and green marketing to gain competitive advantage and increase their brand value. This thesis aims to develop a conceptual model for lean and green marketing in the construction industry. The objectives of this research are to: review marketing, lean and green in the construction industry, investigate the current scope of the marketing mix implementation in the housing industry, evaluate the current scope of the lean and green marketing practices in the housing industry, and determine the appropriate business-to-customer and business-to-business green marketing mix tools for stakeholders of construction supply chain (e.g., suppliers, designers and construction firms) from the mass marketing and niche marketing perspectives. With the aim and objectives specified, following the literature review, website analysis, hedonic price modelling, and questionnaire survey were performed. Based on the three staged structured literature review the gaps in the literature were identified. The literature review was performed to determine the state-of-the-art of the marketing studies in the construction industry, the effects and contributions of marketing on management strategies as well as the effects of lean and green marketing strategies on the sustainability performance of the construction supply chain. The marketing strategies of companies operating in the Turkish housing industry were examined to evaluate the current implementation of the lean and green marketing in the Turkish housing industry. Two staged research method was conducted to investigate the current scope of the marketing mix application in the Turkish construction industry. In the first stage, qualitative secondary data analysis was implemented to analyze the data collected from the Turkish Statistical Institute. The results of this first stage were evaluated as input to the identification of the Turkish construction companies' websites in the second stage. 325 websites were examined through random sampling method. According to the results, it was observed that there is a lack of implementation of the lean and green marketing and traditional marketing mix implementation in the Turkish construction industry. Hedonic price modelling was used to describe the applications of lean and green marketing strategies on housing project attributes that affect the sale price the most. 8040 newly built on sale residential project advertisement were assessed based on the data gathered from the real estate agent's website. The findings revealed that the effects of sustainable design criteria on the price stands out and that these sustainable design criteria, which affect the sales price the most, were insufficient to meet the lean and green marketing mix criteria. A questionnaire survey was applied to determine lean and green marketing mix tools for the housing industry as well as to determine the expectations of the potential customers from the Turkish housing industry. The data of 556 questionnaires were subjected to suitability and validity analysis in SPSS 23.0 program and the data were modeled with the structural equation model. Participants were categorized according to the Turkish socio-economic classification criteria. The models were evaluated for the Turkish housing industry separately according to the niche marketing criteria based on the socio-economic classification criteria and mass marketing. The examinations resulted in 16 lean and green marketing mix tools that can be applied to the Turkish housing industry. These 16 lean and green marketing mix tools were identified as marketing mix tools that can be applied as business-to-customer lean and green marketing mix tools. In addition, marketing mix tools were modeled separately from the business-to-business perspective for suppliers, designers and construction companies that would be included in the housing projects' supply chain. Moreover, internal marketing plans were created to enable each stakeholder to reflect the lean and green marketing mixes to their marketing strategies. As a result, 6 new marketing tools (i.e., green efficacy, green harmony, green proven benefits, green convenience, green confirmation, green proven context) were introduced to the green marketing literature. This thesis is expected to be useful to researchers in the relevant field and to guide proffessionals (i.e., suppliers, designers, construction firms) who are operating or willing to operate in the housing industry to enhance their lean and green marketing practices. Moreover, this thesis is expected to pave the way of the further studies to improve lean and green marketing in the construction industry.
A control-theoretic approach for vision based quality aware autonomous navigation and mapping toward drone landing

(Graduate School, 2023-12-15) Sözer, Onuralp ; Kumbasar, Tufan ; 518172009 ; Mechatronics Engineering

This thesis presents a novel autonomous navigation approach that is capable of increasing map exploration and accuracy while minimizing the distance traveled for autonomous drone landings. For terrain mapping, a probabilistic sparse elevation map is proposed to represent measurement accuracy and enable the increasing of map quality by continuously applying new measurements with Bayes inference. For exploration, the Quality-Aware Best View (QABV) planner is proposed for autonomous navigation with a dual focus: map exploration and quality. Generated paths allow for visiting viewpoints that provide new measurements for exploring the proposed map and increasing its quality. To reduce the distance traveled, we handle the path-cost information in the framework of control theory to dynamically adjust the path cost of visiting a viewpoint. The proposed methods handle the QABV planner as a system to be controlled and regulate the information contribution of the generated paths. As a result, the path cost is increased to reduce the distance traveled or decreased to escape from a low-information area and avoid getting stuck. The usefulness of the proposed mapping and exploration approach is evaluated in detailed simulation studies including a real-world scenario for a packet delivery drone.
A decision support model based on Bayesian belief network to evaluate urban vibrancy

(Graduate School, 2023-08-24) Bakraç Kırdar, Gülce ; Çağdaş, Gülen ; 523172004 ; Architectural Design Computing

Urban liveability can be accepted as an umbrella term that covers all the factors make place a good neighborhood to live in. This thesis study recognized the versatility of urban liveability, and puts emphasis on vibrancy in the context of liveability. This research takes place value measures as reference to examine vibrancy. The selected categories are economic, image and use value of place. Economic place value draws from Carmona's (2019) compiled evidence, use value from Jacobs' (1961) diversity generators and Montgomery's (1998) indicators of successful urban places, and Nasar's (1998) likeability features for visual perception of urban places. Eminönü Central Business District (CBD) in Istanbul's Historical Peninsula serves as the study's testbed for exploring vibrancy-focused liveability. The thesis aims to present a data-driven decision support system to evaluate vibrancy-focused liveability dimensions. This study adopts a knowledge discovery process with Bayesian Belief Network (BBN) to handle the complexity of the liveability concept. The thesis study questions how are the relationship patterns between urban vibrancy measures, which parameters can be prioritized based on this relationship network, and what kind of implications can be made regarding the urban vibrancy of the site. The objectives of the study are to develop a comprehensive measurement technique using multiple data types for the measurement of urban vibrancy; to reveal the relationship network of vibrancy parameters; and to improve the decision-making process according to relationship network. The research hypothesis posits that the big data supported knowledge discovery process can be useful to reveal complex urban dynamics, and support vibrancy decisions together with participation. Methodologically, this study adopts quantitative research. This study presents exploratory research through the use of big data and BBN analysis to examine the vibrancy focused liveability with spatial, functional and perceptual attributes. The thesis study explores the relationship through BBN and explores causality through the consultation of expert opinion. A causal knowledge discovery process involves data collection, information retrieval, and data analysis. Data collection involves techniques like web scraping and urban map digitization; while information retrieval encompassing quantitative methods which are entropy-based indices, clustering algorithms, image segmentation, and surveys. Data analysis employs BBN learning algorithm to unveil probabilistic relationships between place value measures, and calibration of BBN network with expert participation via surveys. Spatial distribution results and BBN analyses provide insights into vibrancy levels and priority measures to enhance place value. The results demonstrate that urban function and accessibility outweigh urban form and socio-demographic features in determining economic value (land price). Activity characteristics and heritage within accessibility enhance use value (user density), while nature and cultural elements positively impact image value (likeability), countered by negative influences from signboards and building enclosures. Economic value BBN reveals that land use diversity has the most substantial impact on land price, followed by building density, other land use characteristics, accessibility, and urban form features. The use value BBN model highlights the significance of heritage visitation, density, and activity accessibility in hotspot user density, followed by activity diversity, density, and distribution. The image value BBN model indicates that increased urban greening, vistas, and cultural landscapes enhance likeability, while building enclosures and façade signboards have negative effects. Tahtakale, Beyazıt, Eminönü, Sirkeci, and Sultanahmet are highly vibrant districts, and Hobyar, Rüstempaşa, Alemdar, Binbirdirek, Sultanahmet, and Beyazıt are highly vibrant neighborhoods. In the survey, expert participants rank place values, determine causality and correlation of relationships between parameters. Correlations between BBN and survey data validate the creation of a causal map. The correlation between BBN and survey data confirms that survey data can be used to create a causal map. Regarding the causal relationships, prioritizing urban function and accessibility measures in economic value metrics will aid in developing real estate strategies. To enhance use value, the activity diversity and accessibility, attractiveness and visitation of heritage, can be prioritized, which contribute on place attractiveness decisions. To improve image value, urban greening, landscape and building façade, and signboard density measures can be prioritized, which contribute on maintenance decisions of the streetscape. The decision support system (DSS) contributions to urban planning and design have been assessed with what-if analysis using spatial BBN tools and urban design workshop. This data-driven approach supports conceptual decisions in urban design, and prioritizes decisions in urban planning. This research aims to assist decision-makers in creating vibrant neighborhoods through data-driven methods. This study would be useful for urban planners to generate inclusive spatial strategies by considering human activity factors within physical attributes to create vibrant neighborhoods.
A decolonial analysis of urban and regional planning education in the global south

(Graduate School, 2024-11-04) Şen, İpek ; Koramaz, Turgay Kerem ; 502102813 ; Urban and Regional Planning

Through a mixed-methods approach, this thesis compares how the higher education institutions in the Global South conceptualize and act on the decolonization of urban planning education. The main research question is: How do scholars in the Global South perceive and conceptualize the decolonization of urban planning education? The questions to investigate the issues further are as follows: What obstacles and limitations hinder the decolonizing efforts from succeeding in urban planning education? What methodologies do the Global South scholars use to decolonize the urban planning education curriculum in their contexts? What decolonizing methodologies can Turkish planning schools create to encourage local knowledge generation and resist the domination of Eurocentric norms? To answer this question, 17 scholars from 11 countries in the Global South and six former and current members of the Turkish Planning Schools' Association were interviewed. Additionally, all published documents by the association were analyzed. The thesis followed a Constructivist Grounded theory (CGT) methodology as its primary approach and supported it with additional quantitative analyses of the collected documents. Interestingly, the Global South categorization and the inclusion of Türkiye were also received with surprise by many. CGT theoretical coding also revealed differences in conceptualizing and approaching the decolonization phenomenon. The Global South scholars' narration and approach showed a more optimistic and critical arc toward urban planning education and practice, starting with contemplation, continuing with expressing concern about the future of the profession, but then concluding with a new reality of constructing practices and insurgent actions. However, Türkiye followed a more hesitant arc, starting with hesitation, continuing with contemplation with little critical engagement, and ending with a narrative of absence. Significantly few scholars addressed the need to generate local knowledge and radical curriculum change. Instead, they were concerned about the lack of resources across universities and departments regarding place, equipment, and teaching faculty. The results showed several overlaps between countries in terms of challenges and issues regarding education and urban planning practice. The categorical findings of this thesis show that in all interviewed institutions, there are problems concerning how planners are trained and equipped to address issues such as population increase, climate change, land ownership and housing, sustainable and affordable transport, and urban poverty.
A deep learning based framework for identification of ship types using optical satellite images

(Graduate School, 2023-01-18) Kızılkaya, Serdar ; Sertel, Elif ; 705152003 ; Satellite Communication and Remote Sensing

Today, monitoring of ship traffic in open and coastal seas is one of the primary and even indispensable activities of coastal countries for many reasons. Preventing activities such as illegal fishing, migration, smuggling, pollution of the seas, protection of underground resources and sea creatures, defensive reconnaissance, and surveillance activities can be listed as the main reasons for monitoring ship activity in the seas. Periodic monitoring of open and coastal seas using Earth observation satellites is a significant approach, providing fast and cost-effective results as well as large coverage extents. With this perspective, the thesis presents research about an effective and end to end ship monitoring approach via optical satellites. The use of deep learning (DL) techniques for the detection and classification of ships using optical satellite images, the creation of a ship database consisting of optical satellite images for the verification of the subject, and optical constellation modeling are the topics of this research. In the thesis, a comprehensive literature review is presented with the scope of gabs in the ship monitoring with using optical satellites. To mimic the real satellite image input, an optical satellite based image dataset – VHRShips - was formed. VHRShips consists of a total of 6312 images, 1000 without ships and 5312 with ships. There are a total of 11337 ships in the images. The database created includes 24 different types, and navy ships, one of these types, contain 11 different types. This dataset stands out with its rich ship database content and large sample size. Thesis reinterprets DL-based target detection and classification algorithms and proposes a flexible target detection and classification approach in a hierarchical design (HieD) that allows easy addition and removal of different algorithms. In addition, the detection and localization, recognition, and identification (DLRI) steps are staged and the outputs of the algorithm are detailed. In the phase of detecting, the presence of ships is verified in the images provided by the satellites. The determination of the positions of the ships in the images is carried out during the localization stage. The classification of the ships among the determined basic ship types is defined in the recognition stage. Lastly, the classification of navy ships, which is one of the main ship types, is handled during the identification stage. The feasibility of the developed approach has been demonstrated by the preliminary feasibility analysis for the covering of the Turkish surrounding seas with optical constellations. In this analysis, an optimization was carried out by using a software on how the satellite images required for the proposed method can be realized with a set of satellite design. It has been determined that 40 optical satellites are required to fully cover the selected sea area in 24 hours, and 100 optical satellites with the specified characteristics to be covered twice. The results of proposed method, HieD are presented in three formats which are; the individual stage performances, a comprehensive end-to-end evaluation and lastly a comparison with a well-known method, YOLOV4. The results of the thesis are very promising. F1 scores for detection, recognition, localization, and identification were respectively 99.17%, 94.20%, 84.08%, and 82.13% as a consequence of stage-by-stage optimization. The F1 scores for the same order after complete implementation of our suggested method were 99.17%, 93.43%, 74.00%, and 57.05%. End-to-end YOLOv4 produced F1-scores for DLRI of 99.17%, 86.59%, 68.87%, and 56.28%, in opposition. For the steps of localization, recognition, and identification, we outperformed YOLOv4 using HieD. In the thesis; it has been shown that the ship detection, localization, recognition and identification method developed in a hierarchical structure using a challenging data set containing images with different backgrounds in open and coastal seas in many different geographies, works successfully. The method is very open to development with the antecedent and intermediate methods to be added. The data set created in the thesis has been used with various detection and classification techniques, proving that there is no dataset that provides a limited opportunity for the study. VHRShips can serve as a standard for the developed approach as well as for further research into the use of deep learning and advancing geospatial AI applications in the maritime environment. Finally, the thesis presents a vision of the future along with a fair self-criticism.
A digital transition roadmap for Türkiye: Bridging the digital divide at national, urban/regional, and enterprise levels

(Graduate School, 2024-06-11) Alp Özcan, Gülfiye ; Baycan, Tüzin ; 502172814 ; Urban and Regional Planning

The primary findings of the study indicate the reasons: Uneven digital skills, socioeconomic and demographic divides, and R&D expenditure as a percentage of GDP. This chapter was transformed into an article published in the Journal of Quaestiones Geographiceae. A comparison between IDI and T-IDI underscores the importance of regional-based analysis in understanding the national context of the digital divide. The third phase uses the digital divide and the new digital economy as a primary approach to unveil the relationship between ICT and urban space, specifically within the context of innovative enterprises. (Chapter 7). As an emerging economy, Türkiye needs to use new technologies to maximize the tangible benefits and foster urban and regional development. Thus, the research shifts its focus to spatial analysis. Analytical methods include a Hotspot Analysis of Innovative Industries, an examination of the xxv volume of innovative industries within Turkish cities using spatial regression models (Ordinary Least Squares and Geographically Weighted Regression), and an investigation into the locational patterns of innovative industries in cities with varying levels of ICT development. This chapter is also the first attempt to define innovative industries in Türkiye. Results reveal that the digital development level and technoparks play a significant role in shaping the volume and distribution of innovative industries. Major metropolitan cities such as Istanbul, Ankara, and Kocaeli have emerged as innovation hubs, hosting more than half of the innovative enterprises. Additionally, the study emphasizes the importance of sectoral differences in explaining the spatial patterns of these industries alongside the digital divide. Innovative industries are located on both the periphery and city centers. This chapter was transformed into an article to be published in an international journal and is presently being given full consideration for publication. After enlightening the impact of the digital divide on innovative industries, the focus shifted to an enterprise context. This enabled us to establish the fourth phase of the research (Chapter 8), which investigates the digital divide and the primary motivations for digitalization at the enterprise level. Enterprises in Türkiye and the EU were evaluated within the scope of descriptive, comparative, and correlation analyses using secondary information from national and international datasets. The findings reveal that the digital development levels of enterprises are highly dependent on their size and sector. Additionally, the country's level of digital development also emerges as a significant factor. The utilization of Industry 4.0 technologies remains very low due to their high costs, and the lack of experts emerges as the primary obstacle to the digitalization of enterprises. Another noteworthy finding is that relatively more digitally advanced enterprises adapted more quickly during the pandemic. This chapter will be transformed into an article for publishing in an international journal. The concluding chapter briefly highlights all empirical research findings as a holistic outcome of the thesis. Identifying both shortcomings and advantages of the digital transition process aids in formulating policy recommendations to overcome the digital divide at national, urban/regional, and enterprise levels in Türkiye. As a result, the digital transition roadmap proposes strategies with a timeline starting by 2025 and ending by 2040 to make Türkiye a new digital pioneer with equally developed cities, regions, and enterprises. The chapter also outlines the thesis's limitations and recommendations for future research suggestions.
A friendly physical layer warden system

(Graduate School, 2022) Kumral, Miraç ; Kurt Karabulut , Güneş Zeynep ; 714363 ; Telecommunications Engineering Programme

Wireless communication technologies have become the focus of attention in recent years. Studies in this field are of great importance as they offer a direct solution to the problems of daily life. Mobile communication, satellite communication, terrestrial communication and maritime communication are the pioneers in the wireless communication sector. Wireless communication has become widespread and popular because it is frequently used in daily life. For example, in today's world, almost everyone has basic knowledge about technologies such as Bluetooth, Wi-Fi, 3G, 4G, 5G. It can be seen that even people who are not technically involved follow the developments of these technologies today. The wireless method of transmitting information brings great comfort to human life. However, with the convenience of wireless communication, some potential dangers may also occur. Wireless transmission takes place by converting the information into a signal and broadcasting it to the open environment with the help of antennas and receiving this broadcast by the desired people. Due to the nature of wireless communication, this broadcast to the open environment may pose a danger because the wireless medium is accessible to all users in the environment. Some of these dangers are interfering with the communication between the communicating devices for malicious purposes or revealing confidential information by decoding a communication signal by someone else. These potentially dangerous interventions are called wireless attacks. Communication architecture is generally designed as a multi-layered structure. The most common structure is the OSI (Open Systems Interconnection) model. This model; It consists of physical layer, data link layer, network layer, transport layer, session layer, presentation layer and application layer. New wireless transmission techniques are discussed and designed every day in the literature. Thanks to the new methods designed, wireless communication is becoming more secure day by day. Encryption methods developed by the science of cryptography are used to provide information security. These encryption methods are frequently used in the layers other than the physical layer. However, contrary to expectations, the physical layer has not received enough attention in studies against wireless threats. Within the scope of the literature review, studies on the detection of wireless threat elements were investigated. Physical layer approaches have been examined and it has been seen that these studies are generally aimed at receiver systems. A different perspective has been brought in this thesis to detect wireless attackers. In this thesis, a friendly physical layer guard system is proposed. This warden system has the ability to detect if the transmission between two users is under any attack. Additionally, if an attack is taking place, the system can also detect the type of attack. The proposed warden system has a multi-antenna architecture, so it can also determine which direction the attacker is in. In the first stage of the study, it was mentioned why the communication environment should be secure.
A methodology for assessment of spatial performance in hospital buildings through immersive virtual reality and behavioural sequence analysis

(Graduate School, 2024-06-12) Okuyucu, Elif Bahar ; Yazıcı, Sevil ; 523201020 ; Architectural Design Computing

The spatial and wayfinding performance of a building are key elements that affect how well a building functions. They play a crucial role in buildings' overall functionality, particularly in complex buildings like hospitals that contain interconnected units. Time loss and detrimental impact on user well-being arise when a building's wayfinding performance is insufficient. Understanding and incorporating wayfinding behaviour into the design process is essential for designing human-centred buildings. This study examines wayfinding behaviour in detail to comprehend the dynamics behind wayfinding thinking and its relationship with spatial characteristics. The thesis questions (1) the effects of spatial plan configuration on wayfinding behaviour, (2) the relationship between re-occurring behaviours during the wayfinding process depending on spatial characteristics, (3) the extent and level of detail in behavioural data that can be gathered about human wayfinding through virtual reality (VR). For this purpose, this study utilises Behavioural Sequence Analysis (BSA) and Space Syntax analysis to understand the relationship between wayfinding behaviours and spatial layout in hospital buildings through Immersive Virtual Reality (iVR). BSA investigates behavioural sequences and identifies behavioural transition patterns. Space syntax analysis measures spatial features quantitatively. This study links wayfinding behaviours with spatial features and each other by employing these two analyses. An experiment was designed employing iVR since it delivers environments that are remarkably close to reality and brings together conditions that cannot be brought together in real life. The experiment aimed to observe and record user behaviour during the wayfinding process. Hospital buildings with three different plan layouts based on the centrality of the spatial configuration were selected and space syntax analysis was used to create visibility maps of these buildings, which were subsequently utilised for final assessments. Virtual environments (VE) were prepared by creating partial 3D models of the buildings with the architectural information collected for the experiment. Wayfinding tasks with various target locations were given to the participants in each hospital building during the iVR experiment to gather behavioural data. The experiment was recorded and the routes of the participants were mapped on floor plans. After analysing experimental records, the relevant data was extracted and arranged for four types of analyses: (1) BSA, (2) visibility and behavioural relationship analysis, (3) behavioural frequency analysis and (4) average speed analysis. These four analyses investigated how wayfinding behaviours varied by space, how often they occurred, which trends emerged in behavioural sequence transitions, and how quickly participants moved through each building. Following an evaluation of each analysis, a holistic approach was applied to these findings questioning the reliability of each analysis. The findings showed that each type of plan layout directs the users to engage in different behavioural groups during the wayfinding process. The recurring transitions among the behaviours revealed the wayfinding thinking of participants for each hospital building. The centralised plan layout directs the users to a fast-paced decision-making process, whereas the semi-centralised leads to a slow and efficient one. On the other hand, the findings demonstrate that there is a directly proportional relationship between visibility and wayfinding performance. Integrated analysis results show that the semi-centralised plan layout with high visibility offers the most comfortable and efficient wayfinding experience comparatively and the decentralised plan layout with low visibility offers the worst. The results can be used to create human-centred buildings by employing the spatial characteristics that provide the most effective wayfinding outcomes, particularly in the early design stages. Furthermore, the spatial-behavioural connections detailed in this research can be used as a guide depending on the building typology and the desired user experience.
A model proposal on smart contracts for commercial property leases

(Graduate School, 2024-07-12) Engür, Merve ; Arslanlı, Kerem Yavuz ; 516211017 ; Real Estate Development

Technological developments change sectors in every field, the commercial real estate sector has also been affected by these developments. PropTech, which can be explained as the integration of technology in real estate, is also transforming the commercial real estate market. In order to survive and increase their investment volume, companies are also looking for new technological alternatives. Blockchain also offers significant opportunities to companies at this point. To adapt to current developments, commercial real estate investors are trying to benefit from the liquidity and transparency opportunities provided by blockchain and its potential to solve issues considered complex in the current market. The main problem examined in the thesis is that commercial real estate leasing processes are currently complex and are handled by different actors, making the leasing and operational process prone to errors. Today's technology, blockchain-based smart contracts, promises to solve the complexity and error-prone nature of the contract process by integrating it into leasing processes. It is also claimed that smart contracts create a structure where reliability and transparency are guaranteed. The purpose of smart contracts is to ensure that the lease contract is signed, the rent is paid on time, and the contract termination is implemented in accordance with the terms. This thesis explores the application areas of smart contracts based on Blockchain technology and potential application innovations in the commercial real estate market. It identifies important criteria in commercial real estate rental contracts and analyzes which of these criteria are prioritized in smart contract integration. Smart contracts are a key example of the use of Blockchain technology in commercial property leasing. Therefore, it is essential to find criteria that will allow smart contracts to be used in commercial property leases. The criteria that smart contracts must meet in order to be preferred to the existing contract type have been questioned through methods such as literature review, surveys applied to market professionals, and AHP analysis, and if these criteria are met, it has been investigated whether smart contracts can be used in the shopping center leasing process. The criteria considered in the current lease agreement process and the use of smart contracts, which are a part of Blockchain technology, in the commercial real estate sector are examined in detail. By investigating the application areas of smart contracts in commercial real estate leasing contracts, the importance of the criteria in contract selection is determined by a survey conducted with employees in different positions in commercial real estate companies. The survey, which investigated the criteria for smart contracts to be used instead of traditional paper-based lease contracts, was conducted on the target people. The survey results were analyzed with priority tables and matrices according to the AHP method. The AHP method shows which criteria are effective in the decision to select the leasing contract process by integrating the criteria into the hierarchical structure. The scoring system determines which criteria are more important than others by having participants compare the criteria in pairs. Participants were asked which criterion they preferred over others. The criteria obtained from these surveys were scored using scoring matrices. The analysis using the Analytic Hierarchy Process method revealed the criteria and features that the leasing process should promise for the use of smart contracts. As a result, the opportunity to integrate smart contracts into the commercial property leasing process is being explored.
A model proposal using big data for external stakeholder management in the construction industry

(Graduate School, 2024-06-03) Bulğan, Jıbid ; Taş, Elçin Filiz ; 502172405 ; Project and Construction Management

This thesis focuses on stakeholder management in construction projects. It first defines the gap in research in this area, stating the neglect shown to external stakeholders. It discusses the incapability to effectively reach and communicate with external stakeholders. Concluding that stakeholder dissatisfaction results in project failures, the thesis delves into looking for solutions for inclusive external stakeholder management. It resolves that external stakeholder management can be improved by using Industry 4.0 technologies, such as big data.

Gözat

Sustainable Development Goal "Goal 11: Sustainable Cities and Communities" ile Tezler'a göz atma

Sayfa başına sonuç

Sıralama Seçenekleri