LEE- Mimari Tasarım-Yüksek Lisans

Bu koleksiyon için kalıcı URI

http://hdl.handle.net/11527/19392

Gözat

Yazar "Alışık, Sidar" ile LEE- Mimari Tasarım-Yüksek Lisans'a göz atma
  • Öge
    Tarihi kent dokusunda mikromorfolojik değişimler: Eski Mardin Birinci Cadde üzerinden bellek okuması
    (Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2025-05-20) Alışık, Sidar ; Gürer, Tan Kamil ; 502211020 ; Mimari Tasarım
    Bu çalışma, Mardin'in tarihi kent dokusundaki kentin ana omurgasını oluşturan Eski Mardin tarihi kent dokusunda Birinci Cadde olarak isimlendirilen ana aksın üzerinde meydana gelen mikromorfolojik değişimleri incelemeyi amaçlamaktadır. Bu amaç etrafında caddenin ve tarihi kentin süreç içerisinde geçirdiği dönüşümlerin anlaşılması önemsenmektedir. Bu bağlamda detaylı bir tarihsel analizin sonrasında çalışma alanının kapsamı içerisinde giren ve Mardin Valiliği talebi ile çeşitli ortaklarca yapılan 2013 tarihli rölöve çizimi çalışmada detaylanılan alanda önemli bir tarihsel veri olmuştur. Bu tarih ve 2023 tarihinde yerinde çekilmiş fotoğraflar ile karşılaştırmalı analiz yapılacak olan bu çalışmada değişimlerin bu kapsamda incelenmesi hedeflenmiştir. Bu cadde, 1915 yılında içinden geçen araçların geçişini kolaylaştırmak için yapılan yol genişletme çalışmaları ile güzergâh üzerindeki evlerin yıkılmasıyla genişletilmiştir. Bu genişlemeler sadece fiziksel değişimlere değil, aynı zamanda kentsel dokunun ve sosyal yapılarında dönüşümüne yol açmıştır. İlerleyen süreçlerde kullanıcılar ve yerel yönetimler gibi aktörler cadde üzerindeki yapılar üzerinde birtakım etkilerde bulunmuş, farklı nedenlerle alanı dönüştürmüştür. Bu değişim günümüzde de devam etmektedir. Bu çalışmanın amacı, değişimi kapsam alanına giren 2013 ve 2023 tarih aralıkları içerisinde detaylı olarak incelemektir. Çalışma, Eski Mardin tarihi kent dokusunda Birinci Cadde olarak isimlendirilen ana aksın mekân duvarlarını oluşturan yapıların cepheleri üzerinden değişimi analiz etmeyi amaçlamaktadır. Bu çalışmada bina cephelerinin morfolojisini etkileyecek unsurlar bu değişimde önemli parametreler olmuştur: cephe düzenlemeleri, kat bütünlüğü ve çatıda düzenindeki değişimler. Bu tür değişimler binalar üzerindeki mikromorfolojik düzenlemeler olarak adlandırılır ve tipomorfolojik çalışmaların bir alt bölümünü oluşturur. Değişimin analizi sırasında kentteki aktörlerin değişime etkilerinin boyutları ve nedensellikleri irdelenmiştir. Bu bağlamda kullanıcılar ve yerel yönetimler gibi aktörlere odaklanılarak bir bellek okuması yapılmıştır. Bu okumanın amacı, aktörlerin Eski Mardin kent dokusunda yaptıkları değişiklikleri, mevcut kullanıcılar ve kentle kurdukları ilişkileri incelemek ve çalışmayı bu bağlamda geliştirmektir. Analizler, 2013 tarihli cephe rölöveleri ile günümüz cephe düzenlemelerinin mevcut haritalar üzerinde karşılaştırılmasını kapsamaktadır. Çalışmada mevcut haritalar detaylı bir şekilde incelenmiş ve günümüz cephe düzenlemeleri ile karşılaştırılarak geçmişten günümüze yaşanan değişimlerin kapsamlı bir şekilde anlaşılması sağlanmıştır. Çalışmada ayrıca, Birinci Cadde'deki yapısal değişikliklerin neden ve sonuçlarının daha iyi anlaşılması için mevcut durum, sınıflandırma ve kavramsallaştırma süreçleri de ele alınmıştır. Güneydoğu Anadolu'nun önemli bir şehri olan Mardin, özellikle eski şehirde belirgin olan Artuklu mimarisi ve Dicle Nehri'ne yakın kayalık bir tepe üzerindeki avantajlı konumuyla ünlüdür. İlin merkezinde bulunan bu tarihi yerleşim farklı dönemlerde çok sayıda dönüşüm geçirmiştir. Antik çağdaki kale yerleşiminin ardından Mardin, şehrin ana caddesi olarak Birinci Cadde'nin oluşumuyla tepenin eteğinde yeni bir yaşam alanı olarak genişlemeye başlamıştır. Erken Cumhuriyet ideolojileri ile uyumlu olarak, şehrin ana caddesi "Birinci Cadde"den "Cumhuriyet Caddesi'ne" yeniden adlandırılarak bir dönüşüm geçirmiştir. Ticari faaliyetlerin yoğunlaştığı ve kamusal alanların ve yapıların ortaya çıktığı bu cadde boyunca uzanan binalar, çeşitli kullanımlar nedeniyle zaman içinde mimari değişikliklere uğramıştır. Bu değişiklikler, kullanıcıların ve yerel yönetimlerin kentsel doku ve binalar üzerindeki etkisini açıkça göstermektedir. Bu çalışmanın amacı, koruma altına alınan Mardin'in tarihi kentsel dokusuna bu değişimlerin nasıl yansıdığı ve kullanıcılar ve yerel yönetimler gibi aktörlerin etkilerinin ana ulaşım aksı olan Birinci Cadde üzerindeki yapıların cephelerinde ne tür mikromorfolojik değişimlere yol açtığı konusunda bir araştırma yürütmektir. Çalışmanın kapsamını, kentsel dokunun canlı organizmaları olarak nitelendirilebilecek Birinci Cadde ve üzerindeki yapılar oluşturmaktadır. Bu yapılar, yapısal bütünlüklerini bozmadan, büyük ölçüde yukarıda belirtilen etkenlere atfedilebilecek küçük değişikliklere uğramaktadır. Kullanıcılar tarafından gerçekleştirilen bu değişikliklerin çoğu, bir tür mahalle etkisi olarak ortaya çıkmaktadır. Bununla birlikte, mevcut çalışma, mikro ölçek olarak adlandırılabilecek bir ölçekte gerçekleşen, yerel yönetim tarafından başlatılan değişikliklere yoğunlaşmaktadır. Sonuç olarak, çalışma, kentsel morfolojinin nadiren kullanılan bir dalı olan mikromorfolojiyi metodolojik bir çerçeve olarak seçmiştir. Bu bağlamda, caddenin her iki tarafındaki yapılar ayrıntılı bir şekilde incelenmiş ve değişiklikler metodolojik olarak çeşitli kategorilere ayrılmıştır. Çalışmada, günlük yaşantımızda meydana gelen ve çoğu zaman dikkatimizden kaçan bu mikro değişimler vurgulanırken; bunların kültürel, toplumsal ve fiziksel etkileri de aydınlatılmaya çalışılmaktadır. Kentsel gelişimin analizinde mikromorfolojik yöntemin uygulanması, şehrin kullanıcılarıyla kurduğu bağın daha ayrıntılı bir şekilde incelenmesini kolaylaştırır. Zamanla değişime uğrayan farklı şehirlerdeki tarihi aktörlerin çok yönlü etkisi, böyle ayrıntılı bir inceleme için fırsatlar yaratır. Kentsel manzara, yerel halkın, yönetimlerin, yatırımcıların ve mimarların katılımıyla şekillenir. Düzenlemelerin kentsel yapıya dahil edilmesi dinamik bir süreçtir; bazıları daha sonraki bir aşamada eklenirken, diğerleri devam eden değişikliklerle gerçekleştirilir. Uzun bir süre boyunca uygulanan düzenlemeler söz konusu olduğunda, şehrin sakinlerinin etkisi özellikle belirgindir. Bu kişiler, hafızalarının izleriyle şehrin evrimini şekillendirir ve deneyimlerinin izleriyle onu dönüştürür. Yerel yönetimler, karar vericiler ve uygulayıcılar olarak, genellikle düzenlemelerin derhal uygulanması yoluyla bu dönüşümler üzerinde önemli bir etki yaratırlar. Bu, kentsel gelişim süreci boyunca gerçekleşen düzenlemelerin kademeli ve artımlı bir şekilde benimsenmesiyle çelişmektedir. Bu aktörler arasındaki etkileşim, talepleri ve kentsel manzara içindeki eylemleri, mimari yapıların cephelerinde algılanabilen bir dizi hiyerarşik senaryo olarak kendini gösterir. Bu bağlamda, mikromorfolojik metodolojinin uygulanması, bu kentsel dönüşümleri analiz etmek için önemli bir araç olarak ortaya çıkmıştır. Son on yılı bu metodolojinin merceğinden inceleyerek, bu aktörlerin şehir içindeki dinamiklerine dair bilgiler elde edilmektedir. Yerel yönetimler, turizm faaliyetlerinin yoğunlaştığı bir bölge olan Birinci Cadde'nin ana eksenine odaklanarak, korunan bir alan olan Mardin'in Eski Kenti'nde turizmi canlandırmak için önlemler başlatmaktadır. Kentteki aktörlerin kimler olduğu, değişim süreçlerindeki etkilerini ve bu etkilerin yoğunluklarını açmak, tarihi bir kentin dönüşüm sürecindeki parametreleri anlamak için de önemli bir girdi olmuştur. Aktörlerin değişim talepleri sonucunda yaptıkları düzenlemelerin kentteki yansımalarını irdelemek, bu yansımaların bir arada incelenmesi ile birbirlerine olan etkileri de görünür kılınmıştır. Analizler, cadde üzerindeki en önemli aktörlerden biri olan Mardin Belediyesi'nin gerçekleştirdiği tek tipleştirme değişikliklerinin öncelikle kat bütünlüğünün korunması, çatılarla ilgili sorunların ele alınması, cephelerin doluluk ve boşluklarının düzenlenmesi, parapetler ve tabela düzenlemelerine odaklandığını ortaya koymuştur.