LEE- Mimari Tasarım-Yüksek Lisans

Bu koleksiyon için kalıcı URI

http://hdl.handle.net/11527/19392

Gözat

Yazar "Akın Pınar, Ayşe Tuğçe" ile LEE- Mimari Tasarım-Yüksek Lisans'a göz atma
  • Öge
    İnönü evi: İlişki ağları ve katmanlar üzerinden mekansal bir anlatı
    (Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022) Akın Pınar, Ayşe Tuğçe ; Uz, Funda ; 730279 ; Mimari Tasarım Bilim Dalı
    1950 yılında Rüknettin Güney tarafından İsmet İnönü ve ailesi için bir ev tasarlanır. İstanbul kent merkezlerinden biri Maçka'da müstakil, bahçeli ve iki katlı bir yapı olarak inşa edilen ev; tez çalışmasının odak noktasını oluşturur. Bir ev, yalnızca mimarlık ya da kent nesnesi değildir. İçinde bulunduğu toplumsal yapı, çevre ve gündelik yaşam, inşa edildiği döneminin bağlamı, kullanıcılarının yaşam biçimi ve düşünceleri, kendisinin temsil ettikleri ve onu temsil edenlerden etkilenen kültürel bir kent nesnesi olarak tanımlanabilir. Bu tanım; evi yeni perspektifler, bağlantılar ve ilişki ağları üzerinden çözümlemeye olanak tanır. İnönü Evi'ni de var eden ve yaşatan; toplum, bellek, yer, kişi, medya, mekan, nesne ve kullanıcılar ile şekillenen ve görünürde olmayan bir mekanizma vardır. Tez çalışması; İnönü Evi'ni bu mekanizma, sistem üzerinden okumayı hedefler. Bu yüzden çalışma alanı, sınırı ve yöntemi yalnızca İnönü Evi'nin kendisi ile ilişkilenmez. İnönü Evi ve yakın çevresini odağına alan çalışma alanı; Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı Atatürk'ün bir devlet başkanı olarak kullandığı evleri, ikinci Cumhurbaşkanı İsmet İnönü ve ailesinin Ankara'daki evi Pembe Köşk ve Heybeliada'daki yazlığı dahil olmak üzere yaşadığı diğer evleri ve 1950'ler döneminin bağlamı ile ilişkilenen mekânsal değişimleri de ele alır. Çoğunlukla 1950'ler etrafında gezinen çalışma sınırı ise 19. yüzyıl sonlarından günümüze kadar uzanan bir zaman dilimini kapsar. 1950 yılında inşa edilen bir yapıyı ele alan tez çalışması; ev sahibi, onun sahip olduğu diğer evler, evi tasarlayan mimar ve döneminin mimari bağlamı çerçevesinde gelişen bir tarih okumasına referans veriyor gibi durur. Ancak tezin temel motivasyonu; İnönü Evi'ne kronolojik olarak değil ilişki ağları ve katmanlar üzerinden oluşan bir sistem aracılığıyla bakmak, alternatif ve eleştirel bir tarih okuması sunmak ve yeni ilişkiler keşfederek mekânsal bir anlatı kurmaya çalışmaktır. Çalışmanın yöntemini iki temel yaklaşım belirler. Birincisi, yapılan arşiv çalışması sonucunda ortaya çıkan veriler arasındaki ilişki ağlarının keşfedilmesidir. İkincisi ise bu ağlar ile oluşan katmanlar üzerinden anlatının kurgulanmasıdır. Birinci aşamada; İnönü, İnönü evi, İnönü villası, Rüknettin Güney ve Taşlık olmak üzere başlıca anahtar kelimeler belirlenir. Bu kelimelerin izleri hem mimarlık ile doğrudan ilişkili kitap, dergi ve makale hem de gazete, kartpostal, davetiye, görsel ve işitsel medya gibi popüler kültür üzerinden taranır. İkinci aşamada ise arşiv çalışması sonucunda elde edilen verilerin birbirleri ile ilişkisi irdelenir ve sonucunda dört katman oluşur: Dün Bugün, Hafıza, Temsil ve Aktörler. Tezin anlatım kurgusunu, bölümlerini ve sırasını bu katmanlar şekillendirir. Tüm katmanlar İnönü Evi'ne dair bir anlatı sunduğu için birbirlerinden tamamen ayrı değillerdir, ortaklaştıkları ve uzaklaştıkları noktalar bulunur. Dün Bugün adlı katmanın oluşturduğu birinci bölüm, 19. yüzyıl sonundan itibaren Taşlık olarak anılan bölgenin geçirdiği değişimi aktaran bir anlatı sunar. İnönü Evi'nin kentli hafızasında yer edinme biçimi de bu değişimden etkilenir: Taşlık yerine artık Maçka'daki ev olarak anılır ve değişen sadece yerin ismi değildir. Bu bölüm diğer üç katmanı besleyen ve saran bir düğüm olarak çalışır. Çünkü yer İnönü Evi'nin yapımından önce ve sonra da vardır, değişir ve dönüşür, kapsayıcıdır. İkinci bölüm Hafıza üç alt başlıktan oluşur: kültürel hafıza, bedensel hafıza ve İnönü Evi. İsmet İnönü'nün Cumhurbaşkanı olmadan önce ailesi ile misafir olduğu ve örnek olarak belleklerine işleyen döneminin devlet başkanı evleri, ailenin kültürel hafızasını şekillendirir. Maçka'daki ev dışında yaşadıkları tüm mekanlarda bedensel olarak neleri deneyimledikleri ve bu deneyimlerin aile hafızasında yer edişi ise bedensel hafızayı oluşturur. Yıllar içinde kazanılan kültürel ve bedensel hafızanın Maçka'daki evin oluşumuna etkisini ve İnönü Evi'nin mekânsal anlatısını ise son alt başlık aktarır. Üçüncü bölüm, İnönü Evi'nin temsil ettikleri ve evi temsil edenlere odaklanır. Bu bağlamda bölüm; ülkenin modernizmden etkileniş biçimleri, modernite ile bir kimlik arayışına girip girmediği, ülke mimarisinin 20. yüzyıl başlarındaki dönüşüm süreci ve bu sürecin göstergeleri olup olmadığı hakkında bazı sorgulamalar ile açılır. 1950'ler döneminin tüm dinamikliği ile İnönü Evi ve öncül devlet başkanı evlerinin temsil ettikleri irdelenir. İnönü Evi'ni temsil edenler olarak ele alınan simgeler ise İnönü Parkı ve Anıtı'dır. Çünkü bu simgeler, kentte ve kentsel hafızada bir arada konumlanarak evin varlığını güçlendiren mekan ve nesnedir. Dördüncü bölüm Aktörler ise İnönü Evi ile farklı sıklıkta ve biçimlerde bağ kuran öznelere dikkat çeker. Çünkü mekan, sürekli iletişim halinde olan özne ve nesne tarafından birlikte inşa edilir. İnönü Evi bağlamında bu özneler, evin düzenli kullanıcısı olarak aile; tasarım süreci öncüsü ve yapıyı deneyimleyen, hakkında yazanlar olarak mimar; ev ile kısa süreli ilişkilenerek toplumsal bellekte yer edinmesine katkıda bulunan kişiler olarak kentlidir. Dün ve bugün ile başlayan çalışma, tezin kurgusunu sorgulayan ve yarına atıfta bulunan bir değerlendirme ile sonlanır. Çalışmanın anlatısını oluşturan katmanlar üzerinden İnönü Evi'ni okumak; evin her bir katman ile ne kadar iç içe olduğunu ancak her seferinde katmanlar ile farklı biçimlerde diyalog kurduğunu, bu iletişim sonucunda yeni bağlantılar ve ilişkilerin görünür kılındığını, ev ya da mekan üzerine yazma edimi için yeni bir potansiyele sahip olduğunu ortaya çıkarır. Kent belleğinde hala değişmeye ve dönüşmeye devam eden İnönü Evi, kısa bir süre önce İBB tarafından İnönü Parkı'nda düzenlenen sergi ile kurduğu ilişki üzerinden yarınına dair bir sorgulama açar.