FBE- Şehir ve Bölge Planlama Lisansüstü Programı
Bu topluluk için Kalıcı Uri
Şehir ve Bölge Planlaması Ana Bilim Dalı altında bir lisansüstü programı olup, yüksek lisans ve doktora düzeyinde eğitim vermektedir.
Gözat
Yazar "Aksoy, Hıfzı" ile FBE- Şehir ve Bölge Planlama Lisansüstü Programı'a göz atma
Sayfa başına sonuç
Sıralama Seçenekleri
-
ÖgeBüyük Ulaşım Projelerinin Alansal Etki Değerlendirmesi: İstanbul Örneğinde Tequıla Modeli Uygulaması(Fen Bilimleri Enstitüsü, 2012-07-27) Aksoy, Hıfzı ; Erkut, Gülden ; 434229 ; Bölge Planlaması ; Regional PlanningBu tezin çıkış noktası ulaştırma genel başlığı altında “koridor gelişimi” alt başlığından yola çıkılarak belirlenmiştir. Sınırötesi işbirlikleri kapsamında desteklenen bölgesel projeler araştırılmış ve ulaştırma genel başlığı ile birleştirildiğinde Yunanistan ile Türkiye arasında inşa edilecek olan Via Egnatia Otoyolu projesinden hareketle projenin getirileri ile götürüleri üzerine araştırma yapılmış ve Alansal Etki Değerlendirmesi başlığı net olarak belirlenmiştir. Tarihte çok önemli bir yere sahip olan Via Egnatia (Egnatia Yolu), Roma ile İstanbul’u Trakya üzerinden birbirine bağlamaktaydı. AB TENs politikaları kapsamında günümüzde tekrar eski önemine kavuşmuş ve yapısal fonlar ile desteklenerek Trakya bölümü hizmete açılmıştır. Türkiye bölümü ise 3. Köprü ve bağlantılı çevre yolunun inşaası ile Via Egnatia’nın tamamlanması projesi gündemdedir. Buradan hareketle, ulaştırma genel başlığı daraltılmış ve literatür araştırması ile Alansal/Karasal Etki Değerlendirmesi başlığı bu tezin temel noktası olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda, Türkiye’nin Avrupa Birliği adaylığı çerçevesinde yapılan tüm diğer reformlar ve çıkarılan tüm uyum yasaları gibi ulaştırma alanında da birçok değişiklik yapılmaktadır. Tüm ulaşım modları (karayolu, demiryolu, havayolu ve denizyolu) AB standartlarına göre yeniden yapılandırılmakta olup mevcut hatlarda iyileştirme çalışmaları ve yeni hatlar ve/veya yollar için birçok büyük ölçekli ulaştırma altyapı projeleri gündemdedir. Bu projelerin başlıcaları da Trans Avrupa Ulaşım Ağı’na entegrasyon adına yapılan büyük bütçeli yatırımlardır. Ancak, AB tarafından desteklenen (yapısal fonlar, hibeler ve benzeri bütçe yardımları yoluyla) bu denli büyük ulaşım altyapı yatırımlarının olası alansal veya karasal etkileri üzerine yapılan çalışmalar çevresel ve ekonomik etkiler başlıkları ile sınırlıdır. Dünyada örnekleri oldukça fazla olan Alansal/Karasal Etki Değerlendirmesi; Kuzey Amerika, Avrupa ve Asya örnekleri ile ortaya konmuş ve politika üretenler için vazgeçilmez bir araç olarak ulusal planlamada yerini almıştır. Büyük ulaştırma yatırımlarının ve alansal/karasal etkilerinin değerlendirildiği örnekler arasında tüm ulaştırma modlarının dahil edildiği projelere yer verilmesine özen gösterilmiş olup ülkemizde uygulaması bulunmayan “iç su yolları ulaşımı” da Güney Kore örneği ile AB örneğinde göze çarpmaktadır. Ne yazık ki ülkemizde Alansal/Karasal Etki Değerlendirmesi örneğine rastlanamamıştır. Ancak ülkemiz megakenti İstanbul’un bir bölge olarak ele alındığı bu tez kapsamında İstanbul için bir alansal etki değerlendirmesi yapılmış olup bu büyük altyapı yatırımlarının alansal veya karasal etkileri araştırılmıştır. Çevresel ve xxiv ekonomik etki değerlendirmelerinden farklı olarak bir Alansal Etki Değerlendirmesi (TIA) modeli olan TEQUILA modeli (Alansal Etkinlik, Kalite, Kimlik Katmanlı Değerlendirme) bu araştırmanın merkezinde olup İstanbul özelinde 2010 ve 2018’de yapılması planlanan 3. Köprü (büyük ulaştırma altyapı projesi olarak değerlendirilmiştir) için de sonuçlar genel olarak irdelenmiştir. Kullanılan TEQUILA modelinin içerdiği göstergeler aynen alınmış ve İstanbul kent ölçeği olarak değil bölge ölçeğinde ele alınmıştır. Modelin sonuçları kabaca bir değerlendirme sunduğundan çalışmanın bulguları da bu yönde değerlendirilmelidir. Kent ölçeği için alınması mutlak surette gerekli olan göstergelerin çoğu modelin içeriği gereği kullanılmadığından bulguların değerlendirilmesinde bu husus göz önüne alınmalıdır. Modelin eleştirel noktasını oluşturan konu da bu noktada belirmektedir: Detaydan uzak kabaca bir çerçeve çizmektedir. Kullanılan modelde belirlenen değişkenlerin ve buna bağlı olarak modelin çıktısının bölgesel ve bölgeler arası erişim, bölgesel etkinlik ve bölgesel kimlik adına kabaca bir fikir vermesi açısından bu çalışmada da ileriki çalışmalara altlık oluşturmak amaçlanmış olup kentsel ölçekte yapılmış bir çalışma olmadığının altını çizmek gerekir. Modelin değişkenleri arasında bulunan tiyatro ve müze sayıları gibi alt göstergeler için projeksiyon verisi olmadığından 2018 yılı için de yine 2010 yılı verileri kullanılmıştır. Model içinde kritik öneme haiz olmadığından sabit olarak alınmasında bir sakınca görülmemiştir. Ancak, yapılacak yeni alansal veya karasal kimlik (territorial identity) araştırmalarından elde edilecek bulgular modele veri olarak dahil olduğunda veya yapılacak bir projeksiyon ile bu veriler tahmin edilebildiğinde modelin sonuçları daha farklı olarak değerlendirilebilecektir. İstanbul Bölgesi için yapılan bu tez çalışmasında esas amaç 3. Köprü için bir çalışma ortaya koymak değil, genel olarak büyük ulaştırma altyapı projelerinin İstanbul Bölgesi için bir alansal etki değerlendirmesi yoluyla incelenmesidir. Bu incelemenin bölgesel ve/veya makro ölçekte olduğu belirtilmelidir. Modelin uygulaması microsoft office programı olan excel ile hazırlanmış olup herhangi özel bir yazılım kullanılmamıştır. Emisyon gazları değişkeninin projeksiyon verileri ise trend analizi yöntemi kullanılarak kestirim yapılması yoluyla belirlenmiş ve modele bu şekli ile dahil edilmiştir. Modelin özgün yapısında ayrıca bir simülasyon yazılımının varlığı ile görsel bulgulara erişmek mümkündür fakat maddi ve uluslar arası erişim sorunları nedenleriyle simülasyon yapılamamış, sadece modelin çıktıları yorumlanabilmiştir. Modelde yeşil alan tahribatı göstergesi ise İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi tarafından hazırlanan 3. Köprü Projesi Raporu’na dayanmaktadır. Raporun ortaya koyduğu veriler TEQUILA Modeli’ne veri oluşturmuştur. Bu bağlamda, modelin sonuçlarını sıralayacak olursak: Toplam etkinlik başlığında, alansal erişilebilirlik anlamında, büyük ulaştırma yatırımlarının alansal/karasal etkilerinin pozitif; ancak alansal kalite ve alansal kimlik başlıklarında ise %90’a varan negatif etkileri olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Bu sonuçların alınmasında kuşkusuz Marmaray Projesi kapsamında artan demiryolu uzunluğu (km olarak), 3. Köprü Projesi ile artacak olan karayolu uzunluğu (km olarak), trafikteki araç sayısının artışı, hızla artan nüfus, yeşil alan tahribatı ve diğer göstergelerin ilk bakışta vermesinin beklendiği negatif sonuç toplam etkinlik katmanında pozitif çıkarak yorumlarda eleştiriye neden olabilir. Nüfus ve karayolu bağımlılığı nedeniyle ortaya çıkan karayolu uzunluğu modeli doğrudan etkilediğinden negatif etkilerin beklenmesi çok açıktır. Unutulmaması gereken nokta ise en başta ifade edildiği gibi bölge bazlı düşünülmesi gerektiğidir. Kentsel ulaşımın xxv bölgesel ulaşım ile ayırdının bu tez kapsamında net olarak yapıldığını söylemek gerekir. Sonuç olarak, bu tezde, Istanbul için yapılan Alansal Etki Değerlendirmesi; büyük ulaştırma altyapı projelerinin (3. Köprü projesi bu anlamda seçilmiştir) alansal veya karasal etkilerini ortaya koymak adına farklı bir bakış açısı getirmek amaçlanmıştır. Sonuçların beklentiyi kısmen karşıladığı rahatlıkla söylenebileceği gibi veri eksikliği ve projeksiyon veriler ile çalışmanın güçlüğü sorunlarının aşılmasından sonra bulguların değişebileceğini bir kez daha belirtmek gerekmektedir.