Türkiye Taşkömürü Kurumu (TTK), Zonguldak Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesi (TİM) Asma lojmanları restorasyon projesi

Abstract

Batı Karadeniz Bölgesi'nde yer alan Zonguldak ili, buharlı makinelerin kullanımının başlamasıyla oluşan taşkömürü ihtiyacı sonucunda 1848 yılında bir maden kenti haline gelmiş ve bunu takip eden senelerde maden işletmeciliğine bağlı olarak kentte yerleşim artmıştır. 1882 senesinde kömür satışının piyasaya satışının serbest olmasıyla birlikte havzada yabancı sermayenin etkisi büyük oranda görülmüştür. 1935-1940 tarihleri arasında ise maden havzası millileştirilmiştir. Bu tez çalışmasının konusu olan Üzülmez Taşkömürü İşletme Müessesesi Asma Lojmanları, Zonguldak İli, Merkez İlçe, Asma Mahallesinde, 118 ada, 8 parselde yer almaktadır. Lojman-A ve Lojman-B olarak adlandırılan bu iki yapı, Türkiye Taşkömürü Kurumu'ndan elde edilen bilgilere göre 1921 senesinde maden havzasında önemli bir role sahip olan Ereğli Şirketi Osmaniyesi (Société d'Héraclée) tarafından çalışanlarının barınması için inşa edilmiştir, sonrasında da bölgedeki işletmeciler tarafından yakın zamana kadar lojman olarak kullanılmıştır. Yapılar, 2016 senesinde terk edildikten sonra işlevsiz olarak kalmıştır. Yapılar, terk edildikten sonra bakımsız kalmaları ve yağmalanmalarıyla sebebiyle yapı elemanlarının çoğunu kaybetmiştir. Çalışma kapsamında, kömür madenciliğine dair zengin endüstri mirasına sahip Zonguldak'taki yabancı sermayeye ait yerleşmede yer alan Lojman-A ve Lojman-B yapılarının detaylı belgeleme çalışmaları gerçekleştirilmiştir. Yapıların malzeme, hasar ve dönem analizleri yapılmıştır.Yapılardaki izler, eski fotoğraflar, sözlü görüşmeler ve benzer dönem yapılarından elde edilen veriler ışığında restitüsyon önerisi geliştirilmiştir. Yapıların özgün niteliklerini koruyarak geleceğe aktarılması için müdahale kararları alınıp, uygun işlev belirlenerek restorasyon projesi hazırlanmıştır. Tez çalışması altı bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde çalışmanın amacı, kapsamı ve çalışmanın yönteminden bahsedilmektedir. İkinci bölümde çalışmanın yapıldığı yapıların yer aldığı Zonguldak ilininin fiziki özellikleri olan coğrafi konumu,iklim özellikleri, topografik özellikleri ve kömürün havzadaki keşfi ile kentin gelişimi, havzadaki yönetim dönemleri ve işletmeci şirketler ile yapıların bulunduğu Asma Mahallesi'nin tarihsel gelişimi anlatılmaktadır. Üçüncü kısımda Üzülmez TİM Asma Lojmanlarının tarihçesi, plan özellikleri, cephe özellikleri, malzeme ve strüktür ve yapılarda tespit edilen hasarlar detaylı bir şekilde açıklanmıştır. Lojman-A ve Lojman-B yapıları, eğimli bir araziye Kuzeydoğu-Güneybatı yönünde yerleşmektedirler. Ortak bir bahçe alanları ve yapılar arasında geçişi sağlayan patika yollar ve merdivenler bulunmaktadır. Lojman-A yapısı, bodrum kat, zemin kat ve birinci kattan oluşurken, Lojman-B yapısı bodrum kat, zemin kat, birinci kat ve çatı katından oluşmaktadır. Her iki yapının çatısı da, marsilya kiremitli beşik çatıdır.