Kısacık (Biga metalojenik provensi, KB Türkiye) epitermal altın sisteminin cevherleşme karakteristiklerinin incelenmesi

Abstract

Biga Yarımadası (KB, Türkiye), damar tipi Pb-Zn, epitermal Au-Ag, skarn ve porfiri Cu-Mo gibi çok sayıda polimetalik tipte maden yatağını açısından zengindir. Bu cevherleşmeler esas olarak Oligo-Miyosen dönemindeki yüksek kalk-alkalen magmatizma ile ilişkilidir. Bunlardan ekonomik açıdan önemli olan Au-Ag mineralizasyonlu epitermal damarlar genellikle dasitler, andezitler ve piroklastik kayaçlar gibi volkaniklerde bulunur. Volkanik kayaçların porozitesinin yüksek olması, maruz kaldıkları hidrotermal aktivite sonucunda metalik içeriği yüksek geniş alterasyon alanları oluşmasına sebep olmuştur. Kısacık (Ayvacık-Çanakkale) volkanik kayaçlarında (tüf, altere riyolit-dasit, andezit) gözlemlenen yoğun alterasyon zonları Au cevherleşmeleri açısından önemli bir potansiyeldir. İnceleme alanının temelini Kazdağ Metamorfikleri oluşturmaktadır. Onları uyumsuzlukla üzerleyen Çetmi Ofiyolitik Melanjı bulunmaktadır. Bunların üzerine yine uyumsuzlukla gelen Miyosen volkanikleri (Hüseyinfakı, Arıklı ve Ayvacık) gelmektedir. Miyosen yaşlı İlyasbaşı Fm. Miyosen yaşlı volkanikler ile geçişli dokanak göstermektedir. En genç birimler ise Pliyosen yaşlı Bayramiç Fm. ve Kuvaterner yaşlı alüvyondan oluşmaktadır. Cevherleşmenin ve alterasyonun özelliklerini anlamak amacıyla mineralojik ve jeokimyasal çalışmalar yapılmıştır. 21 adet kayaç örneğinde mineralojik ve petrografik tayinler için ince-parlak kesit ve XRD çalışmaları, jeokimyasal çalışmalar için XRF (majör-iz element), ICP-MS (Au-Pt grubu) analizleri ve sıvı kapanım çalışmaları yapılmıştır. İnce kesitlerde ve XRD çalışmalarında alterasyonla ilişkili mineraller adularya, kaolin, montmorillonit, fenjit ve kuvars olarak tespit edilmiştir. Au-Pt grubu element analizlere göre altere volkaniklerin Au içeriği 0.03-21.34 ppm arasında değişim gösterirken, Ag değerleri ise 0.3-19.8 ppm arasında değişim göstermektedir. Cevher petrografisi çalışmaları sonucunda parajenezde altın, markazit, pirit, arsenopirit, kalkopirit, götit ve hematit tespit edilmiştir. Altın esas cevher mineralini temsil ederken, arsenopirit ve markazit ise altını taşıyan olası sülfid mineralleri olarak öne çıkmıştır. Alterasyon özelliklerini belirlemek adına, tez çalışması kapsamında hesaplanan altere volkanik majör oksit değerleri kullanılarak ve altere olmayan Ayvacık volkaniklerinin majör oksit verileri literatür çalışmalarından alınarak Alterasyon İndeksi (AI) ve Klorit-Karbonat-Pirit İndeksleri (CCPI) hesaplanmıştır. Hesaplanan değerler ile oluşturulan alterasyon diyagramlarında altere-altere olmayan volkanikler karşılaştırılmış ve klorit-pirit-serizit alterasyon yönelimi gösterdikleri tespit edilmiştir. Altın cevherleşmesiyle ilişkili kuvars damarlarından yapılan sıvı kapanım çalışmalarında homojenleşme sıcaklıkları Th(oC) 148.8-369.4 oC arasında değişim gösterirken tuzluluk oranları (NaCl%) 0.42-25.02 arasındadır. Farklı kökene sahip akışkanlar için sıcaklık-tuzluluk oranları kıyaslandığında cevherleşmenin hem magmatik-meteorik hem de metamorfik sıvılardan etkilendiği tespit edilmiştir. Yapılan çalışmalar sonucunda arazi gözlemleri, cevherleşme-yan kayaç ilişkisi, kuvars dokuları ve alterasyon-cevher mineralleri dikkate alındığında düşük sülfidasyon tip epitermal sistemin etkin olduğu gözükse de jeokimyasal veriler değerlendirildiğinde Kısacık altın cevherleşmesinin çok fazlı bir sisteme sahip metamorfik kökenli bir yapı olduğu ve en geç evre olarak metamorfik kaynaktaki altını tekrardan mobilize eden daha yüksek tenörlü epitermal cevherleşmenin meydana geldiği belirlenmiştir.