Bulanık Reel Opsiyonlarla Riskli Yatırım Projelerinin Analizi

Abstract

Özellikle son yıllarda giderek artan bir hızla köklü teknolojik gelişmelerin yaşanması ve dünya ekonomisinin istikrarsız seyretmesi, yatırım kararlarının çok yönlü incelenmesi gerekliliğini beraberinde getirmektedir. Karar alırken belirsiz parametrelerin çokluğu kararın gerçekçiliğini olumsuz yönde etkilemekte ve yapılan eksik değerlendirmeler sonucunda yatırım fırsatlarının kaçırılmasına neden olabilmektedir. Bu nedenle özellikle riskli yatırımlarda ve belirsizliğin yoğun olduğu ekonomilerde, belirsizliği en aza indiren yatırım değerleme yöntemleri tercih edilmektedir. Bu yöntemlerden en çok gündemde olan reel opsiyon değerleme yöntemleri geleneksel değerleme yöntemlerinden, yatırımın ertelenmesi genişletilmesi daraltılması gibi seçenekleri de inceleyerek dinamik bir karar verme süreci oluşturmasıyla ayrılır. Karar verme süreci birçok değişkenden etkilenmesi ve karar vericinin bakış açısıyla doğrudan değişkenlik gösterebilmesi nedeniyle mevcut belirsizlik üzerinde tetikleyici bir etkiye sahiptir. Yatırım kararı verme sürecinde ortaya çıkan bu belirsizliği daha iyi ifade eden, bulanık mantık ile reel opsiyon değerleme yöntemlerini birleştiren bulanık bir reel opsiyon değerleme yöntemi kullanarak gerçeğe daha yakın sonuçlara ulaşılabilmektedir. Bulanık reel opsiyon değerleme yöntemlerinden en popüler olanlarından Carlsson ve Fuller’in önerdiği hibrit yaklaşımı sürekli iskontolama kullanmakta ve işlem kolaylığı sağlamak için yatırım parametrelerinden bazılarını nispeten erken durulaştırmaktadır. Bu çalışmada, yatırımın nakit akışlarının getirisini daha iyi ifade ettiğinden kesikli iskontolama durumu için hibrit yaklaşımı incelenmekte ve parametrelerin durulaştırılması ertelenerek yatırımı en gerçekçi biçimde değerlendirecek yeni bir reel opsiyon değerleme modeli önerilmektedir. Çalışmada, önerilen model petrol havzası yatırımı verileri üzerine uygulanmış ve erken durulaştırmanın getirdiği bilgi kaybı tespit edilmiştir. Aynı zamanda diğer yatırım değerleme teknikleri ile önerilen model karşılaştırılmış ve farklı yöntemlerin sonuçları incelenmiştir.

In recent years increasing number of radical technological reforms and the unstable course of the world economy, have brought along the necessity to examine the investment decisions multi-dimensionally. The multitude of the uncertain parameters during the decision making process affects the realism of the relevant decision and may result in missing the investment opportunities as a result of insufficient valuation. Therefore, especially for risky investments and in economies where uncertainty is a rule, investment valuation methods are preferred that minimizes the uncertainty. The most favored one of these methods, namely the real option valuation methods, differ from traditional valuation methods, as it forms a dynamic decision making process by examining the options such as postponing, broadening, restricting the investment. Decision making process has a triggering effect on forthcoming uncertainty as it can be affected by many variables and can change depending upon the perspective of the decision maker. It’s possible to reach results that are closer to reality by using a fuzzy real option valuation method that expresses this uncertainty appearing in investment decision making process and combines fuzzy logic and real option valuation methods. One of the most popular fuzzy real option valuation methods, namely the hybrid approach suggested by Carlsson and Fuller utilizes a continuous discounting, and defuzzifies some of the investment parameters at an early stage in order to provide a process convenience. In this study, hybrid approach is examined for a case of discrete discounting as it better expresses the gaining of the investment cash flows, and a new real option valuation model is suggested that will evaluate the investment in a realist way by postponing the defuzzification of parameters. The suggested model has been applied on the data of an oil field investment, and therefore the loss of information caused by early-defuzzification has been determined and other investment valuation methods and the suggested model have been compared to each other, and the results of these methods have been examined.