Müzik emeği, prekarya ve örgütlenme deneyimi

Abstract

Bu çalışma İstanbul'daki müzisyenlerin ürettiği emek biçimlerini, emek algılarını, örgütlenme ve dayanışma deneyimlerini ortaya çıkarmak ve müzisyenlerin prekaryalığını anlamlandırmak amacıyla hazırlanmıştır. Bu bağlamda genel durum içerisinde müzisyenlerin emek algıları ve örgütlenme deneyimleri prekarya bağlamında nasıl değerlendirilebilir sorusu tezin problematiğini oluşturmaktadır. Çalışmanın ilk varsayımı müzisyenlerin müzik emeği algısının zayıf olduğudur. Çalışma neticesinde bu varsayım doğrulanmış; duygusal emek, ilişkisel emek ve dijital emek gibi gayri maddi emek biçimleri üzerine daha önce farkındalıklarının olmadığı ortaya çıkmıştır. Üstelik post-fordist dönemin gayri maddi emek biçimleri, emek olarak maddi emek biçimlerine göre bütün işçiler tarafından daha zor tanımlanmaktadır. Çalışmanın ikinci varsayımı emek algısı ve güvencesizlik arasındaki ilişki üzerinedir. Müzik emeği algısının zayıf olması müzisyenlerde güvencesizliğe, preker koşullara sebep olmaktadır. Müzik emeği algısının zayıf ve ürünün gayri maddi oluşu müzisyenlerde emeğinin karşılığını maddi olarak talep etmeyi ve hak aramayı zorlaştırmaktadır. Bir diğer varsayım müzisyenlerin kendilerini işçi olarak görmemenin neticesinde dayanışma ve örgütsel anlamda çözülmüş bir durumda olduklarıdır. Sahadan ve netnografiden elde edilen bulgularla bu varsayım hem yanlışlanmış hem doğrulanmıştır. Sahadan %65 oranında bir işçi kimliği çıkmıştır ancak bu kimliğin güçlü bir proleter kimliğinden farklı özellikleri bulunmaktadır. Müzisyenler örgütsel anlamda çözülmüş durumdadırlar ancak tamamen dağınık değillerdir; dayanışma toplulukları, dayanışma sayfaları, grupları ve ağları bulunmaktadır, kendi içlerinde ihtiyaç durumunda hemen organize olabilmektedirler. Çözüklüğün sebebi olarak ise işçi kimliğinde yaşanan muğlaklığın bir etkisi bulunmakla beraber kimlikten bağımsız temel bir muğlaklık ve güvencesizlik gibi preker koşullara dair nedenler ortaya çıkmıştır. Bunlar müzisyenlerin prekarya oluşunu güçlendiren ipuçlarıdır. Çalışmanın son varsayımı müzisyenlerin prekarya olması sebebiyle örgütlenememeleridir. Bu varsayım doğrulanmıştır, müzisyenler preker koşullar içerisinde yaşamakta ve çalışmaktadırlar. Örgütlenmemenin sebepleri çoğunlukla preker koşullarla ilişkilidir. Çalışmanın varsayımlarının üzerine düşünmek için post-fordist emek biçimleri müzisyenler özelinde incelenmiştir. Bu incelemeyle müzisyenlerin emek algısının zayıf olduğu ve bunun gayri maddilikle ve sektörün yapısal sorunlarla ilişkili nedenleri açığa çıkmıştır. Preker koşullarla ilişkili olan güvencesizlik, belirsizlik ve yalnızlık, müzisyenlere dair toplumsal algı, otonomi, sevilen işi yapmak gibi olgularla ilişkili olabileceğinden çalışma boyunca bu olgular ayrıca incelenmiştir. Çalışma müzisyenler özelinde bir prekaryalık yapısökümü yapmayı amaçlamaktadır. Çünkü bir bütün gibi gözükse de müzisyenlik içerisinde hem bestecilik, öğretmenlik, zanaatkarlık, teknisyenlik gibi mesleki katmanları hem de soyutluk, yıldızlık, kayıt dışı çalışma, mekânda ve iş arkadaşlığında değişkenlik gibi olguları içinde barındırmaktadır. Bütün bunların ayrıca incelenmesi için sahada katmanlı örneklem seçimi tercih edilmiştir. Türkiye'de müzisyen dağılımına dair bir veri bulunmamaktadır ve Türkiye'nin diğer şehirlerinde de düğün ve turizm odaklı veya devlet orkestraları çevresinde müzisyen toplulukları görülse de Ankara, İzmir, İstanbul, müzik sektörünün merkezi kabul edilmektedir. Bu sebeple saha İstanbul genelinde gerçekleştirilmiştir ancak kategorilere uygun olarak İstanbul'da yaşayan ve yakın şehirlere çalışmaya giden müzisyenleri de içermektedir. Saha araştırmasının yanı sıra literatür taraması ve netnografi çalışması gerçekleştirilmiştir.