LEE- Müzikoloji-Yüksek Lisans
Bu koleksiyon için kalıcı URI
Gözat
Son Başvurular
1 - 1 / 1
-
ÖgeMüzik psikolojisi: Temel kavramlar ve tartışmalar(Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2022-01-31)Bu çalışma, müzik psikolojisi alanının temel kavramlarını ve tartışmalarını ağırlıklı olarak bilişsel psikolojinin perspektifinden sunmak, bunun yanı sıra, bu kavram ve tartışmaların müzik eğitimi ve müziğe dair gelişim süreçlerine nasıl yansıdığını incelemek amacıyla yapılmıştır. Sunulan kuramsal altyapıya ek olarak, tez çalışması kapsamında, müzikal gelişim süreçlerinde çevresel faktörleri (aile ve öğretmen) ve motivasyon faktörünü ele alan bir çalışma yürütülmüştür. Bu çalışmanın odağı ise Türkiye'de birbirinden farklı yaş gruplarında, farklı enstrümanlar çalan ve farklı müzik eğitimi süreçlerinden geçmiş olan bireylerin müzikal gelişim süreçlerindeki ortak çevresel ve motivasyona dair unsurları incelemektir. Bu sayede, enstrüman çalan kişinin perspektifinden, müzikal gelişim sürecini olumlu veya olumsuz etkileyen çevresel faktörlere dair bir fikir edinilebilir ve bu verilerden müzik eğitiminde faydalanılabilir. Motivasyon faktörüyle ise çevreye bağlı (dışsal motivasyon) veya çevreden bağımsız olan (içsel motivasyon) etkenlerin müzikal gelişimde oynadığı rol aydınlatılabilir. Türkiye'de müzik psikolojisi alanı görece yeni bir alan olduğundan dolayı, çalışmada yer verilen kavram ve tartışmaların çoğunun Batı ülkeleri veya Batı kültürü baz alınarak yazılmış çalışmalara dayandığını da belirtmek gerekir. Bu sebeple, temel kavram ve tartışmalarda kültürel farklılıkların göz önünde bulundurulması gereken noktalarda, bu kavram ve tartışmaların Türkiye'de ne şekilde tezahür edebileceği aktarılmaya çalışmış ve Türkiye'de yapılmış çalışmalara mümkün oldukça yer verilmiştir. Müzik psikolojisinin alt alanları ve ilgilendiği konular düşünüldüğünde, müzik psikolojisi alanına dahil tüm konuları elbette tek bir çalışmada toplamak mümkün değildir, mümkün olsa da kapsamın genişliğinden dolayı çalışmanın aktaracağı bilginin derinliği tartışmalı olacaktır. Bu sebeple, yürütülen tez çalışması dahilinde müzik psikolojisine dair dört temel alan belirlenmiştir: Müzik algısı, gelişimsel müzik psikolojisi, müzik ve duygu, yaratıcılık ve doğaçlama. Bunlara ek olarak, bahsedildiği üzere, enstrüman çalan bireylerin müzikal gelişim süreçlerini ele alan, dolayısıyla gelişimsel müzik psikolojisi alanına dahil olan bir çalışma yürütülmüştür. Çalışmada müzik psikolojisinin temel konuları olarak neden yukarıda belirtilen dört konu seçildiğine ve bu kapsamda çalışmada nelere odaklanıldığına kısaca değinilecek olursa, ilk olarak, müziğe dair zihinde gerçekleşecek olan psikolojik süreçlerin pek çoğunun gerçekleşmesi için öncelikle müziğin algılanma sürecinin gerçekleşmesi gerektiği belirtilebilir. Dolayısıyla, ilk bölümde müzik algısına yer verilmiştir. Bu bölümde müziğin, işitme sisteminden beyne yolculuğuna yer verilmiş ve daha sonrasında, müziğe dair algı mekanizmalarının zihinde ne şekilde işlediğine değinilmiştir. Ses perdesi, melodi ve müzikal zaman algısı temel olarak odaklanılan alt konular olmuştur. İkinci bölüm olan gelişimsel müzik psikolojisi bölümünde, doğum öncesinden yetişkinlik dönemine kadar bireyin müziği işitme, algılama, öğrenme, icra etme gibi faaliyetleri nasıl gerçekleştirdiği ve zihnin yetişkinliğe kadar müzikal olarak hangi gelişim süreçlerinden geçtiği ele alınmaktadır. Bu sayede, yetişkin bir bireyin müzikal aktivitelerinin bağlamı ve müziğe yönelik psikolojik süreçlerinin temellerine yönelik daha kapsamlı bir kavrayış geliştirilebilir. Üçüncü bölüm, gelişimsel müzik psikolojisi üzerine olan ve tez kapsamında yürütülen çalışmaya ayrılmıştır. Bu çalışmada, çevresel faktörler olan aile ve öğretmenin ve motivasyon faktörünün müzikal gelişim süreci ile ilişkisine odaklanılmıştır. Farklı yaş gruplarından ve farklı müzikal gelişim süreçlerinden geçen enstrüman çalan bireylerin, müzikal gelişimlerinde aile, öğretmen ve motivasyona dair öğelerin araştırılmasına yönelik yarı yapılandırılmış görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Nitel veri analizi yöntemi ile incelenen bu çalışmanın sonucunda, enstrüman çalan katılımcıların ailelerinin, bireylerin müzikal aktivitelerine yönelik ilgili ve destekleyici olması ve ailedeki bireylerin de müzikle iç içe olmasının müzikal gelişimi olumlu yönde etkilediği; öğretmenin öğrenciye uygun bir öğretim metodunu benimsemesinin ve öğretmenin karakterinin öğrenciler tarafından olumlu bulunmasının (sıcakkanlı, motive edici, güler yüzlü vs.) da öğrencinin (katılımcının) müzikal gelişimini olumlu yönde etkilediği bulunmuştur. Son olarak, katılımcıların müzikal aktivitelere yönelik motivasyonlarının yüksek olmasının, kendilerini enstrümanlarında geliştirmeye yönelik ve müzikal aktivitelerini sürdürmeye yönelik istekleriyle ilişkili olduğu ve motivasyonun müzikal gelişimi, müzikal gelişimin ise motivasyonu desteklediği bulunmuştur. Bunun yanı sıra, motivasyon, katılımcıların başarı ve başarısızlık olarak algıladıkları süreçlerle paralel bulunmuştur. Katılımcılar, motivasyonlarını düşüren etkenlerin başarısızlık, motivasyonlarını yükselten etkenlerin ise başarı olarak algıladıkları temalarla benzer olduğunu belirtmişlerdir. Dördüncü bölümde, müzik psikolojisinin Türkiye'de en yaygın çalışılan alanlarından olan ve akademi dışında da müziğin psikolojik boyutuyla en çok ilişkilendirilen alanlardan biri olan duyguya yer verilmiştir. Müzik ve duygu ilişkisi, çalışma kapsamında bilişsel perspektifle ele alınmıştır. Daha sonrasında, hissedilen ve algılanan duygu farkı açıklanarak, müziğe yönelik hissedilen ve algılanan duygu farklarında kültürel etkilerin izi sürülmüştür. Müziğe yönelik duygusal tepkilerde kültüre göre değişen veya her kültür için ortak kabul edilen özelliklerin neler olduğuna yönelik çalışmalar sunularak, farklı kültürlerde yer alan bireylerin müziğe verdiği duygusal tepkilerdeki benzer ve farklı mekanizmalar irdelenmiştir. Son olarak, beşinci bölümde bireyin zihninde gerçekleşen süreçleri akış halindeyken inceleme imkanı sunduğundan dolayı yaratıcılık ve doğaçlama ele alınmıştır. Yaratıcılık da doğaçlama da çoğunlukla, anlık olarak gerçekleşen, fikir olarak bir "aydınlanma" anını yansıtan, zihnin bireyin bazen farkında olmadan arka planda bağlantılarını kurduğu bir süreç olarak tanımlansa da bu yaratıcılığın da doğaçlamanın da her boyutunu kapsamaz. Dolayısıyla, bu bölümde sadece yaratıcı aktivite ve doğaçlama gerçekleştiğinde bireyin zihninde nasıl bir bilişsel işlem akışı gerçekleştiği değil, yaratıcı aktivitenin veya doğaçlamanın öncesinde ve sonrasında da zihinde neler gerçekleştiğine değinilmiştir. Sonuç olarak, akış sadece aktivitenin yapıldığı veya gerçekleştiği anı değil, öncesini ve sonrasını da kapsamaktadır. Öte yandan, yaratıcılığı da doğaçlamayı da eşsiz ve yeni bir ürün ortaya koyma süreci olarak gören yaklaşımlar tartışılmıştır. Her iki süreç ayrı ayrı ele alındıktan sonra ise yaratıcılık ve doğaçlama arasındaki ilişki, bilişsel bir aktivite olan problem çözme kavramıyla ele alınmıştır.