Yapılı Çevre Üzerinden Mimarlık Bilgisinin Üretilmesi: Eleştirel Bir Değerlendirme

Abstract

Bu çalışmada yapılı çevre üzerinden mimarlık bilgisinin, nasıl üretildiği sorun alanı olarak belirlenmiştir. Nasıl üzerinden nedenlerin sorgulanması ve özne dolayımını temel alan kavramsal bir bakış açısı geliştirebilmek amaçlanmaktadır. Bilginin üretilmesinde diğer bir ifadeyle görüngünün anlamlandırılmasında, araçtan ve amaçtan boşalmayı öngören özerklik düşüncesinin ve yöntemin sorunsallaştırılması gerekir. Aynı görüngüye ilişkin bilginin, farklı düşünce gelenekleri ve farklı duruşlar içinden üretilmesiyle görüngü farklı anlamlar kazanır. Bilgi üretimi bir çeşit temsil etme ve bununla bağlantılı olarak anlamlandırma edimidir ve özne dolayımı, dil, hakikat ve meşruluk sorgusu bilgi üretiminin vazgeçilmez duraklarıdır. Bu sorgulamada dilin 20. yüzyıldaki ayrıcalıklı konumu özellikle dikkat çekicidir. Bilgi üretiminde, genelde konvansiyonel yaklaşımların zemin belirlemek için kullandıkları köken, arketip, kalıp ve tip kavramları, eleştirel bir bakışla kavramsal çerçeveleri genişletildiğinde ve metafizik imalardan kurtarıldığında bilgi üretiminde farklı açılımlar sağlayacaktır. Bilgi üretiminde aksiyomatik, model kurucu yaklaşımlar ve çevre-davranış çalışmaları; fenomenoloji, hermeneutik ve post-yapısalcılık ile temellenen alternatif okuma ve yorumla biçimleri ile karşılaştırmalı olarak ele alınmaktadır. Bu karşılaştırma bağlamında özgül bir yapılı çevreye ilişkin bilginin yorum temelli bir yaklaşımla bellek ve boşluk kavramları üzerinden üretilmesinin olanakları sorgulanmaktadır. Bilgi üretiminde pozitivist sterotiplerin dışına çıkabilen, özne dolayımını esas alan alternatif yaklaşımların gerekliliği üzerinde durulmaktadır.

The main problem of this dissertation is how architectural knowledge is produced. Through various ways, it aims to question the reasons and develop a conceptual view point mediating the subject. Especially on the way of producing knowledge based on the same phenomenon, through different traditions and different positions, the phenomenon acquires or signifies different meanings. For understanding the phenomenon, the autonomy of knowledge is interrogated by obliteration of tools and thus the aims through the notion of method. Knowledge as a problem of representation and signification is argued through the notions of subject, language and truth. An attempt to define a ground in architecture has to confront the prevalent concepts of the origin, the archetype, the pattern and the type. It is discussed then that when these concepts are freed from their metaphysical implications, their potential about producing knowledge in architecture can be undertaken more precisely. Axiomatic, model based view points and environment-behavior theories have shortcomings. The criticisms of these shortcomings have come from phenomenological, hermeneutical and poststructuralist view points. By following path of these criticisms, the possibilities of the knowledge of a specific built environment based on interpretation of meaning developed mainly from the notions of memory and space are favoured. The overall thesis is the searching of alternative specific view points in which the phenomenon opens itself explicitly for becoming knowledge through the subject by overcoming the positivist stereotypes.