Aksaray Kılıçarslan Tepesi Ndeki Köşk Yapısı

Abstract

Anadolu’nun merkezinde bulunan Aksaray, 12. yüzyılda Anadolu Selçukluları’nın hakimiyeti altına girmesiyle birlikte İslam–Orta Asya kültür ve sanat ortamının izlerini barındıran yeni bir kimlik kazanmıştır. Kentteki yapılardan biri de Selçuklular döneminde inşa edildiği ve 12.–15. yüzyıllarda da kullanıldığı kabul edilen Kılıçarslan Tepesi’ndeki ‘Köşk’ yapısıdır. Biri kare, diğeri kareye yakın dikdörtgen planlı iki mekanın bir araya gelmesinden oluşan yapının işlevine ilişkin tartışmalar bulunmaktadır. Konumu ve plan şeması ile özel bir durum sergileyen yapı Selçuklu köşkleri ile 12.–15. yüzyıllarda Anadolu’da bulunan zaviye ve benzeri işlevli yapılarla ilişkilendirilmektedir. Köşk yapısı bu bağlamda irdelenerek, günümüzdeki ve geçmişteki tüm bileşenleri tekrar ortaya koyularak, konumu, yakınındaki türbeyle ilişkisi, mekanlar arasındaki bağlantılar ve yapım tekniği farklılıkları gözetilerek tekrar ele alınmıştır. Yapıyla ilgili veriler sınırlıdır ve yapı çevresinde daha önce hiçbir arkeolojik kazı yapılmamıştır. 1992 yılındaki onarım sonucunda da geçmiş izlerinin birçoğunu kaybetmiştir. Bu duruma rağmen eldeki veriler yapının özgün durumuna ilişkin fikir vermekte ve üç farklı durum sunmaktadır. Fakat her üç durumda da köşk yapısının bir türbe–mescit şeklinde düzenlendiği ve çevresine yeni yapılar ile mekanlar eklenerek yapının bir zaviye haline getirildiği sonucuna varılabilir. 13. yüzyılın başlarından itibaren kullanılmaya başlanan yapı alanının 14. yüzyılın ikinci yarısından itibaren değişiklikler geçirdiği ve yeniden inşa edildiği düşünülebilir.

After the invasion of Anatolian Seljuks in 12th century, Aksaray, located in central Anatolia, have gained a new identity containing traces of Islamic-Middle Asia culture and art. One example that shows off these traces in cultural and artistic senses is the kiosk in Aksaray Kılıçarslan Hill which was built during Seljuk period and is assumed to be used between 12th and 15th centuries. There s no clear knowledge on the actual function of these two buildings the kiosk is composed of. One of them has square plan while the other has a rectangular plan close to a square plan again. Although the building represents a special situation with its location and plan type, its function is thought in relation with other examples of Seljuk kiosks and small dervish lodges dating between 12th and 15th centuries. In this thesis, the kiosks are evaluated with all aspects including the location, relation between the tomb located near by, all past and future components, connection between places and differences in building technique. Unfortunately no sufficient data and documentation could be found in resources. Moreover no archaeological excavation took place in the region. In addition, the renovation in 1992 resulted with the loss of many past traces. Despite all these negative effects and losses, it is still possible to obtain three different possibilities. The common point of these is that the plan of the kiosk was arranged considering a tomb and masjid facility and was later turned into a dervish lodge with some additions. Finally it wouldn t be wrong to think that the kiosk has been first used at the beginning of 13th century and was rebuilt with some alterations in the second half of 14th century.