Tasarım aşaması proje riskleri

Abstract

Çalışma inşaat sektöründe gerçekleştirme öncesi aşamasında risk yönetimine ilişkin yapılmaktadır. Gerçekleştirme öncesi, inşaatta proje en önemli kararlarının alındığı aşamadır. Buna karşılık risk yönetimi çalışmaları ağırlıklı olarak uygulama aşamasına yoğunlaşmıştır. Bunun nedeni olarak uygulama aşamasının daha gözlemlenebilir ve somut üretimlere dayalı olması gösterilebilir. Risk değerlendirme yöntemleri de çoğunlukla parasal değerlerle yapılmaktadır. inşaat sektöründe, risk yönetimine ilişkin son yıllarda yapılan bir çalışma alışılagelen nicel değerli analiz yöntemi yerine nitel değerli analiz yöntemi önermiştir. Benzer bir yöntemin gerçekleştirme öncesi risk değerlendirmesinde de kullanılabileceği düşünülmüştür. Yöntem öncelikle risklerin sınıflandırmasını içermektedir. Benzer şekilde gerçekleştirme öncesine yönelik bir risk sınıflandırması yapılmış, daha sonra gerçekleştirme öncesi aşamalarından tasarım üzerine yoğunlaşılmıştır. Çalışmanın içeriğini, bulunduğu çevreyle doğru ilişkilendirebilmek için inşaat sektörü ve Türkiye inşaat sektörüne ilişkin bilgi toplanmıştır. İnşaat sektörü yarattığı istihdam, diğer sektörlerle ilişkisi gibi ana özellikleri nedeniyle ülke ekonomilerinde önemli yer tutmaktadır. Hükümetler bu sektörü ekonomiyi yönetmekte dahi kullanabilmektedir. Türkiye inşaat sektörü ise gelişmekte olan bir ülkenin ekonomisindeki yeriyle ele alınmaktadır. Niteliksiz işçi ve kalitesiz malzeme, sektör çalışanlarının iş ve sosyal güvence yoksunluğu, inşaatların çoğunluğunun mimari yetersizlikler sergilemesi de bu nedene dayandırılabilir. İnşaat sektörünün diğer önemli yanı proje içermesidir. Proje özgün üretimler veya hizmetleri gerçekleştirmek için gösterilen çalışmaları içerir. Risk yönetimi açısından projenin bu özelliği bir dezavantajdır. Fakat inşaat endüstrisinde risk yönetimi uygulaması için özgünlükten değil benzerliklerden yola çıkılır. Risk yönetiminin işleyişi "riskin tanımlanması - riskin değerlendirilmesi (analizi) - riski karşılanması" olarak tanımlanabilir, inşaat endüstrisinde riskin tanımlanması, benzerliklerin oluşturulabilmesi nedeniyle özel bir öneme sahiptir. Risk tanımlanmasında seçilen yol çoğunlukla sınıflandırmalar şeklindedir. Sınıflandırma genelde riskin kaynaklarının belirlenmesine yönelik yapılır. Bu anlamda en geniş sınıflandırma; riskleri proje içi ve proje dışı olarak ayırmaktır. Gerçekleştirme öncesine ait risk sınıflandırması, gerçekleştirme öncesinin hangi safhaları kapsadığını da belirlenmeyi gerektirmiştir. Bu safhalar proje başlangıcı, müşterinin gereksinim ve beklentilerinin belirlenmesi, tasarım ekibi veya proje yürütücüsünün seçimi, fizibilite çalışmaları, fizibilite raporunun hazırlanması, karara varılması, planlama, tasarım ve ihale olarak ortaya çıkmıştır. Böylece her safhaya ait riskin sınıflandırması yapılabilmiştir. Risk sınıflandırmasında riskle beraber, bağlı olduğu merkez ve ortaya çıkma nedeni de belirlenmeye çalışılmıştır. Örneğin; tasarım aşaması merkezli bilgi ve verilerin yetersizliği riski sürenin yetersizliği etkeniyle oluşabilmektedir. Bu sınıflandırma yöntemi kaynaklardan elde edilen veriler ve onların yorumlanmasıyla elde edilmiştir. Risk etkeni ile risk arasındaki ilişki etki-tepki şeklindedir. Risk olan bir eylem sonrasında başka bir riskin etkeni olabilmektedir. Tasarım aşamasındaki risklere yoğunlaşıldığında bu aşamanın özellikleri göz önüne alınarak bir inceleme yöntemi seçilmeye çalışılmıştır. Tasarım eylemi yoğun vii kişiselleşmiş çaba içerisinde gerçekleştirilmektedir. Bu yönü nedeniyle de dışarıdan gözlemlenmesi zorlaşmaktadır. Yapılacak inceleme için en iyi yolun belli kriterlere göre seçilmiş tasarımcı mimarlarla söyleşi yapmak olduğuna karar verilmiştir. Böylece anket çalışması gibi, birebir ilişkiye dayanmadan yapılan bir incelemede ortaya çıkabilecek yeterli ilginin sağlanamaması olasılığının da önüne geçilmeye çalışılmıştır. Diğer yandan söyleşilerin sınırlı sayıda örneklemle yapılması nedeniyle de genellemeler yapacak sonuçlar hedeflenmemiştir. Nicel değerlere dayalı olmayan, nitel değerler üzerinden yapılan böyle bir inceleme vaka çalışması başlığı altına girmektedir. Vaka çalışmasının belirgin özelliklerinden biri genellemeler hedeflemek değil; özelleşmiş çıkarsamalarda bulunmaktır. Söyleşiler yaklaşık birer saat olarak ve daha önce tasarım aşamasıyla ilgili belirlenmiş riskler üzerinden yapılmıştır. Mümkün olduğunca az yönlendirme yapılmaya çalışılmış ve bu sayede belirlenmiş riskler dışında da veriler elde edilmiştir. Söyleşilerden tasarım aşaması için yapılan "risk merkezi - risk - risk etkeni" tablosuyla ilişkili alıntılar yapılmış, sonrasında yorumlanmıştır. Projenin hedeflerine ulaşmasında engel oluşturacak tasarım aşaması risklerini oluşturan etkenlere ait bulgular elde edilebilmiştir. Bulguların dayanaktan ancak söyleşi yapılan mimarlarla sınırlıdır. Bu etkenlerin belirgin özellikleri proje içi veya proje dışından kaynaklanmaları ve etilenleri oluşturanın kim olduğudur. Etkenleri oluşturanın kim olduğuna göre de proje içi veya dışı olmaları belirlenebilmektedir. Buradan yola çıkarak; risk etkenleri proje içi aktörlere veya proje dışı aktörlere bağlı olmalarına ve bununla ilişkili olarak proje içi veya proje dışı olmalarına göre gruplandırılmışlardır. Konuşmacılar ağırlıklı olarak işvereni ve ülkesel koşullan nedenler arasında göstermişlerdir. Ardından inşaat sektörünün yapısı, meslektaştan ve bu mesleğin Türkiye'de uygulanma şekli gelmektedir. Mimarın mesleki sorumluluğunun kapsamını belirlemekte önemli bir sıkıntı gözlemlenmiştir. Dolayısıyla da hataların oluşma nedenleri çoğunlukla dış etkenlere bağlanmaktadır. Fakat risk etilenlerinin gruplandırılmasında ortaya çıkan görünüm ise etkenlerin çoğunluğunun mimar bağlantılı olduğudur. Ortaya çıkan tasarım aşamasına art proje riskleri dökümünün sadece beş mimara dayandırılarak oluşturulduğunu tekrarlamakta fayda vardır. Gerçekleştirme öncesinde ve tasarım aşamasında etkin bir risk yönetiminin sağlanabilmesi için risk sınıflandırmasına yönelik daha geniş bir çalışma gerekmektedir. Burada sadece tasarım aşamasında hataların nedenlerine ait öznel kaynaklar belirtilmeye çalışılmıştır.

The study is conducted for risk management in the pre-contract stage of the construction sector. Pre-contract is the stage of construction in which the most important decisions of the project are taken, in return, risk management works are mainly focused on the post-contract stage. The reason can be attributed to the post- contract stage not being based on observable and concrete productions. Risk analysis techniques are mostly earned out by monetary values. A recent study on risk management in the construction sector has suggested the qualitative analysis method instead of the conventional quantitative analysis method. It has been considered that a similar method would also be used in the pre-contract risk evaluation. The method principally includes the classification of the risks. Likewise, a risk classification for the pre-contract stage was made, followed by a focusing on the design stage from the pre-contract stages. Data were collected about the construction sector and tile Turkish construction sector in order to correctly relate the scope of the study with ite environment The construction sector has an important part in national economies because of ite main properties such as jobs created and its relation with other sectors. Governments can even use this sector to manage the economy. The Turkish construction sector is dealt with by its part in the economy of a developing country. Unqualified workers and poor material quality, the sector workers being deprived of employment and social security, most of the constructions demonstrating architectural inadequacies may also be attributed to these reasons. Another important aspect of the construction sector is that it incorporates project Project includes the efforts made to carry out unique production or services. This property of the project is a disadvantage from the viewpoint of risk management However, the application of risk management in the construction industry starts from similarity, not uniqueness. The operation of risk management can be described as "definition of the risk - evaluation (analysis) of the risk - responsing of the risk". Definition of the risk in the construction industry has a special importance because similarities can be formed. The method employed in risk description is mostly to make classifications. Classification is generally made to determine the sources of the risk. In this sense, the most extensive classification is to divide the risks as internal and external. The risk classification for pre-contract required the determination of which stages the pre-contract embraces. These stages appeared as the initiation of the project, project briefing, selection of the design team or project leader, preparation of the feasibility report, decision-making, planning, design and tender. Thus, the risk of each stage could be classified. In risk classification, it was tried to determine not only the risk but also its center and the encountering reason. For instance; the risk of the inadequacy of design stage centered information and data can occur because of the insufficiency of time. This technique of classification was prepared from the data obtained from the literature and their interpretation. The relation between the risk factor and the risk is in the DC form of cause-effect. An action, which constitutes a risk, can then become the factor of another risk. When the risks in the design stage were focused on, a study method was tried to be chosen in consideration of the properties of that stage. The design action is carried out with an intense personalized effort. Therefore it becomes difficult to observe from the outside. It has been decided that the best way for the indented study is to make interviews with designer-architects selected according to certain criteria. Therefore, the possibility of inadequate attention will be eliminated, which would otherwise be encountered in a study such as public survey, which is not based on a one-to-one communication. On the other hand, since the interviews are made with a limited number of subjects, no results that would lead to generalizations are intended. Such an examination, which is not based on quantitative values but is conducted on qualitative values, is classified as a case study. One of the distinct properties of a case study is to make specialized inferences, but not to intend generalizations. The interviews were made for approximately one hour and on risks pre-determined about the design stage. Emphasis was put on making as few directions as possible so that data other than the determined risks were also obtained. Excerpts were taken from the interviews with regard to the "risk center - risk - risk axis" table made for the design stage, which were then interpreted. Findings were obtained regarding the factors that constitute design stage risks, which might prevent the project from achieving îte objectives. The bases of the findings are limited to the interviewed architects only. The distinct properties of these factors are the facts that they are originated from inside the project and outside the project and who constitutes the factors. Thus, according to who constitutes the factors, it is determined whether they are in-project or extra-project. With this start point, the risk factors were grouped according to their dependence on in-project actors or extra- project actors, and consequently their in-project or extra-project nature. The speakers mainly showed the employer and the national conditions among the reasons. These are followed by the structure of the construction sector, their professional colleagues and the way this profession is practiced in Turkey. An important difficulty was observed in determining the architect's scope of professional liability. Therefore the reasons of errors are mostly attributed to external factors. However, the picture appearing in the grouping of the risk factors is that most of the factors are architect-related. It is worthwhile to repeat that the resulting breakdown of project risks belonging to the design stage were prepared on the basis of five architects only. A more extensive study is needed in order to provide an efficient risk management in the pre-contract and in the design stage. This study provides subjective sources regarding the reasons of error in the design stage only.