Kent Merkezlerinde Yayalaştırmanın İşlevsel Değişim Üzerine Etkileri: İstiklal Caddesi Örneği

Abstract

Bu çalışmanın amacı; İstanbul Merkezi İş Alanı’nın bir parçası olan İstiklal Caddesi’nin, yayalaştırma çalışması sonrası yaşadığı işlevsel değişimin boyutlarının analiz edilmesi ve değerlendirilmesidir. Bu amaç doğrultusunda çalışmanın hipotezini ispata yönelik hazırlanan tez çalışmasında; kent merkezlerinin kademelenmesi, kademelenme içerisinde yer alan Merkezi İş Alanı’nın tanımı ve özellikleri üzerinde durulmuştur. Merkezi İş Alanları içerisinde fazlaca uygulanan yayalaştırma faaliyetlerinin, ortaya çıkışı, yapılma sebepleri, yararları ve amaçları özetlenmiştir. Yayalaştırma uygulamalarının yoğun olduğu Avrupa ve Amerika’da, ilk uygulamalardan ve diğer uygulamalar için model oluşturan başarılı çalışmalarından örnekler verilmiştir. İstanbul’un Merkezi İş Alanı gelişimi, Beyoğlu çerçevesinde değerlendirilmiştir. Bu değerlendirme neticesinde değişimin, İstiklal Caddesi üzerindeki etkileri ortaya konmuştur. Özellikle 1960 sonrası ortaya çıkan olumsuz fiziksel ve sosyal durum nedeniyle, İstiklal Caddesi’nin tekrardan canlandırılması için gerçekleştirilen tamamen yayalaştırma uygulamasının (1990 yılı) sonuçları araştırılmıştır. Çalışmanın özgün kısmını oluşturan bu araştırmanın ana verisini, İstiklal Caddesi’nde; 1986 (yayalaştırılma öncesi) ve 1996-2005 yıllarında (yayalaştırılma sonrası) faaliyet gösteren İstanbul Ticaret Odası’na kayıtlı işyeri bilgileri oluşturmaktadır. İşyeri kayıtları çalışma yılları içerisinde, Ekonomik Kalkınma ve İşbirliği Örgütü(OECD) ile Dünya Ticaret Örgütü’nün (WTO) yapmış olduğu hizmet sınıflaması çerçevesinde incelenmiştir. İnceleme sonucunda; yayalaştırma öncesinde çalışma alanı içerisinde 1115 tane firma faaliyet gösterirken, yayalaştırma sonrası firma sayısı 1435 olmuştur. Bu değişim, hizmet sınıflamasına göre değerlendirildiği zaman; “dağıtıcı servisler”(Toptan ve Perakende Ticaret, Ulaşım ve Haberleşme Servisleri) %0,3 ve “üretici servisler”(İş-Profesyonel, Finans, Sigorta ve Emlak Servisleri) %4,2 oranında azalmış, “kişisel servisler”(Otel, Bar, Restoran, Rekreasyon, Eğlence-Kültürel Servisler) %3,8 ve “sosyal servisler”(Sağlık-Eğitim Servisleri) %0,7 oranında artmıştır. Elde edilen bilgiler, İstiklal Caddesi’nin güncel fiziksel ve arazi verileri ışığında değerlendirilmesiyle, tez çalışmasının hipotezi kanıtlanmıştır.

The purpose of this paper is to analyze and to valuate the degree of functional changes in Istiklal Street as a part of the İstanbul’s Central Business District after pedestrianization practices. In this purpose to verify the hypothesis; throughout explanation of the scale of the city centers, meaning and characteristics of the Central Business District as a part of this scale are written. After a brief summary of the historical evaluation of pedestrianisation which is practiced commonly in Central Business Districts of the cities, with its reasons, benefits and purposes. The first examples of American and European pedestrianisation practices, and the other pedestrianisation practices that are models for the successful cities are presented. The Evaluation of İstanbul Central Business District is analyzed in Beyoğlu aspect. As a result of this evaulation, the effects of the functional change on Istiklal Street is manifested. In particular the results of pedestrianization of Istiklal Street for vitalization (1990) as a result of the physical and social deterioration of the area after the year 1960 are researched. The main data used in the individual part of the research is the data of the Istanbul Trade Chamber registered businesses of İstiklal Street in 1986 (before pedestrianization) and in 1996-2005 (after pedestrianization). The registered business data was studied in the scale of the Organisation for Economic Co-operation and Development’s (OECD) and World Trade Organization’s (WTO) business classification. As a result of this study it is seen that the number of working firms before pedestrianization increased from 1115 to 1435 after pedestrianization. In the scale of buiness classification it is seen that distributive services (Retails, Wholesale, Transportation and Communication services) are decreased by 0,3%, producer services (Business-Professional, Finance, Insurance and Real Estate) are decreased by 4,2%, personal services (hotel, bar, restaurant, recreational-cultural services) are increased by 3,8% and social services (Health and Education Services) are increased by 0,7%. After the valuation of the data with the help of current physical and land use data of Istiklal street, the hypothesis of the research paper is confirmed.