Türkiye’de 1990 Sonrası Endüstriyel Tasarımda Osmanlı Etkisi

Abstract

Endüstri Devrimi sonrasında ortaya çıkan ve zaman içinde gelişen endüstriyel tasarım kavramı, Türkiye'de ancak 1960'lardan sonra belirli bir kesimin ilgi alanına girmiş, popülerliğinin artması ise, bilhassa 2000'li yıllarda medyanın da konuya olan ilgisinin artışı ile paralel olarak gerçekleşmiştir. Özellikle 1990 sonrasında, farklı disiplinlerde, geçmişe öykünme kavramı ortaya çıkmıştır. Gerek müzik, gerek moda, gerekse tasarım dünyasında, geçmişin zevk, alışkanlık ve figürlerine olan ilgi artmıştır. Dahası, Türkiye'de de, 1990 sonrasından başlayarak, 2000'li yıllarda tasarımlarda geçmişe öykünme konseptinin yer aldığı görülmektedir. Bu kavram, daha çok Türk tasarımına kimlik kazandırma konusunda gündeme gelmiş, küresel pazarda kendine yer edinmek isteyen tasarımcıların bir bölümü, özellikle kültürümüzden ve ?köklerimizden? yola çıkarak tasarımlar yapma yolunda ilerlemişlerdir. Ek olarak, trendler doğrultusunda reklam yapmak ve prestij sağlamak amacıyla da bu tarz ürünlerin piyasaya çıkartıldıkları gözlemlenmektedir. Ayrıca, 2000 sonrasında iktidar söylemlerinde de özellikle Osmanlı'nın ön plana çıkması, bu yönelişi arttırmıştır. Böylece tasarımlarda geçmiş toplumlara ve kültürlere ait öğeler yer almaya başlamıştır. Osmanlı'dan esinlenerek tasarlanan ürünlerin ve Osmanlı motif/figürlerinin ise, bu tip ürünler arasında sayıca daha fazla olduğu söylenebilir. Diğer yandan, özellikle son yıllarda endüstriyel tasarımlarda, üretim yöntemlerine el işçiliğinin de dahil olduğu görülmektedir. Bu noktada, el işçiliğinin bu üretim süreçlerine ne kadar dahil olduğunun ve Osmanlı etkili ürünlerde endüstriyel üretim ile el işçiliği arasındaki ilişkinin öğrenilmesi de amaçlanmaktadır. Bu nedenle, tez kapsamında 1990 sonrasından başlayarak 2000'li yıllarda piyasaya çıkartılan Osmanlı etkili tasarımlar incelemeye alınacaktır. Ürünler sektör sektör ayrıştırılacak ve başlıklar altında gruplandırılacaktır. İnceleme kapsamında, tasarımlar hakkında bilgiler verilecek, ürünleri tasarlayanlar veya tasarlatan firmalar ile yapılan görüşmelerin sonuçları da kaynakça olarak kullanılacaktır. Böylece, Osmanlı etkili tasarımlardaki artışın sebepleri, kullanılan motif, figür veya konseptlerin seçilme nedenleri, bu tarz tasarımların hangi sektörlerde daha çok görüldüğü, üretim yöntemleri ve Osmanlı etkisinin tasarımların satış oranlarına olan etkisinin ortaya çıkartılmasına çalışılacaktır.

A very limited segment of the society was interested in industrial design concept, which formed and made progress after the Industrial Revolution, in Turkey in 1960s, but, expressly after 2000s, the concept became popular, paralel to the interest of the media towards this subject. Moreover, especially, after 1990s, the concept of emulation of the past, came out among different kinds of disciplines. In the fashion, music and design world, the interest in the habits, tastes and figures of the past, increased. Also, in Turkey, beginning from the 1990s and mostly in 2000s, this concept can be seen among the design objects. In addition, this notion, in general, came into question as a result to create a Turkish design identity. So, some of the designers who want to stand out and make a difference in the global market, returned to their own culture and roots in search of a design identity. Furhermore, it can also be asserted that, above mentioned products are designed in order to gain publicity and prestige. In addition, the discourses of the governing party also increased the orientation towards Ottomanism. Thereby, items belonging to the past societies and cultures, began to be found in designs. Moreover, the number of designed products inspired by the Ottoman Empire and Ottoman motifs, figures have superiority amongst these types of products. On the other hand, particularly in recent years, the inclusion of craftsmanship in industrial production processes, can be noticed. At this point, it is also the aim of this study to understand the interrelations between industrial production and craftsmanship processes amongst these (Ottoman influenced) products. Therefore, products inspired by the Ottoman Empire and designed after 1990s, will be analysed as the scope of this thesis. Then, they will be categorized and be divided into sectoral segments. In additon, through the study, main information about the products will be given, the results of the interviews (made with the designers and the firms) will be used as a source. Thus, we will try to bring out the reasons why the number of the Ottoman influenced designs increased, why these most-widely used themes, figures and concepts are chosen. We also will try to understand the production methods and the effects of Ottoman influence to the sales ratios.