Göçün lokalizasyonunda nedensellik analizi: İstanbul'da yerelötesi yerleşimler

Abstract

Göç olgusu insanlık tarihi boyunca var olmuştur ve bireylerin veya toplulukların bir yerden başka bir yere hareketini ifade eder. Bu hareketlilik ekonomik, sosyal, siyasi, çevresel veya diğer çeşitli nedenlerden kaynaklanabilir. Göç, insanların yaşamlarını, kimliklerini, kültürel dinamiklerini ve mekânsal ilişkilerini temelden değiştirmektedir. Bu bağlamda, göç sürecinde yaşanan mekânsal yer değiştirmeler, bireylerin fiziksel çevrelerini, sosyal ilişkilerini ve toplumsal rollerini yeniden tanımlamalarını gerektirmektedir. Son yıllarda, İstanbul ve Türkiye'de ekonomik daralmanın yaşandığı bir dönemde, göçmenlere ilişkin karşıt görüşler hem siyasi hem de sosyal bağlamlarda geniş çapta tartışılmaktadır. Bu tartışmanın temel unsurları arasında [1] kontrolsüz sınır geçişlerindeki artış, [2] artan nüfusun karşılaştığı ekonomik sorunlar ve [3] kontrolsüz kentsel büyümeye yol açan uyum sorunları yer almaktadır. Tartışma aynı zamanda sorunların ortaya çıktığı iki temel noktaya işaret etmektedir: göçmenlerin geldikleri yerler ve yerleştikleri şehirler. Temel sorunlar öncelikle ekonomik olmakla birlikte, hem kolonizasyonun hem de kitlesel göçün kümülatif etkilerini yaşayan kentlerde ortaya çıkmaktadır. Bu tez, göçmenlerin mekânsal deneyimlerine odaklanarak Suriye'den Türkiye'ye göç eden vasıflı göçmenlerin durumlarını ve rotalarını incelemektedir. Araştırma, göçmenlerin genel yaşam deneyimleri içinde gelişen örüntüleri veya bağlantıları anlamayı amaçlamaktadır. Göç sürecini hem belirli bir yerle ilişki kurmak hem de farklı yerler arasında bağlantılar kurmak olarak ele alıyor ve göçmenlerin birden fazla yerde var olduğunu vurgulamaktadır. Tez, göçün uluslararası doğasını ve bu bağlamdaki teorik kavramları incelemektedir. Göç teorileri ve göçün nedenselliği derinlemesine incelenmektedir. Ayrıca, Türkiye'nin göçe yaklaşımı ve göçteki rolüne ilişkin teorik bir çerçeve sunulmaktadır. Araştırma metodolojisi, etnografik bir araştırma yönteminin benimsenmesini ve göçmenlerin sosyal, ekonomik ve mekânsal yönlerinin derinlemesine analiz edilmesini içermektedir. Araştırmanın temel sorusu şudur: "Göç kariyeri" kavramı, kentsel bağlam ve mekân üretim süreçlerine odaklanarak, göç hikâyelerini kapsayıcı bir anlayış olarak nasıl geliştirilebilir ve bu kavram, gelecekteki potansiyel hareketlilikler için değişen ve gelişen bir kariyer yapısını önermek amacıyla nasıl kullanılabilir? Alt araştırma soruları arasında göç süreci boyunca mekânsal deneyimler ile göç kariyerleri arasındaki bağlantı, göçmenlerin bütüncül yaşam deneyimlerinde hangi kalıpların ortaya çıktığı, zorunlu göçe maruz kalanların deneyimleri ile mekân ve yer arasındaki ilişki, Suriye'den Türkiye'ye zorunlu olarak göç edenlerin yerleşim süreçlerindeki deneyimleri, bu deneyimlerin onları nasıl etkilediği, iş ve kariyer fırsatlarını etkileyen faktörler ile göç sürecinde kullanılan sosyal ve kültürel ağların anlaşılması yer almaktadır. Bu bağlamda, göç nedenleri, izlenen güzergâhlar, yerleşim tercihleri, uyum sorunları ve gelecek planları gibi konuları kapsayan bir ön saha çalışması gerçekleştirilmiştir. Saha çalışması anketi, göçmenlerin ikamet yerleri, hareketlilikleri, uyum süreçleri, kişisel özellikleri ve gelecek planlarına ilişkin sorular içermektedir. Araştırma, İstanbul'da yaşayan 60 Suriyeli göçmenin katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Veriler, SPSS 28 kullanılarak Ki-kare anlamlılık testi ile analiz edilmiş ve %50'lik kritik bir anlamlılık sonucu elde edilmiştir. Ön saha çalışmasının bulguları, ana araştırmanın yapılandırılmasında kullanılmıştır. Ana araştırma, İstanbul'un farklı bölgelerinde yaşayan 19 yetişkin Suriyeli göçmenle gerçekleştirilmiştir. Bu göçmenler, şehirde çeşitli pozisyonlarda çalışmakta ve yaşamakta olup, benzer yaşam tarzlarını paylaşmakta ve sosyal ve fiziksel olarak aktif bir yaşam sürdürmektedirler. Katılımcılar, kartopu örnekleme yöntemi kullanılarak, bilgi sahibi ve iletişim becerileri yüksek bireylerden seçilmiştir. Araştırma, göç yolculuklarına odaklanarak süreci ve bu süreçle ilişkili tüm mekânları bir bütün olarak ele alan bütüncül bir yaklaşımı takip etmiştir. Araştırma, İstanbul'da yaşayan Suriyeli göçmenlere odaklanmasına rağmen, her potansiyel göç hikâyesi için algılanabilir bir rehber olmayı amaçlamaktadır. Çalışmanın bulguları, göçmenlerin göç kararlarını etkileyen tarihsel, kültürel, coğrafi ve teknolojik faktörlerin önemli rol oynadığını vurgulamaktadır. Göçmenler, yaşam alanlarında hem zorluklarla hem de fırsatlarla karşılaşırken, Türkiye'de kalma isteği, mülk edinme, geçmiş göç deneyimleri ve sosyo-politik dinamikler gibi çeşitli etkenler, göç etme kararlarını önemli ölçüde etkilemektedir. Ayrıca, geçmiş hareketlilikler, göçmenlerin gelecekteki hareketlilik tercihlerini şekillendirmede kritik bir rol oynamakta ve göç yolculuğu boyunca deneyimlerini etkileyerek yerler arasındaki bağlantıları dikkate almalarına neden olmaktadır. Bu nedenle çalışma, göç fikrinin ortaya çıkışından hedefe ulaşılmasına kadar olan süreçteki tüm mekânsal ve deneyimsel karşılaşmaların bir "göç kariyeri" oluşturduğunu vurgulamaktadır. Bulgular, uluslararası göçün dinamik doğasını ortaya koyarken, mimarlık ve göç arasındaki ilişkiyi daha derinlemesine araştırmak amacıyla nitel yöntemler ve daha geniş katılımcı katılımıyla bu karmaşıklıkları keşfetme yolları sunmaktadır. Bu tez, göçün mekânsal boyutunu ve göçmenlerin mekânsal tercihlerini anlamaya yönelik kapsamlı bir model sunmakta ve bu modelin gelecekteki göç hareketliliği üzerindeki etkilerini değerlendirmektedir. Göçmenlerin mekânsal stratejilerine ve ulusötesi yerleşim deneyimlerine odaklanan bu çalışma, göç ve mekân arasındaki ilişkiyi derinlemesine inceleyerek alana önemli katkılarda bulunmaktadır. Araştırma, aynı zamanda, göçmenlerin menşe ve varış ülkeleri arasında bağlantılar kurduğu ulusötesi göçün karmaşıklıklarını da vurgulamaktadır. Bu bağlantılar, göçmenlerin mekânsal ve sosyal deneyimlerini şekillendirmede kritik bir rol oynamaktadır. Göçmenler, yeni mekânsal bağlamlara uyum sağlarken kültürel, ailevi ve bazen ekonomik bağlarını koruyarak sıklıkla "yerel-ötesi" kimlikler oluşturmaktadır. Çalışma, göç sürecini anlamak için yalnızca bireylerin fiziksel hareketlerini değil, aynı zamanda yolculuk ve yerleşim süreçlerinde etkileşimde bulundukları mekânsal ve sosyal ilişkiler ağlarını da analiz etmenin gerekli olduğunu vurgulamaktadır. Ayrıca tez, kentsel dinamiklerin göç deneyimi üzerindeki önemli etkilerini ön plana çıkarmaktadır. İstanbul gibi büyük göç merkezleri olan şehirlerde, sosyo-ekonomik yapılar göçmenlerin mekânsal stratejilerini ve yerleşim kalıplarını derinden şekillendirmektedir. Analizler, kentsel altyapının, iş olanaklarının, konut koşullarının ve sosyal ağların, göçmenlerin yeni çevrelerinde nasıl hareket ettiklerini belirleyen kritik unsurlar olduğunu ortaya koymaktadır. Kentsel ortamlar ile göçmenlerin uyum stratejileri arasındaki bu etkileşim, özellikle kitlesel göçün hızlı kentsel büyümeye katkı sağladığı bağlamlarda, şehirlerin göçmenleri daha iyi nasıl ağırlayıp entegre edebileceğine dair önemli bilgiler sunmaktadır. Son olarak, bu tezde geliştirilen "göç kariyeri" kavramı, göçmenlerin uzun vadeli mekânsal hareketlerini anlamaya yönelik yenilikçi bir çerçeve sunmaktadır. Göç kariyeri yaklaşımı, göçün tek bir olay olmadığını, zaman içinde ekonomik, sosyal ve mekânsal etkenlerle şekillenen evrimsel bir süreç olduğunu öne sürmektedir. Bulgular, bu çerçevenin gelecekteki göç senaryolarına uygulanabileceğini ve potansiyel hareketlilik kalıplarını öngörerek, politika yapıcılar için göç yönetiminde değerli araçlar sunabileceğini göstermektedir. Sonuç olarak, çalışma, göçmenlerin göç kararlarını etkileyen çeşitli faktörleri ve bu faktörlerin göç kariyerleri üzerindeki etkilerini derinlemesine anlamaya yönelik önemli bulgular sunmaktadır. Ayrıca, göçmenlerin yeni çevrelerine uyum sağlama süreçlerinde karşılaştıkları zorlukları ve bu zorluklarla başa çıkma stratejilerini incelemektedir. Göçmenlerin mekânsal deneyimleri ile göç kariyerleri arasındaki dinamik etkileşimleri ortaya koyarak, tez, gelecekteki araştırmalar ve politika oluşturma süreçleri için önemli katkılar sağlamaktadır.