Yeni Kent Yaşamında Kamusallığı Kurgulayan Alışveriş Mekanlarının Farklı Alt Tipolojiler Üzerinden İrdelenmesi

Abstract

Bireysel ve toplumsal yaşam, tarih boyunca değişen çok çeşitli kavramlar üzerinden tartışılmıştır. Bu kavramların ortaya çıkışında toplumsal düşünce yapısını şekillendiren sistemlerde görülen ekonomik, sosyolojik ve politik kırılmalar ve dönüşümler etkili olmuştur. Bütün bu kavramların toplum yaşamına girmesi ve yapısını şekillendirmesi kent yaşamında yeni bir biçimlenişin ortaya çıkmasına sebep olmuştur. Kent sürekli bir değişim ve dönüşüm halindedir. Kentin değişmesindeki en büyük etkenler ise küreselleşme ve küresel dünyanın toplum yaşamına getirilerinden biri olan ‘tüketim olgusu’dur. Tüketimin etkisi ile yeni bir anlam kazanan kent yaşamı değişimlere uğramıştır. Kamusal alanlardaki gündelik yaşam pratikleri ise kente devinim kazandıran ve dönüştüren etmenlerin başında gelmektedir. Bu yüzden kenti ve geçirdiği değişimleri gündelik yaşam üzerinden algılamaya çalışmak, kenti içselleştirmek, kente dair yeniliklerin farkına varma çabasında da bir kolaylık sağlamaktadır. Kentler, tüketim kavramının en revaçta olduğu ve yaşamı şekillendirici rol üstlendiği yerlerdir. Bu tez çalışmasının amacı, alışveriş mekanlarını yeni kent yaşamı içerisinde değerlendirerek, alışveriş mekanları ile kamusal yaşam örüntülerinin kent mekanındaki ilişkilerini incelemek ve bu ilişkilerde tüketim kavramının etkilerini irdelemektir. Tez kapsamında, problem çözümüne yönelik temel yaklaşım ise; tüketimin olumlu yönlerini araştırmak ve sermaye çerçevesinden çıkarıp sosyal bir kent eylemi olarak yorumlamak olacaktır. Günümüz alışveriş mekanlarında kamusal yaşam özelliklerini irdeleyen bu tez çalışması, giriş, toplumsal değişimin aracı olarak tüketim kavramı, tüketim doğrultusunda değişen gündelik kent yaşamı, ‘tüketime dayalı yeni bir kamusallık anlayışı’ bağlamında alışveriş mekanlarının biçimlenişinin irdelenmesi ve kamusallığı kurgulayan farklı tipolojilerdeki alışveriş mekanlarının incelenmesi üzerine alan çalışması ve sonuç bölümleri olmak üzere altı bölümden oluşmaktadır. Giriş bölümü olan birinci bölümde, tez çalışmasının probleminin tanımlanması, çalışmanın amacı ve yöntemleri açıklanmaktadır. Tez kapsamında tüketim, toplumsal yaşamı ve kent mekanını eş zamanlı dönüştüren bir kavram olarak ele alınmıştır. Tüketimin toplum yaşamındaki anlamının ihtiyaçların karşılanması yönünde bir araç olmaktan amaca yöneliminin, kent mekanındaki konumlanışı yeni bir tipoloji olarak alışveriş mekanları ile sağlanmıştır. Giderek artan tüketim odaklı merkezler kenti sermayenin şekillendirdiği ve kent yaşamını minimuma indirgediği bir etken olmaya başlamıştır. Tezin ikinci bölümünde, öncelikle yaşanan toplumsal değişimleri etkileyen kavramlar ve aralarındaki etkileşimler incelenmiş; tüketim kavramının toplum yaşamındaki gelişimi ve oluşturduğu yeni tüketim kültürü ve tüketim toplumu, bu bileşenler çerçevesinde incelenmiştir. Üçüncü bölümde; tüketimin, kent mekanını değiştirmedeki etkileri ve gündelik yaşam kavramının değişen kent içerisindeki anlamı irdelenmiş. Tüketimin kent mekanını araçsallaştırması kavramına kamusallık bağlamında değinilmiştir. Kamusal ilişkinin değişimi ve günümüzde alışveriş mekanları üzerinden yürütülmesi kapsamında, alışveriş mekanlarının tarihsel süreçteki dönüşümleri incelenmiştir. Dördüncü bölümde, alışveriş mekanlarının biçimlenişi ‘tüketime dayalı yeni bir kamusallık anlayışı’ bağlamında, kamusal mekanın mekansal ve toplumsal özellikleri üzerinden irdelenecektir. Tüketimi olumlayan yeni nesil kamusal mekanlar olarak alışveriş mekanları tanımlanacaktır. Beşinci bölümde ise yapılan literatür araştırmaları ve değerlendirmeler alan çalışması üzerinden incelenecektir. Tüketim eyleminin toplum üzerindeki ‘çekici etkisi’ ve kamusal etkinliklerin toplum üzerindeki ‘birleştirici etkisi’ kullanılarak tasarlanan ve kurgulanan bu yeni kamusal mekanlar gündelik yaşam içerisinde ve kentlerin şekillenişinde önemli bir yer oluşturmaya başlamıştır. Bu nedenledir ki bu tez kapsamında tüketim mekanları, toplumsal ve kentsel değişimlerin ortak paydasında görülmektedir. Tüketimin kentliler üzerindeki sosyal ve kamusal etkilerini tam anlamıyla anlayabilmek için tek bir yapılaşma (alışveriş merkezi) üzerine gidilmemiş, 3 ayrı alt tipolojide alışveriş mekanı seçilmiştir. Bu nedenle çalışma alanı olarak, kentin yoğun bölgelerinden Şişli- Levent aksı üzerindeki tüketim mekanlarının 3 ayrı alt tipolojisi (cadde, pazar, alışveriş merkezi) seçilmektedir ve bu mekanlar üzerinden kamusal yaşam aranmaktadır. Araştırma yöntemi olarak da bu mekanlarda işlevsel ve mekansal analizler yapılmakta kullanıcılarla yapılan görüşmeler sonrasında seçilen alışveriş mekanlarındaki kamusal mekan özellikleri değerlendirilmektedir. Sonuç bölümü olan altıncı bölümde ise, tez çalışmasının bütünü hakkında genel bir değerlendirme yapılmakta, varılan sonuçlar sunulmaktadır.

Throughout the history, individual life and social life have been discussed over diverse concepts. Regarding the emergence of these concepts, economical, sociological and political shifts and transformations, which are observed in the systems that shape structures of social thinking, have been effective. Introduction of all these concepts into social life, and their shaping the very structure of it, have led to the appearance of a new formation in the city life. The city is in a process of continous change and transformation. The greatest causes in this changing of the city are globalization, and the ‘phenomenon of consumption’, which is brought into the social life by globalization itself. The city life has been transformed, while gaining a new meaning through the influence of consumption. Everyday living practices, that take place in the public spaces, are the leading factors that transform and activate the city. Therefore, trying to perceive the city and its transformations through everyday life, to embrace the city, assists in the effort towards an awareness for novelties concerning the city. Cities are the places, where the concept of consumption is in demand, and where it undertakes a formative role. The aim of this research is, examine the relations between the shoppings spaces and urban life patterns in urban spaces by assesing the shopping spaces in the new urban life. And to examine the effects of consumption on these relationships. Throughout the thesis, the main approach for the solution of the problem is to investigate the positive aspects of consumption and interpret the consumption as a social urban activity, outside the framework of the capital. The thesis, which is discussing the public life’s characteristic in the today’s shopping spaces, comprises six chapters; introduction, the concept of consumption as a tool for social transformations, the changing everday urban life in line with consumption, analyzing the shopping spaces’ organization in the context of ‘a new sense of publicness based on consuption’ and the case study to analyzing different typologies of shopping spaces which consturcts publicness. In the first chapter which is the introduction part, the subject and the idea of thesis study is determined, the hypothesis and the pretension of study is defined. The purpose of study is explained and general informations about methods are given. Throughout the thesis, consumption is treated as a concept that simultaneously transforms the social life and the urban space. The transformation of the meaning of consumption in social life, from being a means for meeting the needs to being a goal, is located in the urban space through a new typology, that is, shopping spaces. Consumption, focused centers, which gradually increase in numbers, have become a determinant in the capital’s shaping of the city; while minimizing urban life. In the second chapter, firstly, the concepts that influence the social changes and the interactions amongst them are examined. Secondly, the development of the concept of consumption, through social life and the new culture and society of consumption, is investigated within the framework of these constituents. In the third chapter, is continued with examinations of the effects of consumption in changing urban space and the meaning of the concept of everyday life in the changing city. Instrumentalization of the urban space by consumption is discussed in the context of public life. The transformations of the shopping spaces in the course of history is investigated in the scope of the transformation of the public relation and its being conducted over shopping spaces. In the fourth chapter, the organization of shopping spaces discussed over the public spaces’ spatial and social characteristics in the context of ‘a new sense of publicness based on consumption’. The shopping spaces defined as new generation public spaces that affirming consumption. The literature review is continued with examinations of the effects of consumption in changing urban space and the meaning of the concept of everyday life in the changing city. Instrumentalization of the urban space by consumption is discussed in the context of public life. The transformations of the shopping spaces in the course of history is investigated in the scope of the transformation of the public relation and its being conducted over shopping spaces. In the fifth chapter,the literature searchs and eveluations examined over the case study. These new public spaces, that are designed by using both the ‘attraction effect’ of the activity of consumption, and the ‘unifying effect’ of the public activities over society, have started to gain a prominent place in the shaping of the cities. For this reason, in the scope of this thesis, spaces of consumption are being seen as the common denominator of social and urban changes. In order to fully understand the social and public effects of consumption over the city-dwellers, three different sub-typologies of shopping spaces are selected, instead of a single building type (i.e. the shopping center). These different typologies of shopping spaces comprise a busy, shopping-centered street, a bazaar which brings together the producer and the consumer, and an open shopping center over the Şişli-Levent axis, that is situated in a prominent consumption space of the city. In the six chapter which is conclusion part, an evaluation of whole thesis study is done, consequences taken are pretended.