İşletme Lisansüstü Programı - Doktora
Bu koleksiyon için kalıcı URI
Gözat
Konu "Alım ve satım işlemleri (Maliye)" ile İşletme Lisansüstü Programı - Doktora'a göz atma
Sayfa başına sonuç
Sıralama Seçenekleri
-
ÖgeYatırım kararlarının değerlemesinde reel opsiyonlar : bilişim teknolojileri yatırım uygulaması(Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2006) Özoğul, Selçuk Altan ; Ülengin, Burç ; 208888 ; İşletme ; ManagementBelirsizligin kelime anlami, bir kisi ya da bir sey hakkinda yeterince bilgi sahibi olmamaktir. Belirsizligin deger yaratmasina imkan veren temel nitelik, gelecekte çözüme kavusma kapasitesidir. Her seyin tam anlamiyla kesin ve belirli oldugu bir dünya, planlama için ideal bir ortam olusturur. Eger atilacak tüm adimlarin doguracagi sonuçlar tam anlamiyla biliniyor olsaydi, yöneticiler hangi kararlar dogrultusunda getirilerini en üst seviyeye çekebileceklerinden emin olabilirlerdi. Ancak her seyin kesin oldugu bir dünya sadece bir idealden ibarettir. Yöneticiler belirsizlik ortaminda nasil hareket etmeleri gerektigini ve firmanin çikarlari dogrultusunda belirsizligi nasil en iyi sekilde yönetebileceklerini ögrenmek zorundadirlar. Genel olarak, birçok projede belirsizlige karsi ortaya konan tutum hatalidir. Yatirim kararlari, belirsizligin sadece kötü tarafi dikkate alinarak gerçeklestirilir. Bu durum literatürde ?Kötü Haber Ilkesi? olarak anilmaktadir ve birçok projenin yanlis gitme korkusu sebebiyle gerçeklestirilmedigi ya da olusabilecek en kötü senaryo ya göre planlandigi anlamina gelmektedir. Belirsizligin kötü tarafi genellikle risk olarak anilmaktadir. Bu düsünceyi yatirimlarla iliskilendirdigimizde, risk, projeyle ilintili herhangi bir seyin yanlis gitmesi durumunda, firmanin daha ilk asamada yatirim kararini vermesini mantikli kilan getiri öngörüsünün elde edilememesi olarak düsünülebilir. Sermaye bütçeleme kararlarinin degerlemesinde yaygin olarak kullanilan iki metot mevcuttur; Net Bugünkü Deger (NBD) ve Karar Analizi (KA). NBD metodu, gelecekteki nakit akislarinin bugünkü esdegerini göstermek için, genelde sermaye maliyeti ya da fonlarin firsat maliyeti dikkate alinarak belirlene n bir iskonto orani kullanir. NBD metodu yönetsel esnekligi dikkate almadan projenin degerini hesaplamaktadir. Bunun sebebi NBD metodunun projenin nakit akisinin daha önceden belirlenen sabit bir senaryo dahilinde gerçeklesecegini ve karar vericilerin belirlenmis yönetim stratejisini pasif olarak takip edecegini varsaymasidir. NBD metodu yöneticileri, belli bir tarihte, sadece o tarihe ait bilgileri kullanarak, projeyi yapma ya da yapmama karariyla sinirlamaktadir. NBD sistematik olarak gelecege ait karar asamalarini barindiran projelerin degerini oldugundan küçük göstermektedir. Halbuki yöneticilerin gelecekte olusacak kosullara bagli olarak takip eden kararlari uyarlama ve düzeltme kabiliyeti projenin nakit akisi dagiliminda asimetrilere yol açabilmektedir. Yöneticilerin projeleri terk etme, büyütme/küçültme, veya erteleme becerileri, bir esneklik sunmaktadir. Bu sayede belirsizligin kötü yanlarindan korunmak ve iyi yanlarini kullanip yükselme potansiyelinden istifade etmek mümkün olmaktadir. NBD metodu, sundugu tek bir nakit akisi senaryosu varsayimi xii dogrultusunda, bu degisimlere karsi bir adaptasyonun gerçeklesme ihtimalini göz ardi etmekte ve dolayisiyla bu esnekligin yaratacagi degeri hesaba katamamaktadir. Sonuç olarak NBD metodu, gelecekteki nakit akislarini deterministik bir biçimde ele alarak belirsizligin ortaya koydugu risklerin yaratabilecegi etkileri dikkate almamaktadir. Kullanilacak iskonto oraninin belirlenmesinin kesin bir yolu yoktur; bu hala tartismaya açik bir konudur. KA, belirsizligi ve yönetimsel esnekligi degerleme sürecine katabildigi için, stratejik karar alma süreçlerinde kullanilan oldukça faydali bir araçtir. KA metodunun kullanimi, yöneticilere, karar problemindeki olasi senaryolara (muhtemel olaylar) bagli tüm makul sonuçlari hiyerarsik olarak esleme imkani sunmaktadir. KA, kararlarini sadece bugünden elde edilebilen bilgiler üzerine temellendirmediginden, projenin gelisimiyle birlikte yeni bilgilerin elde edilebilecegini ve hatta bu bilgilerin projenin optimal tercihini de degistirebilecegini varsaymasindan dolayi NBD`den farklilasmaktadir. KA, diger klasik yöntemlerde gözlenen bazi sikintilara çözüm getirmesine ragmen, pratikte genis bir uygulama alani yoktur. Buna sebep, uygun iskonto oraninin ne olacagi hakkinda soru isaretleri olmasi ve bütün olasi sonuçlar modele gömüldügünde modelin analitik olarak çözümünün oldukça zahmetli olmasidir. Opsiyonlar teorisi, NBD ve KA gibi yöntemlerin belirsizlik altinda sermaye bütçeleme kararlarinin degerlemesi esnasindaki yetersizliklerine bir çözüm getirmek üzere gelistirilmistir. Opsiyonlar teorisi literatüre sunulmasinin hemen ardindan finans çevreleri tarafindan hizla kabul görmüs ve birçok farkli sermaye yatirimi kararlarinin degerlemesinde kullanilmistir. Opsiyonlar genelde önceden belirlenmis bir zaman dilimi içerisinde, önceden belirlenmis bir fiyattan, taraflardan birinin finansal bir varligi satin alma ya da satma hakkina sahip oldugu ancak bu kararinda hiçbir yükümlük tasimadigi iki tarafli bir anlasma olarak tanimlanir. Yükümlülük tasimadan bu haklara sahip olmanin finansal bir degeri vardir; dolayisiyla yatirimcilar opsiyonun sundugu haklari satin almak zorundadirlar. Opsiyonlar degerlerini diger varliklar üzerinden kazandiklari için literatürde türev enstrümanlar olarak adlandirilirlar. Opsiyonun en önemli özelligi sagladigi getirinin asimetrik olmasidir. Opsiyon sahibi belirsizligin olumsuz tarafi olan riski sadece opsiyonun maliyetine katlanarak sinirli bir seviyede tutabilirken; belirsizligin olumlu potansiyelinden faydalanarak teorik olarak kazancini sonsuza çikartabilir. Opsiyonlar, islem görebilecekleri zamana göre de siniflandirilabilir. Amerikan tipi opsiyonlar yazildiktan sonra vade tarihi dahil herhangi bir zamanda isleme konulabilir. Avrupa tipi opsiyonlar ise sadece vade tarihinde isleme konulabilmektedir. Reel opsiyonlarin tanimini finansal opsiyonlarin tanimiyla karsilastirdigimizda finansal opsiyonlar sadece finansal bir varligi satin almak ya da satmakla sinirli iken; reel opsiyonlar daha genel bir anlamda ?birsey yapmak? olarak tanimlanabilir. Diger açilardan finansal ve reel opsiyonlar tamamen benzerlik göstermektedir. Reel opsiyonlar metodu, analistlere, yönetsel esneklikler ve projenin gelisimi sirasinda yapilan stratejik hamleler gibi kolaylikla niceliklestirilemeyen ögelerin etkilerini yatirimi degerleme sürecine katma imkani sunmaktadir. Bu ögelerin degerleme sürecine katilmasi, projenin yapisina esneklik katar. Bu esneklik herhangi xiii bir yatirimin ya da projenin dogasini ciddi anlamda degistirebilir. Ayrica, reel opsiyonlar metodu arbitraj fiyatlama teknikleri kullanarak mevcut esneklikleri daha adil bir sekilde degerle mekte ve olusabilecek bazi degerleme hatalarini da düzeltmektedir. Bununla beraber, reel opsiyonlar metodu, simdiye kadar var olan tekniklerin tamamiyla yerini alacak bir yatirim degerleme araci olarak görülmemelidir. NBD metodu ve reel opsiyonlar metodu karar verme asamasinda birbirini tamamlayan araçlar olarak düsünülmelidir. Bazi yatirimlarin degerlemesine klasik NBD teknikleri uygunken, bazilari ise reel opsiyonlar teknigi ile degerlemeye uygundur. Klasik metotlar ilimli, istikrarli ve seffaf is yapisina sahip, karmasik olmayan ve güvenilir tahminlerde bulunulmasina imkan taniyan yatirimlarin degerlemesinde kullanilmalidir. Reel opsiyonlar metodu ise, yeni bilgilerin deger katacagi, belirsizlik tasiyan yatirimlarin karara baglanmasinda kullanilmalidir. Dolayisiyla reel varlik yatiriminin gerçek degerini belirlemek için klasik NBD metodu kullanilarak hesaplanan beklenen nakit akislarinin pasif (statik) NBD'i ile reel opsiyonlar metodu kullanilarak hesaplanan mevcut esnekliklerin degeri birbirlerine eklenmelidir. Reel varlik yatiriminin gerçek degeri Gelistirilmis (Stratejik) NBD olarak adlandirilir. Reel opsiyon yaklasiminin uygulama alanlari giderek genislemektedir. Ilk ve en bilinen reel opsiyon uygulamalari petrol ve maden gibi dogal kaynaklar üzerinedir. Günümüzde, reel opsiyonlar metodu sadece dogal kaynaklarin isletilmesine dayali projelerle sinirli degildir. Teorik gelismelerin yani sira, reel opsiyonlar metodunun uygulama alanlari hizla artmaktadir. Is stratejilerinin ve piyasa degerinin belirlenmesinde, sözlesme degerlemesinde, portföy yönetiminde ve risk yönetiminden, mühendislik tasarimlarinin modellenmesine kadar bir çok uygulama alani mevcuttur. Reel opsiyon metodolojisi, dogal kaynaklarin isletilmesinden, gayrimenkuller, ARGE, bilisim teknolojileri, eczacilik, imalat, yönetim denetimi ve altyapi çalismalarina kadar pek çok farkli alanda uygulanmaktadir. Reel opsiyo nlari degerlemek için kesikli ve sürekli zaman olmak üzere iki ayri modelleme yaklasimi kullanilmaktadir. Çoklu-nominal agaçlar (multinominal lattices) kesikli zaman yaklasimini olustururken öte yandan kapali formda denklemler, stokastik diferansiyel denklemler ve Monte Carlo Simülasyonu teknikleri sürekli zaman yaklasimlarini olusmaktadir. Bütün bu yaklasimlar finansal opsiyon degerleme prosedürleri baz alinarak gelistirilmistir. En yaygin olarak kullanilan modelleme yaklasimlari Black-Scholes modeli ve binom modelidir. Kapali form denklemler sinifina giren Black-Scholes modeli 1973'te temettü ödemesinde bulunmayan Avrupa tipi alim ve satim opsiyonlarini degerlemek için gelistirilmistir. Günümüzde kullanilan opsiyon fiyatlama tekniklerinin çogu Black-Scholes yaklasiminin bir altkümesidir. Binom modeli, agaç yaklasimlari arasinda en yaygin olarak kullanilanidir. Nakit akisina bagli varligin davranisini yaklasik olarak tahmin etmek için binom agaçlarini kullanan binom modeli 1979'da Cox, Ross ve Rubinstein tarafindan gelistirilmistir. Arastirmalar, Black-Scholes modelinin, binom modelinin özel bir hali oldugunu göstermektedir. Verdikleri sonuçlar da birbirlerine oldukça yakindir. Bu çalismada, e-ticaret sektöründeki bir firmanin gündemindeki olasi bir bilisim teknolojisi yatiriminin optimum zamanlamasi opsiyon teorisi yardimiyla analiz edilmistir. Yatirimi degerlemek için kullanilan matematiksel model, standart Black- Scholes modeli üzerinde bazi düzenlemelere gidilerek, olusturulmustur. xiv Ertelenebilme esnekligini tasiyan bu yatirimin öngörülen zaman araligi içerisinde herhangi bir anda gerçeklestirilebilecek olmasindan ötürü ancak Amerikan tipi opsiyonlarla modellenmeye uygundur. Normalde Avrupa tipi opsiyonlari degerlemede kullanilan standart Black-Scholes modelinin, Amerikan tipi opsiyonlarin degerlemesinde kullanilabilmesi amaciyla, Black yaklasimi matematiksel modelimize dahil edilmistir. Analiz platformu olarak Microsoft® Excel yazilimi seçilmistir. Microsoft® Visual Basic for Applications programlama dili kullanilarak bu platform üzerinde bir opsiyon degerleme otomasyonu gelistirilmistir. Yatirimin bünyesindeki belirsizlik ve esneklik ekonomik degerleme sürecine katilarak analiz edilmis ve bir deger biçilmistir. Opsiyonun sundugu bu deger ile klasik NBD metodu kullanilarak elde edilen deger toplanarak yatirimin gelistirilmis NBD'i ve ideal yatirim zamanlamasi belirlenmistir. Bu arada opsiyon degerine etki eden parametreler ve birbirleriyle olan etkilesimleri incelenerek, yorumlanmistir. Sonuç olarak, önerilen otomasyon, gerek nakit akislarinin gerekse de ana ekonomik faktörleri dikkate alarak, karar vericiye gelecekte olasi senaryolari kapsayan etkin ve esnek bir çözüm sunmaktadir. Ortaya konan detayli yol haritasi model parametreleri cinsinden hassasiyet analizi sunarken, sonuçlar bu parametreler arasi baglantilari irdeleyen tablo ve grafiklerle sunulmus ve negatif NBD'e sahip bir projenin bile barindirdigi stratejik degerler ve olusabilecek piyasa kosullari neticesinde karli bir yatirima dönüsebilecegi gösterilmistir.