LEE- Mimarlık Tarihi-Doktora

Bu koleksiyon için kalıcı URI

http://hdl.handle.net/11527/19399

Gözat

Konu "Architects" ile LEE- Mimarlık Tarihi-Doktora'a göz atma
  • Öge
    Sedad Hakkı Eldem'in çeşitlenen mimarlığını yumak metaforu bağlamında okumak: Alternatif bir anlatının ilk sarmalları
    (Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2024-07-30) Tekin, Ömer Faruk ; Gül, Murat ; 502162102 ; Mimarlık Tarihi
    Sedad Hakkı Eldem, 1930'ların başında başlayan ve ömrünün sonuna dek sürdürdüğü verimli meslek kariyeri boyunca kimisi inşa edilmemiş çok sayıda yapı tasarlamış, çeşitli ölçeklerdeki sivil mimari örneklerini belgeleyerek kitaplar halinde yayınlamış ve mimarlık üzerine düşüncelerini içeren bazı metinler yazmıştır. Bunun yanı sıra 1930 yılı öncesindeki çocukluk ve gençlik yıllarında tuttuğu defterlere sayısız çizim yapmış ve kimisi günlük biçiminde çok sayıda not almıştır. Daha önce çok az bir kısmının yayınlandığı bu çizim ve notlarla birlikte Eldem'in meslek yaşamına ait fotoğraf, proje, yazışma, mekup, çizim vs içeren binlerce evrakın bir bölümü, ilk kez 2008 ve 2009 yıllarındaki sergi ve kitap çalışmaları kapsamında taranarak sergilenmiş ve ilerleyen yıllarda da erişime açılmıştır. Sedad Hakkı Eldem'in kişiliğiyle birlikte alabildiğine çeşitlilik içeren tüm bu notlar, çizimler, projeler, defterler, evraklar Eldem mimarlığının bütününü oluşturmaktadırlar. Günümüze değin Sedad Hakkı Eldem ve mimarlığı, çeşitli yönleriyle ele alınarak tezler, sempozyumlar, kitaplar, makaleler ve söyleşilerle zengin bir literatür oluşturulmuş ancak bu literatür genellikle onun 1930 yılı sonrası üretimlerine odaklanmıştır. Bununla birlikte görece az sayıda olsa da Eldem'in çocukluk ve gençlik dönemi üretimlerini merkeze alan çalışmalara da rastlanılmakla ancak tez literatüründe bu üretimler üzerine bir çalışmanın yapılmadığı görülmektedir. Bu çalışma özellikle tez literatüründeki bu boşluğu doldurmayı amaçlamaktadır. Bu hedefle ilişkili olarak, bu üretimleri ve bu üretimlere değinen çalışmaları ele alarak, Eldem'in çocukluk ve gençlik dönemi çalışmalarının Eldem literatürünü zenginleştirme yönündeki potansiyeline dikkat çekmek çalışmanın ikincil hedefi olarak belirlenmiştir. Çalışmanın nihai amacı ise, Eldem mimarlığının hayat öyküsüyle birlikte süreklilik arz eden bir bütün olduğunu söyleyerek bu süreklilikleri ve Eldem mimarlığının oluşumundaki etkilenme güzergahlarını ortaya çıkaran alternatif bir Eldem mimarlığı anlatısı kurgulamaktır. Bu amaçla Carlo Emilio Gadda'nın bir romanında geçen yumak metaforu ve Italo Calvino'nun bu metafor üzerine yorumlarını kullanarak bir anlatı kurgusu oluşturulmuş ve Eldem mimarlığı bir yumak olarak ele alınmıştır. Çalışmanın kapsamı ve sınırları dolayısıyla bu yumak kurgusunu, Sedad Hakkı Eldem'in çocukluk ve gençlik döneminde tuttuğu defterlerde bulunan sayısız çizim ve notlar ve bu döneme ait hatıralarıyla birlikte 1985 ve 1986 yıllarında yapılan ancak oldukça geç bir tarihte, 2014'te kitap şeklinde yayınlanan söyleşiler üzerinden oluşturur. Eldem'in mimarlık hakkındaki düşüncelerinin, yapıları üzerine söylemlerinin ve anılarının yer aldığı ve Eldem literatüründe yeteri kadar referans verilmemiş bu kitap, bu tez çalışmasında kullanılacak özgün veriler sağlamaktadır. Tez çalışması belirli bir döneme ve üretimlere odaklansa da yumağı hissettirecek biçimde çeşitli zamansal ve mekânsal sıçramalarla, bu üretimleri Eldem'in çeşitli projeleriyle ilişkilendirir. Yumak kurgusu, meslek yaşamındaki üretkenliği ve üretimlerindeki çeşitliliği Eldem'in çocukluk yıllarından itibaren sürdürdüğünü ve bu süreklilik içerisinde giderek rafineleşen bir yorumlama pratiği geliştirerek ve çocukluktan itibaren geleneksel olanı çağdaş bir biçimde yorumlama gayreti içerisinde olduğunu ortaya çıkarır. Çalışma, çok boyutlu bir yumak olarak ele aldığı Eldem mimarlığını, yine başka bir çok boyutluluk sergilediğini söylediği eleştirel bölgeselcilik kuramı üzerinden çözmeden, olağan çokluğu içerisine yerleştirmeye çalışarak alternatif bir okuma denemesi yapar. 1980'lerde ortaya atılan ancak temelleri 1920'lere uzanan tartışmalarla atılan bu kuramın tartışageldiği bölgeselcilik, modernizm, yerellik, evrensellik gibi olguların, Eldem'in yazıları ve yapılarıyla örtüşen ve ayrışan noktalarına kuramın söylemi ve altmetni bağlamında değinir. Çalışmanın kendisine çizdiği tarihsel sınırlar çerçevesinde ele aldığı bu iki olguyla, Eldem mimarlığının, bu kuramın geleneksel olanın taklide ve yersizleştirici modernizme düşülmeden güncel bir biçimde yeniden üretilmesi yönündeki söylemiyle örtüştüğü ancak tarihsel olanın muhafaza edilmesi noktasında ayrıştığını ifade eder. Bu çalışma boyunca defterler üzerindeki odakla, bir yandan Eldem mimarlığının oluşumundaki temel etkilenme güzergahları açığa çıkarılırken diğer yandan da literatürde henüz yeteri kadar ilgi görmemiş Eldem'in çocukluk ve gençlik dönemi üretimlerini yeniden gündeme getirilir. Bunun yanı sıra eleştirel bölgeselcilik kuramı üzerine Türkçe literatürün zenginleştirilmesi ve bu kuramın Eldem'in üretimlerini tartışmada taşıdığı potansiyele değinilmesi gibi bir misyon yüklenilir.