LEE- Sanat Tarihi-Doktora

Bu koleksiyon için kalıcı URI

http://hdl.handle.net/11527/19449

Gözat

Yazar "Haşlakoğlu, Oğuz" ile LEE- Sanat Tarihi-Doktora'a göz atma
  • Öge
    Tasarımda bilgi ve değer sorunsalının tarih öncesi taş alet teknolojisi üzerinden incelenmesi
    (Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2021) Babadağ, Murad ; Haşlakoğlu, Oğuz ; 693593 ; Sanat tarihi
    Tezin esas meselesi olarak, 'iyi tasarım' kavramı önce değer bağlamında, Platoncu bir kavram olan poiesis (eski Yunanca yapma/ortaya çıkarma) ilişkisi üzerinden, bilginin değere dönüşmesi ve 'iyi' çerçevesinden, sonra da, çağdaş tasarım yaklaşımlarıyla kıyaslanarak irdelenecektir. İnsanın tasarım yoluyla bilgi ve değer bağlamı üzerinden kendisini bir tür olarak nasıl doğayı araçsallaştırarak ayrıcalıklı bir konuma getirdiği, ilk taş alet teknolojisi örneğinde incelenerek ortaya konulmaya çalışılacaktır. Alet yapmak sayesinde bir yandan, yapma bilgisini elde etmek, korumak ve aktarmak yollarını öğrenir ve deneyimlerken, diğer yandan da yaptığı aletin işlevini doğrudan ve tam olarak yerine getirmesi sayesinde de, değer kavramına ulaşması araştırılacaktır. Böylece 'yapma' eylemi üzerinden bilgi ve değer bağlamının nasıl bizatihi insanın 'olma' esasında kendisini ürettiği araştırılacaktır. Tez konusu esastan üç farklı kavramla analiz edilmiş, dolayısıyla bu üç kavram sayesinde kendisini destekleyecek açılardan ele alınmıştır. Bu üç farklı kavramın birincisi faaliyetin aktif olarak katılımcısı olarak fail'in, failleşme süreci olan evrimle ilgilidir ve tezin konusu olması itibariyle birlikte çalışan nörolojik yetiler olarak hafıza ve hayal gücünün aktif hale geçme sürecini içerir. Diğerleri ise "değer" bağlamında Etik ve bir yapma pratiği olarak Tasarım kavramıdır. Sonuç ürünü olan bir eylem biçimi olarak tasarım yapma pratiği, hafıza ve hayal gücü vasıtasıyla geçmiş ve gelecek zaman kiplerinin içinde eylemek ve bu yüzden kaybettiği şimdiki zamanın hem içinde hem de dışında olabilmektir. Doğası gereği yapıcı-yıkıcı bir eylem olan tasarım faaliyeti sırasında hafıza ve hayal gücü eşzamanlı olarak çalışırken, faaliyet anında kendini dışardan izleyen zihin/göz, fiiliyatın an be an şahidi olur. Poietik faaliyet sayesinde üç zaman kipi, geniş bir şimdinin içinde buluşurlar. Metin boyunca, ilk taş alet teknolojisi örneği ele alınarak, bir tür olarak Homo Sapiens'in Platoncu mahiyette yapma-olma/auto-poiesis bağlamı üzerinden nasıl kendine bir Dünya sahnesini açtığı konusu ele alınmıştır. Aletin nicelik ve nitelik analizlerini yaparak, onun 'iyi' olup olmadığına karar vermek ancak ideolojik ve ekonomik fayda amaçlıdır. Doğadan özgürleşmeyi sağlayan pragmatik değerler, bu araçsallaştırmadan da kurtularak hürleşme bağlamında özellikle aşılması gereken değerlerdir. Bu anlamda 'iyi' yapılmaktan öte, olunan bir şeydir. Yapma-olma vasıtasıyla sahip olduğumuz değerler, bizi aynı şekilde, bugüne kadar kullandığımız pragma değerlerinden de hürleştirmelidir. İnsanoğlunun örtük olan esas amacı, kendi doğası gibi görünen bu araçsallaşmadan da hürleşme olmalıdır. Tez boyunca bu iddialar, farklı disiplinler ve bakış açıları ışığında gerekçelendirilecektir.
  • Öge
    Toplumsal cinsiyet bakış açısından kanon bağlamında Türkiye'de sanat tarihi yazımı
    (Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2024-08-19) Gölgeli Özensoy, Ecem ; Haşlakoğlu, Oğuz ; 402182001 ; Sanat Tarihi
    Sanat tarihinde geleneksel olarak en önemli ve dolayısıyla incelenmeye en layık eserler bütünü şeklinde tanımlanan kanon, evrensel bir estetik ölçütün ifadesi olarak belirlenmiştir. Kanon, bir disiplin olarak sanat tarihinin tutarlı ve anlamlı bir gelenek etrafında kurumsallaşmasına aracılık etmiş ve belirli sanatçılar, üsluplar ve dönemler arasında hiyeraşilerin yerleşmesine neden olmuştur. Sanat kanonunun oluşmasında ise çeşitli dinamikler etkilidir: akademiler, sanat tarihi yazımı ve müzeler kanonu kuran araçların başında gelir. Ancak, 1970'lerden itibaren özellikle feminist sanat tarihçilerinin faaliyetleriyle birlikte kanon kavramı ve kanonu oluşturan dinamikler sorgulanmaya, eleştirilmeye başlanır. Yüzyıllar boyunca kanonun erkek ve beyaz, Batılı sanatçılardan oluştuğu gerçeği ortaya koyulur. Kanonun devamlılığını sağlayan araçların sorgulanmasıyla birlikte kanonu özellikle cinsiyet, ırk ve bölge sınırlarını aşan yeni yüzlere açmaya yönelik ilgide artış yaşanır. Türkiye'de ise evrensel bir estetik yargıdan temellenen Batı nezdinde bir kanondan bahsetmek oldukça güçtür. Türkiye'nin sanat tarihini geniş kapsamla ve bir otoritenin ürettiği estetik ve düşünsel ölçütlerle ortaya koyan, genel kabul görmüş bütüncül bir anlatı oluşmamıştır. Öte yandan, kanonik olarak nitelendirilebilecek pek çok anlatı, özellikle de sanatçı kimliklerine kanonik statü atfedenler, bir kanon oluşturma çabası bağlamında değerlendirilebilir. Bu anlatıyı kuran araçların başında müzeler (İstanbul Resim ve Heykel Müzesi, Ankara Resim ve Heykel Müzesi, İstanbul Modern, Arter), Güzel Sanatlar Akademisi ve sanat tarihi yazımı gelir. Batı'da olduğu gibi bu kanonik anlatılarda da eril ve hegemonik bir anlatının izlerine rastlanılır. "Toplumsal Cinsiyet Bakış Açısından Kanon Bağlamında Türkiye'de Sanat Tarihi Yazımı" başlığını taşıyan bu doktora tezinde, söz konusu kanon oluşturma araçları tarafından üretilen metinlere içerik analizi yöntemi ile yaklaşılmış ve metinlerdeki cinsiyet temelli eşitsizlikler analiz edilmiştir. Böylece kanonun üzerinde oluştuğu toplumsal cinsiyet düzlemi sorgulanarak kadınların sanat tarihi yazımında yer alma biçimlerini ortaya koymak mümkün olmuştur.
  • Öge
    Yeni materyalizmin madde kavrayışının ve romantizmle (Anti) ilişkiselliğinin günümüz sanatına yansımaları: Yapıtlararası yeni materyalist bir analiz
    (Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2024-08-23) Kızıl, Uras ; Haşlakoğlu, Oğuz ; Şiray, Başak Kaptan ; 402182003 ; Sanat Tarihi
    Bu tez yeni materyalizmin madde kavrayışının ve romantizmle (anti) ilişkiselliğinin günümüz sanatına etkisini görsel sanatları, kalitatif sonrası ve temsili olmayan araştırma yöntemlerini, küratöryel pratikleri kullanarak ve insan sonrası epistemoloji, katılımcı gözlem, antropoloji ve etnografi kuramlarından yararlanarak trandisipliner bir perspektifle incelenmiştir. Tezin materyalizm ile romantizmi birlikte analiz etmekle neyin amaçlandığı detaylı bir şekilde irdelenmiştir. Aralarındaki yakınlıklar [Aydınlanma eleştirisi, insan (olmayan) ötekiyi düşünce ve sanata dahil etmek], ve uzaklıklar [insan/insan olmayan], ortak kaygılar [doğa] ve benzeşmezlikler [yüce/hipernesne] incelenmiş; teorik çerçeve dahilinde ele alınan tüm bu unsurların görsel sanatlar üzerindeki etkisinin de altı çizilmiştir. Yeni materyalizm gibi bir düşünce setinin bilme pratiklerine eklenip eklenemeyeceği, sanatın/sanatçının/küratörün/yazarın günümüze içkin 'yeni' rollerini belirlemedeki içkin potansiyelinin unsurları belirlenmiştir. Yeni materyalizmin yalnızca madde üzerine söz söyleyen bir düşünce setinden ibaret olmadığı, her alanda bilgi üretimine katkı sağlayan bir weltanschauung [dünya görüşü] olduğu iddiası temellendirilmeye çalışılmıştır. Yeni materyalizm gibi güncel düşünme biçimleri etrafında yazılacak bir tezin bu yeni bilgi sistemiyle uyumlu olduğu düşünülen kalitatif sonrası yöntemin kriterleri çerçevesi etrafında durulmuştur. Yeni materyalizm felsefesinin genel tanımı ve nitelikleri üzerinde durulmuştur. 1990'ların ikinci yarısı itibariyle tartışılmaya başlayan yeni materyalist felsefenin oluşumunda doğrudan ve/ya dolaylı yoldan rol oynamış aktörlere ve unsurlara yer verilmiştir. İnsanın araştırmanın tek olası öznesi olmaktan çıktığı ve bilginin giderek merkezsizleştiği vurgulanarak, insan olmayanların bilgi üretimine katılımları ve katkıları çeşitli örneklerle temellendirilmiştir. Yeni materyalizmde yeni olanın ne anlama geldiği ve yeninin neye nazaran yeni olduğu tanımlanmıştır. Yeni materyalizmde altı çizilen yeninin yalnızca teorik çerçevede kalmayarak pratik alanda da uygulanabilir oluşu üzerinde durulmuştur. Tek ve mutlak bir yeni materyalist felsefeden söz edilmeyeceğinden ötürü, farklılıkları görünür kılmak amacıyla felsefenin savunucuları nezdindeki yaklaşımlar belirlenecek ve birbirinden ayrılan 'yeni materyalizmler' incelemeye tâbi tutulacak; söz konusu teorilere getirilen eleştiriler, birbirleri arasındaki nüanslar ve çözüm yolları açımlanacaktır. Ancak, analizden önce romantizmin yeni materyalizmle kurduğu dirsek temasının altını çizmek üzere, romantizmi karşı aydınlanma ve yeni bir estetik rejim olarak ön plana çıkaran nitelikler serimlenmiştir. Bu bağlamda romantizmin sanatın toplumsalın ifadesi olmaklığı vurgulanmış, 'anti-mimesis' ve 'yüce nesneler' çerçevesinde analizi yapılmıştır. Doğa kavrayışı, nesnelerin araçsallık düzeyleri, insan olmayan ötekiyi duyumsatma, sinestezik jest gibi yaklaşımlar analizin uğrakları olarak irdelenmiştir. Intra-art(i)facts kavramı ortaya atılmış ve kavramın özellikleri çeşitli maddeler ve yapıt örnekleri çerçevesinde analiz edilmiştir. Bu doğrultuda tüm tez yapıtlararasılık kavramı etrafında şekillenmiştir. Yeni materyalizm felsefesinin günümüz sanatı üzerinden incelemesini yapmak, teoride kalan yapıtlararasılık kavramını pratik alana taşımak amacıyla küratöryel araştırma olarak İYG (2022) ve YBİKK (2023) sergilerine yer verilmiştir. Her iki küratöryel araştırmayla ortak üretim vurgusu yapılmış; kalitatif sonrası yöntemin bir unsuru olarak da birlikte düşünmenin [think-ing with] ve onsuz düşünmenin [think-ing without] çeşitli cihetleri açımlanmıştır. İnsan sonrası epistemolojiyle birlikte tezin ileri sürdüğü yeni imge arayışı, her iki sergiyle güncel bir tartışma ortamı oluşturmuştur. Türkiye ölçeğinde yeni materyalist perspektifte değerlendirilebilecek sergilere ve yapıt örneklerine yer verilmiştir. Özellikle 1980'lerin ikinci yarısı Türkiye ölçeğinde yapılan nesne-odaklı örnekleri yeni materyalist düşünce kapsamında değerlendirmenin imkânı ve imkânsızlığı vurgulanmıştır. Özellikle insan olmayanı mesele eden bir sanat düşüncesinin Türkiye çevresinde sistematik olarak görülmesinde etkin rol oynayan faktörler irdelenmiştir. 14. İstanbul Bienali (2015), 16. İstanbul Bienali (2019) ve Covid 19 salgını (2019) gibi sanat faaliyetlerinin ve olgularının söz konusu sistematik dönüşümde oynadığı rol, metin ve yapıt ekseninde analize tâbi tutulmuştur.