FBE- Jeoloji Mühendisliği Lisansüstü Programı - Yüksek Lisans

Bu koleksiyon için kalıcı URI

http://hdl.handle.net/11527/60

Gözat

Yazar "Babayev, Hikmat" ile FBE- Jeoloji Mühendisliği Lisansüstü Programı - Yüksek Lisans'a göz atma
  • Öge
    Gemlik Körfezi’nin (marmara Denizi) Geç Kuvaterner Stratigrafisi Ve Morfotektoniği
    (Fen Bilimleri Enstitüsü, 2015-09-04) Babayev, Hikmat ; Çağatay, Memet Namık ; 10086720 ; Jeoloji Mühendisliği ; Geological Engineering
    Gemlik Körfezi, Marmara Denizi'nin güneydoğusunda doğu-batı yönünde uzanan ve derinliği -113 m’ye ulaşan bir deniz alanıdır. Körfezin uzunluğunun 36 km ve genişliğinin 11 km olduğu bilinmektedir. Bunun yanında, merkezi kısmı oval şekilli bir depresyon bölgesidir. Gemlik Körfezi 349 km2'lik bir alanı kaplar ve körfezin batısında bulunan -50 m eşiği ile kuzey şelfine bağlanır. Körfez, Kuzey Anadolu Fay zonunun orta kolu üzerinde yer almaktadır.  Bu çalışmada değişik R/V Urania seferlerinde toplanmış olan yüksek çözünürlüklü sismik, batimetrik veriler ve karot verileri kullanılarak, Gemlik Körfezi’nin geç Kuvaterner morfotektonik ve paleoşinografik evrimi araştırılmıştır. Fay haritası ve morfotektonik çalışmalar için Gemlik Körfezi’ni kapsayan 114 sismik profil analiz edilmiştir. Körfezin geç Pleistosen-Holosen paleoşinografik evriminin yorumlanması için 114 sismik profilden 29 adedi sismik stratigrafik analizin öğrenilmesi amacı ile kullanılmıştır. M13-08 karotu, R/V Urania’nın 2013 seferi sırasında Gemlik Körfezi'nin kuzeyinden 73.5m su derinliğinden alınmıştır. 6.7m uzunluğundaki karotun manyetik duyarlılık (MS) analizleri çok senörlü karot tarayıcı (MSCL) ile; tarihlendirilmesi ise hızlandırılmış kütle spektrometresi (AMS) radyokarbon analizleri ile yapılmıştır. Radyokarbon analizleri, deniz tabanının altındaki 238 cm, 144,5 cm, 258 cm, 564,5 cm, 652 cm derinliklerinden alınan fosiller üzerinde yapılmıştr. Radyokarbon tarihlendirmesine göre son 12.6 kyılı kapsayan karot, fosil içeriği ve litolojisine göre, üstte denizel olan L1 ve altta gölsel-deltaik olan L2 birimlerinden oluşmaktadır.   Karotta L1 ve L2 birimleri, sismik profillerdeki S1 ve S2 sismik stratigrafik birimleri ile eşleştirilmiştir. Karot M13-08’de L2 Birimi; tatlı-acısu bivalvleri içeren, manyetik duyarlılığı (MS) yüksek, gri, iyi boylanmış orta taneli kumdan oluşmaktadır.  Birimin üst kısmı, normal derecelenme gösteren iyi boylanmış gri kumdur ve Birim 2’den Birim 1 sınırına yaklaştıkça MS değerinde düşüş gözlenmektedir. Birim1- Birim2 sınırı, denizel ve gölsel sedimanlar arasındaki uyumsuzluğu göstermektedir. Birim 1, denizel fosiller (bivalve ve foraminifer) içeren ve üste doğru tane boyunda incelme gösteren yeşil çamurdur.  Birimde en yüksek MS değerleri içeren kısım; ince, kahverengi, bantlı yeşil bir killi çamur ile üzerindeki koyu ve açık kahverengi yeşil killi çamurdur.   Ayrıntılı sismik stratigrafik analizler ile Gemlik Körfezi’nde, alttan üste doğru sismik stratigrafik Birim S4, Birim S3, Birim S2 ve Birim S1 olarak adlandırılan dört sismik stratigrafik birim ayırt edilmiştir. Birim 1 ve Birim 2 arasındaki yüzey (kırmızı yansıtıcı) -75 m’den sığ alanlarda daha yaşlı birimleri kesen, şelf-kat eden bir uyumsuzluk yüzeyidir. Sismik stratigrafik birimlerin yaşları, M13-08 karotu ile Körfez doğusundan alınmış GE-124 karotunda daha önce yayınlanmış radyokarbon stratigrafi verileri ile yaşlandırılabilmektedir.  Sismik stratigrafik Birim S1 yatay ve devamlı akustik yansıma yüzeyleri içermektedir. Birim yaşlı birimleri örtmekte olup, tabanı Gemlik Körfezi’nde bulunan, üstteki deniz ve alttaki göl birimlerini birbirinden ayırmaktadır. Sismik Birim 1 Holosen yaşlı çökelleri nitelendirmekte olup, bu birimin kalınlığının kıyıya doğru 3m ile 19.5m arasında değişimi havza boyunca izlenmektedir. Birim son 10.6 kyılda (kalibre edilmemiş 14C) çökelmiştir. Profillerde S1 birimi yerel Körfez paleo-vadilerini doldurmaktadır.  Sismik stratigrafik Birim S2, -75 m’den daha derinde akustik olarak orta - düşük seviyeli iç yansıma ile karakterize olan tabakalanmış çamur örtüsünü (mud drape); şelf kenarında ilerleyen yüksek akustik yansımalı klinoformları karakterize etmektedir. Birim S2’nin kalınlığı sismik profillerinde 2m ve 5m arasında değişmektedir. Genel olarak, sismik Birim S2 göl-akarsu fasiyesi temsil eden bir birim olarak yorumlanmaktadır. Bu birimin kıyı kenarlarındaki ilerlemeye ilişkin yapısı profillerde ana uyumsuzluk yüzeyi tarafından kesiliyor olması, birimin regresif özelliğini göstermektedir. Birim Günümüzden Önce (G.Ö.) 13.9-10.6 kyılları arasında çökelmiştir. Gemlik Körfezinin profillerinde, berm sedimanları kırmızı reflektör ile kapanması ve bunun Birim S2’de 10.6 kyılına takamül etmesi gözlenmektedir. Berm çökellerinin yarandığı su derinliği -63 m ve -68 m arasında değişiyor. Bu değişim aynı zamanda 10.6 kyıl önce deniz transgresyonunun Gemlik Körfezi'ndeki su seviyesinin belirten bu değişimi o zamanki paleo-kıyı çizelgesinde su seviyyesi değişiminin sabit olarak izlendiyinin göstergesidir. Sismik stratigrafik Birim S3, yüksek sismik yansımalı, uyumlu ve orta derecede devamlı iç yansıtıcılar içermektedir. Şelf alanlarında, yüksek akustik iç yansıtıcılı klinoform yapıları ve  havzanın doğu ve kuzey kıyılarında delta çökelimini temsil etmektedir. Birim, Körfezin derin kısmında (>-75m) yatay ve paralel tabakalı çökellerden oluşmuştur. Birim G.Ö. 15.8-13.9 kyılları arasında çökelmiştir.  Sismik stratigrafik Birim S4, sismik kesitlerde görülebilen en yaşlı çökel birimdir. Körfezin batı kısmında birim yüksek yansıtıcılı, paralel tabakalıdır. Ancak, havzanın doğu kısmına doğru, -75 m’den daha derinlerde birim erozyonel vadicikler tarafından kesilen, dalgalı iç yansımalı, tümsekli (moundegd) bir çökel yapısı sergiler. Birim 15.8 kyıldan daha yaşlıdır.  Yüksek çözünürlüklü sismik ve yenilenmiş batimetri verileri kullanılarak Gemlik Körfezi’nin ayrıntılı bir fay haritası oluşturulmuştur. Bu harita körfezde genel olarak doğu-batı yönlü aktif fayların ve KB-GD yönlü gerilmeli ikincil fayların varlığını göstermektedir. Körfezdeki ana faylar normal birleşeni de olan sağ-yanal transform fay özelliğindeki Armutlu, Gemlik Fayı, Kocadere ve Gençali faylarıdır. Armutlu, Kocadere ve Gemlik faylarının en yüksek düşey atımları sırası ile 6.20 m, 8.53 ve 6.97 m’dir. Fay geometrisi, körfezin Armutlu ve Gençali fayları arasında bir çek-ayır havza olarak açıldığını göstermektedir. Gemlik ve Batı faylarının sıkışma tektoniği sırası ile doğuda Gemlik Yükseltisi ve batıda Gemlik eşiğini oluşturmuştur.   Karot ve sismik stratigrafik analizler, körfezin 10.6 kyıl öncesinde Marmara’nın diğer kısmlarından izole edilmiş bir göl olduğunu ve G.Ö. 15.8-13.9 kyılları arasında bu gölün kuzey ve doğusunda şelf kenarlarında deltaların oluştuğunu göstermektedir. Bфlling-Allerфd döneminin bir bölümü ile Younger Dryas dönemlerinde göl seviyesinin G.Ö. 10.6 k yıldaki deniz transgresyonuna kadar bir miktar alçaldığı görülmektedir. Gemlik Körfezi, Akdeniz suları tarafından Marmara Denizi’nin derin havzaları ve güney şelfine göre yaklaşık bin yıl daha geç istila edilmiştir. Bu bin yıllık gecikme, körfezin batısında yer alan -55 m’deki eşik nedeniyledir. Bu çalışma, ileride batimetrik haritalama, yüksek çözünürlüklü sismik profilleri ve karot verileri üzerinde benzer teknikler kullanılarak, Körfez'in batısına kadar uzatılabilir. Gemlik Körfezi'nin güney kıyısı boyunca kıyıya yakın bölgelerde sismik verilerin alınması gereklidir.