FBE- Kentsel Tasarım Lisansüstü Programı

Bu topluluk için Kalıcı Uri

http://hdl.handle.net/11527/172
Kentsel Tasarım Ana Bilim Dalı altında bir lisansüstü programı olup, sadece yüksek lisans düzeyinde eğitim vermektedir. Araştırma Konuları: Kentsel Dokuda Çevresel Kalite, Kentsel Tasarım Standartları, Kentsel Yenileme, Kentsel Koruma, Kentsel Sağlıklaştırma, Yeni Yerleşme Alanları Tasarımı, Kentsel İmaj ve Kimlik, Bilgisayar Destekli Kentsel Tasarım, Kamusal Alanların Değerlendirilmesi ve Tasarımı

Gözat

Yazar "Akyol, İdil" ile FBE- Kentsel Tasarım Lisansüstü Programı'a göz atma
  • Öge
    Açık Alan Tasarımında Katılım Yöntemlerinin Etkinlik Düzeyi Değerlendirmesi
    (Fen Bilimleri Enstitüsü, 2014-02-18) Akyol, İdil ; Ocakçı, Mehmet ; 10026307 ; Kentsel Tasarım ; Urban Design
    Açık Alan Tasarımında Katılım Yöntemlerinin Etkinlik Düzeyi Değerlendirmesi adlı bu çalışmada kentsel tasarım projelerinde katılımın sağlanması amacıyla kullanılan katılım yöntemlerinin etkinlik düzeylerini değerlendirmeye yönelik bir çerçevenin ortaya konması amaçlanmaktadır. Çalışma kapsamında, kentsel tasarım ile yakın ilişki içerisinde olan planlama paradigmalarında yaşanan dönüşümün katılım olgusunu nasıl etkilediği, planlama yaklaşımlarının literatürde tanımladığı katılım süreçlerinin uygulamada fark yaratıp yaratmadığı, farklı katılım düzeyleri ve yöntemlerinin neler olduğu, katılım yöntemlerinin etkinliğini ölçmeye yönelik kriterlerin neler olduğu ve kentsel tasarım projelerinin katılım süreçlerinde etkin yöntemlerin nasıl geliştirilebileceği de cevaplanmaya çalışılacak olan araştırma sorularıdır. Çalışmanın ikinci bölümünde kentsel tasarım ve planlama disiplini ilişkisi gözetilerek, planlama yaklaşımlarında yaşanan dönüşüm ve farklı planlama yaklaşımlarının “katılım” olgusunu nasıl ele aldığı irdelenmiştir. Bu kapsamda geniş kapsamlı rasyonel planlama, savunucu planlama, aşamalı (adım adım) planlama ve son olarak stratejik mekansal planlama yaklaşımları incelenmiştir. Bu incelemede planlamanın ortaya çıkışından beri farklı düzeylerde de olsa katılımdan bahsedildiği; geniş kapsamlı rasyonel planlama ve savunucu planlamanın işaret ettiği plancının halk adına karar vererek, halka bilgi verdiği “planlamaya katılım”dan; kısmen adım adım (aşamalı) planlamanın ve asıl olarak stratejik mekansal planlamanın tarif ettiği müzakereci, farklı aktörlerin bir arada kararlara etki edebildiği ve şeffaf “katılımcı planlama”ya evrilen bir dönüşüm yaşandığı görülmektedir. Üçüncü bölümde katılım olgusu ayrıntılı olarak incelenmiş, farklı katılım tanımları, literatürde tanımlanan farklı katılım düzeyleri ve katılım yöntemleri ayrıntılı olarak açıklanmıştır. Katılım olgusunun farklı tanımları bulunsa da gerçek anlamıyla katılım halkın/bireyin karar verme süreçlerine dahil edilmesi, kararlara müdahale edebilmesi olarak tanımlanabilir. Literatürde yer alan farklı katılım düzeylerinin ortak özelliği de katılımcının kararlara etki gücü arttıkça katılım düzeyinin yükselmesidir. Ardından katılımda etkinlik değerlendirmesinin nasıl yapıldığına dair yöntemler araştırılarak, literatürde belirlenmiş değerlendirme kriterleri derlenmiştir. Yapılan incelemede katılım sürecinin karmaşıklığı ve ölçülebilir verilerle değerlendirilememesi nedeniyle kesin ve uzlaşılmış bir değerlendirme sisteminin olmadığı görülmüştür. Bu çalışmada da kentsel tasarım projelerinin katılım süreçlerinde kullanılan yöntemlerin etkinliğini değerlendirmeye yönelik altı kriterden oluşan bir kriter seti belirlenmiştir. Bunlar karara etki, tasarıma etki, temsiliyet, erken katılım, şeffaflık ve kaynaklara erişim kriterleridir. Dördüncü bölümde katılımcı süreçlerle uygulanmış, üç farklı açık alan tasarım projesi incelenmiştir. Projelerden ilki, Boston’da kent içerisinden geçen bir otoyolun yer altına alınması ile kazanılan kentsel alanın tasarımına yönelik geliştirilmiş olan Wharf District Park projesi, ikincisi Berlin’de yıllardır kullanılmayan bir alanın park olarak tasarlandığı Gleisdreieck Park projesi ve sonuncusu Fransa Saint-Étienne şehrinde boş bir arsanın meydan olarak yeniden işlevlendirildiği Place au Changement projesidir. Proje incelemelerinin ardından, projelerde kullanılmış olan 11 farklı katılım yöntemi belirlenmiş olan kriterler çerçevesinde değerlendirilmiştir. Bu yöntemler duyuru, rehberli turlar, anket, odak grupları, çalıştay, halk toplantıları, açık oturumlar, internet tabanlı katılım, maket, toplumsal vizyon belirleme ve kendin yap yöntemleridir. Projelerde ortak kullanılan katılım yöntemleri yer alsa da projenin ölçeği, kapsamı ve katılımcı profilindeki farklılıklar yöntemleri çeşitlendiren etmenlerdir. Bu farklılıklar göz önünde bulundurularak uygun katılım yöntemlerinin geliştirildiği söylenebilir. Etkinlik düzeyi değerlendirmesinde yöntemler sağladıkları kriterler arttıkça daha etkili olarak değerlendirilmektedir. Kriterlerin değerlendirmede farklı ağırlıkları olmasa da gerçek katılımdan bahsedilebilmesi için ilk kriter olan karara etki kriterinde etkili olmaları önemlidir. Yöntemlerin etkinlik değerlendirmesi sonucunda her yöntemin kendi içerisinde kısıtlayıcıları ve zayıf yanları olduğu görülmüştür. Farklı yöntemler farklı düzeylerde katılımı sağlamakta ve aynı yöntemin uygulama aşamasındaki alternatif kullanımları yöntemlerin etkinliğini değiştirebilmektedir. En etkili katılım yönteminin hangisi olduğu ya da en başarılı katılım sürecinin hangi projede yer aldığı bu çalışmanın soruları arasında yer almamaktadır. Yapılan değerlendirme, yöntemlerin zayıf yönlerinin tespit edilerek geliştirilmesi ile etkinlik düzeylerini arttırmaya yönelik ipuçları vermeyi amaçlamaktadır. Yöntemlerin etkinlik düzeylerinin arttırılmasının yanı sıra projenin amacı, kapsamı, ölçeği ve katılımı sağlanması beklenen toplumun özelliklerine uygun yöntemlerin belirlenerek, birden fazla yöntemin bir arada uygulanması etkin bir katılım süreci gerçekleştirilebilmesinde önemlidir. Çalışmanın sonucunda, katılım yöntemlerinin geliştirilmesinde etkili olan planlama yaklaşımları da göz önünde bulundurularak yapılan değerlendirmede geniş kapsamlı rasyonel planlama, savunucu planlama ya da aşamalı planlama etkisiyle geliştirilmiş olan yöntemlerin hiçbirinin gerçek katılımın en önemli göstergesi olan karara etki kriterinde etkili olmadığı görülmüştür. Bunun yanı sıra stratejik mekansal planlama ilkeleri çerçevesinde geliştirilen yöntemlerin etkinlik sağlamada daha yüksek değerlere sahip olduğu bulgusuna ulaşılmıştır. Bu sonucun stratejik mekansal planlamanın katılım konusunda yalnızca literatürde yeni bir yaklaşım ortaya koymadığı, yaklaşımın uygulamada da etkin bir katılım sürecine işaret ettiği söylenebilir.