FBE- Peyzaj Mimarlığı Lisansüstü Programı - Doktora
Bu koleksiyon için kalıcı URI
Gözat
Yazar "Erdem, Meltem" ile FBE- Peyzaj Mimarlığı Lisansüstü Programı - Doktora'a göz atma
Sayfa başına sonuç
Sıralama Seçenekleri
-
ÖgeKırsal Yerleşim Peyzaj Kimlik Özelliklerinin Tespiti, Korunması Ve Geliştirilmesine Yönelik Değerlendirme Matrisi Önerisi(Fen Bilimleri Enstitüsü, 2012-04-09) Erdem, Meltem ; Velioğlu, Selim ; 427725 ; Peyzaj Mimarlığı ; Lanscape ArchitectureKırsal yerleşimler ekonomik, demografik, sosyo-kültürel ve çevresel özellikler bakımından kentsel çevrelerden ayrılan bir yerleşme türüdür. Söz konusu yerleşimler içerisinde bulundukları doğal çevre, üretim teknikleri, geleneksel yapı ve sosyal yaşantının bir sonucu olarak gelişen peyzaj değerleri ile temsil edilen özgün kimliklere sahiptir. Yakın zamana kadar kentsel çevrelere karşın geri kalmış durumları ile gündeme gelen kırsal yerleşimler günümüzde barındırdıkları doğa potansiyeli ve otantik yaşantı örüntüleri ile gelişim odaklı yatırım stratejilerinin öncelikli mekanı haline gelmiştir. Kırsal yerleşimlere yönelik gelişen söz konusu ilgi, çoğu kez bu yerleşimlerin doğaları ile örtüşmeyen, mekansal hassasiyeti yansıtmayan, mevcut yerleşim dokusunu göz ardı eden müdahalelere sahne olmaktadır. Söz konusu müdahalelere ek olarak, günümüzde küresel ölçekli gelişim eğilimlerinin yerel ölçekte şekillenen fiziksel kurgu üzerindeki etkileri, kırsal çevrelerin belirli bir değişim süreci içerisine girmesine neden olmuştur. Bütün bu eğilimlerin sonucunun, özgün peyzaj değerleri ile temsil edilen kırsal yerleşimlerin peyzaj kimlikleri üzerinden tespitini yapmak mümkündür. Kırsal yerleşimlerin özgün yapılarını peyzaj kimliği üzerinden sorgulayan bu araştırma, söz konusu yerleşimlere yönelik geliştirilecek tasarım, planlama ve gelişim stratejilerinin peyzaj kimliği odaklı geliştirilmesi gerektiği savından hareketle, peyzaj kimlik özelliklerinin belirlenmesi, korunmasına ve geliştirilmesine yönelik bir matris önermektedir. Araştırma kapsamında önerilen matris iki temel araştırma alanı sonucu elde edilen tespitler doğrultusunda geliştirilmiştir. Peyzaj karakteristiklerinin tespitine yönelik geliştirilen metotlar içinde kullanılan survey formları kimlik bileşenlerinin belirlenmesine yönelik önemli bir kaynak oluştururken, Türkiye genelinden seçilen 60 adet kırsal yerleşim üzerinden gerçekleştirilen envanter okuması mevcut durumun irdelenmesi adına önemli bir tespit olarak değerlendirilmiştir. Envanter çalışması kapsamında Türkiye’deki kırsal yerleşimler peyzaj kimlikleri ve çevre ilişkileri doğrultusunda, dağ köyleri, ova köyleri, kıyı köyleri, vadi köyleri ve etek köyleri olmak üzere, tipolojik olarak beş grup altında irdelenmiş ve her bir gruba yönelik baskın peyzaj özellikleri, fiziksel kurgu, üretim peyzajı ve sosyal yapı başlıkları altında barındırdıkları özellikler tespit edilmiştir. Söz konusu özellikler doğrultusunda her bir yerleşim grubuna yönelik yerleşim şemaları üretilmiştir. Söz konusu şemalar yapı gruplarının bir araya gelme ve dağılma durumları, topoğrafya, doğal vejetasyon ve üretim alanları ile olan ilişkilerine göre şekillenen farklı yerleşim kimliklerini yansıtan soyut çizimler olarak üretilmiştir. Kırsal yerleşimlerin sahip olduğu kırsal kimlik üzerindeki olumsuz etkileri ve kimlik kaybını önemli bir problem olarak ele alan bu araştırmada, kırsal yerleşim peyzaj kimliğinin bir kırsal yerleşime ayırt edici niteliklerini kazandıran üç temel bileşen doğrultusunda incelenmesi gerektiği vurgulanmakta ve söz konusu bileşenler doğal kimlik bileşenleri, yapma kimlik bileşenleri ve sosyo-kültürel kimlik bileşenleri olarak belirlenmektedir. Her bir bileşen grubunun alt başlıkları doğrultusunda elde edilen veriler ve bu verilerin yorumlanmasına dayanan değerlendirme süreci, herhangi bir kırsal yerleşimin hangi kimlik bileşenleri doğrultusunda baskın peyzaj kimliğini kazandığının tespitine yönelik bir derecelendirme sistemi önermektedir. Bu kapsamda yerleşimlerin peyzaj kimliği baskın, orta ve zayıf olmak üzere belirlenen üç temel seviyede değerlendirilmektedir. Araştırma kapsamında önerilen matrisin nasıl kullanılabileceğine örnek teşkil etmesi bakımından, her biri için çizimler üretilen 60 yerleşim içinde yer alan ve farklı kimlik değerlerine sahip 5 adet kırsal yerleşime yönelik peyzaj kimlik kartları üretilmiştir. Şirince (İzmir), Bozburun (Muğla), Yazır (Antalya), Taşkale (Karaman) ve Cumalıkızık (Bursa) yerleşimleri için üretilen peyzaj kimlik kartları, matris bileşenleri doğrultusunda toplanan verileri, yerleşimin peyzaj kimliği üzerindeki olumsuz etki yaratan tehditleri, potansiyelleri ve yerleşimin peyzaj kimliğinin korunması ve geliştirilmesi adına üretilen peyzaj stratejilerini içermektedir. Araştırmanın sonuç kısmında ise önerilen değerlendirme matrisinin hangi alanlarda kullanılabileceği tartışılmaktadır. Araştırma kapsamında önerilen değerlendirme matrisinin, Türkiye’de yerel otoriteler tarafından kırsal yerleşimlerin fiziksel kurgusu üzerinde etkili olacak kararların doğru bir şekilde alınmasına yönelik yönlendirici bir araç olacağı düşünülmektedir. Bu kapsamda matris; yerel ölçekte yerleşimlere ayırt edici niteliklerini kazandıran kimlik bileşenlerinin belirlenmesinde, gerçekleştirilen tespitler doğrultusunda yerleşimlerin peyzaj kimliğinin korunması ve geliştirilmesine yönelik ilke ve kararların üretilmesinde ve başlıca koruma-geliştirme önlemlerinin doğru olarak belirlenmesine yönelik kimlik tiplerinin ortaya konulmasında, özgün yapılara sahip kırsal yerleşimlere yönelik peyzaj tasarım rehberlerininn hazırlanmasında, arazi yönetim şemaları için temel hedeflerin belirlenmesinde ve insanların içinde yaşadığı ve çalıştığı peyzajlarla ilişkili kamu bilincinin arttırılmasında kullanılabilecek bir araç olarak önerilmektedir. Merkeziyetçi bir sistem üzerinden üretilen kırsal kalkınma kararlarının, kırsal yerleşimlerin peyzaj kimliklerini hedef alan kararları içermesi, yerel ölçekten bölgesel ölçeğe kadar değişen bir yelpazede kalkınmanın sağlanmasına yönelik önemli fırsat sunacaktır. Özellikle peyzaj kimliği açısından nitelikli olan yerleşimlere yönelik peyzaj tasarım rehberlerinin geliştirilmesi ve söz konusu rehberlerinde peyzaj kimliğini koruyacak ve de geliştirecek ilkeler doğrultusunda belirlenmesi gerekliliği açıktır. Bu bakımdan yerel otoritelerle işbirliği içerisinde oluşturulacak disiplinlerarası ekiplerle peyzaj kimliğine yönelik detaylı tespitlerin yapılması, söz konusu tespitler doğrultusunda, yerel halkın katılımı ile peyzaj tasarım rehberlerinin hazırlanması, Türkiye kırsalına yönelik geliştirilecek kalkınma modelinin önemli bir ayağını oluşturacağı düşünülmektedir.