Anadolu’da Podyumlu Mezar Mimarisi, M.ö. 6. - M.ö. 4. Yüzyıl

Abstract

Yunan kültürüyle Doğu kültürleri arasında duran ve iki kültürün de izlerini taşıyan Anadolu M.Ö. 6. yüzyılda mimaride de bir çok yeniliğin kaynağı olmuştur. Bu çalışmanın konusu olan podyumlu mezar anıtları, bu kültürel çeşitlilik içinde ortaya çıkmış bir mimari biçimdir. M.Ö. 6. yüzyıla kadar Anadolu’da anıtsal mezarlara rastlanmaz, ancak bu yüzyılda yapılan iki yapı yeni bir mimari anlayışın, yeni bir geleneğin habercisidir. Bu iki anıt, Phokaia’daki Taş Kule ve Sardes’teki Piramit Mezar’dır. Genel anlamda bezemesiz oluşları ve alışılmadık formlarından ötürü yapılış tarihleri ve kime ait oldukları kesin olarak bilinmeyen bu anıtlar, değinilen her kaynakta Persler’le ilişkilendirilir. Bunun nedeni de Lidya Devleti’ni ortadan kaldırıp Anadolu’yu fetheden Pers Kralı II. Kyros’un Pasargadae’deki mezarıyla önemli paralellikler taşımalarıdır. Ancak Anadolu’ya olduğu kadar İran’a da yabancı olan bu podyumlu üç mezar anıtının ortaya çıkmasındaki farklı kültürlerin katkıları farklı yorumlara açıktır. Bu çalışmanın amacı bu yeni mimari formun ortaya çıkışını tartışmak ve M.Ö. 3. yüzyılın başına kadarki seyrini incelemektir.

Anatolia, not only placing between the Eastern and the Greek Cultures but also reflecting their traces, has been credited with originating a number of innovations in architecture during the 6th century B.C. This study focuses on the raised tomb monuments, which emerged as a new type in this multi-cultural era. Before 6th century B.C., there were no monumental tombs; however, two buildings, erected in this century, were the indicators of a new tradition. These were Taş Kule near Phokaia and Pyramid Tomb at Sardis. Beside related mostly with Persians, these two monuments could not be related with an exact date or owner due to their unornamented and unusual forms. The fundamental reason for this possible relation is that these two tombs had formal similarities with the tomb of the Persian King, Cyrus II, who destroyed the Lydian Empire and then conquered Anatolia. Yet, the contributions of different cultures for the emergence of these three raised tombs, familiar to neither Anatolia, nor Persia, are objects of a variety of different interpretations. The aim of this study is debating on the emergence of this new architectural form and dwelling on the evolution till the 3rd century B.C.