Suda çözünür yeni makrohalkalı bileşiklerin sentezi ve biyolojik özelliklerinin incelenmesi

Abstract

Geçtiğimiz pandemi sürecinde DNA, mRNA kavramları hayatımıza çok hızlı ve kalıcı şekilde girmiştir. Bunun sebebi koronavirüsün hayatımızı tehdit eder boyutta hastalığa sebep olmasıdır. Tedavi amaçlı mRNA aşılarının kullanılması sadece DNA değil RNA üzerine odaklanmamıza sebep olmuştur. Pandemi sürecinde koronavirüse karşı ilaç geliştirilmesi çok büyük önem kazanmıştır. Bu noktada bildiğimiz şey şudur ki vücudumuzda enfeksiyona sebep olan bir bakteri veya virüsün vücut içinde kendi DNA'sının kopyalanmasını durdurduğumuz zaman virüsün hücre çoğalması da önlenmiş olur. DNA replikasyonunun durdurulmasının bir yolu DNA bazlarının tanınmaz hale gelmesini sağlamaktır. Bu amaçla genel olarak ilaç tasarımında ilaçların etken maddelerinin DNA ile kompleks oluşturması beklenmektedir. Kimyasal maddeler DNA'ya bağlandıkları zaman replikasyon işlemi durmaktadır. Çünkü DNA enzimleri ilaca bağlanan bazları tanımaz. Etkin ilaç üretmek için o etken maddenin veya kimyasal maddelerin özelliklerinin bilinmesi kritik bir noktadır. Kimyasalın toksik özelliği varsa daha çok kansere yönelik çalışmalarda kullanılabilir fakat bu toksisite sağlıklı hücreye zarar veriyorsa o ilaç etkin şekilde kullanılamaz. İşte tam bu noktada daha biyo-uyumlu ilaçlar ihtiyaç haline gelmiştir. Son yıllarda biyomedikal alanda ikinci-nesil porfirin türevleri olan ftalosiyaninlere (Pc) daha fazla odaklanılmıştır. Sadece kanser tedavide değil antibakterial-antimikotik olarak, retina kalınlaşmasını tedavide, histopatolojide canlı ve ölü hücreyi birbirinden ayırmada Pc bileşikleri kullanılmaktadır. Pc bileşiklerinin özellikle DNA sarmalı ile etkileşim gösterdiği bilinmektedir. Pc türevlerinin her biri DNA ile farklı şekilde etkileşime girmektedir. Metalli veya metalsiz periferal veya non-periferal sübstitüentli düzlemsel yapıda olan Pc'ler çoğunlukla interkalasyon yapabilmektedir. Fakat silisyum Pc gibi eksenel konumlara bağlı grupları olan Pc türevleri daha hacimli olduğundan DNA bazları veya fosfat-şeker omurgasıyla elektrostatik etkileşime girebilmektedir. Yeni sentezlenen Pc türevlerinin DNA ile etkileşime girip girmediğinin tespit edilmesi için ilk adım etkileşimin UV-vis ve floresans spektrumları ile gözlenmesidir. İster antibakteriyel ister antikanserojen isterse antiromatizmal ilaç olsun biyoteknolojik alanda etken maddenin DNA ile etkileşiminin olup olmaması en kritik noktadır. Bu amaçla bu tez kapsamında yeni suda çözünür asimetrik Pc bileşiklerinin sentezi tasarlanmış ve elde edilenlerin DNA etkileşimleri UV-vis, floresans spektroskopileriyle incelenmiştir. DNA termal denaturasyon grafisinde DNA erime noktası azalttığı yani heliks sarmalının yeni Pc bileşiğiyle etkileşime girerek daha düşük sıcaklıklarda bozunduğu görülmüştür.