Modern Sanatın Doğuşunda Kadın İmgesi: Türk Ve Avrupa Resim Sanatı Karşılaştırması

Abstract

Nesne olarak sanat yapıtı ve izleyicisi arasındaki ilişki, sanat tarihinin en önemli kırılmalarından birinin yaşandığı 19. yüzyıl ortalarından itibaren yeni bir boyut kazanır. Bu kırılma, sanat yapıtının yalnızca seyredilmek üzere yaratılmış edilgen bir nesne olma özelliğini yok eder. Özne olarak sanatçı ya da izleyiciyle, sanat yapıtının kendisi arasındaki bağımsız ilişki bozulur. Yerine sanat yapıtının da izleyicisi gibi etken olarak özneleştiği bir yer değiştirme ilişkisi kurulur. Modern sanatın düşünsel temelini oluşturan bu ilişki, sanat yapıtını yaşayan bir nesne olarak kurar. Sanatçı, kendisini bir başkası olarak sanat yapıtında yeniden var eder ve bu düşünce 20. yüzyıl sanatını olanaklı kılan bir anlayışa zemin hazırlar. Kadın imgesi ise özne ile nesnenin birbirleri arasında eridiği bu ilişkide tarihsel ve toplumsal bağlamda önemli referans veren bir araştırma alanı sunar. Avrupa’da Sanayi Devrimi; Osmanlı Devleti’nde ise Tanzimat Dönemi’nde başlayan toplumsal anlamda modernleşme hareketleri içerisinde kadınlar sosyal modernleşme dinamikleriyle özdeşleştirilmiş yeni bir kimlikle karşımıza çıkarlar. Batı sanatında Êduard Manet (1832-1883), Türk sanatında ise Osman Hamdi Bey (1842-1910) ile birlikte görmeye başladığımız etken kadın imgeleri, modern resmi açıklamak için önemli birer araştırma alanı olmakla birlikte kültür tarihini anlayabilmek için sosyolojik bir referanstırlar. Bu çalışmada 19. yüzyıldan 20. yüzyıl başlarına kadar hem Avrupa hem de Türk resmindeki kadın imgesi, özne ile nesne arasındaki ilişki çerçevesinde karşılaştırmalı olarak incelenmiş ve bu ilişkinin her iki toplumda yaşanan modernleşme hareketleriyle olan etkileşimi ortaya koyulmaya çalışılmıştır.

The relationship between artwork and its audience gains a new dimension in 19 th century when one of the most extensive breakthroughs in the history of art was experienced. This breakthrough discredits the idea that work of art is nothing but a passive object that exists for mere observation. The independent relations between artist, audience and the object of art are disrupted. As a substitute, a new relationship in which the work itself is as active as the audience becomes prevalent. At the core of the modern art ideology, this relationship constructs artwork as a living object. In this new relationship form, the artist reproduces him/herself through artwork, and this new paradigm is what enabled the modern art in 20 th century. In this co-existing of object and the subject, on the other hand, the image of woman provides a research area in which historical and sociological contexts are useful for enabling distinguished reference. Within the modernization movements started in Europe following the industrial revolution, and in the Ottoman Empire after The Rescript of Tanzimat, the women appear in a new identity through which they are associated with social modernization dynamics. The active woman images that started to appear in Êduard Manet’s (1832- 1883) works in the Europe and in Osman Hamdi Bey’s (1842-1910) works in Turkish art are fruitful both for researching modern 20 th painting and as sociological references points for understanding the cultural history. Present study comparatively investigates the ‘woman as image’ in the 19 th through the 20 th century, within the framework of subject-object relationship while aiming to explain how this relationship unfolds in these two different societies.