Gemi ana makine seçiminde çok kriterli karar verme yöntemlerinin uygulaması

Abstract

Bu çalışmada, ticari gemilerin ana makine seçiminde Çok Özellikli Karar Verme Yöntemleri incelenerek bir karar algoritması geliştirilmesi amaç edilmiştir. Başlangıçta problemin analizi yapılmış, çözüm için Çok Özellikli Karar Verme Yöntemleri ve Grup Karar Verme Yöntemleri araştırılmış, çeşitli metotların uygun özelliklerinden yararlanılarak sonuçta kullanılacak yöntem tespit edilmiş ve bu yöntemin uygulaması olan bir bilgisayar programı yazılarak problem çözülmüştür. ilk olarak problemin tanımı ve analizi ile işe başlanmış, Delta Denizcilik Tarafından 1997- 1999 yılları arasında projesi üretilmiş olan üç adet 6500 DWT luk eş kimyasal tankere ana makine seçimi problem olarak belirlenmiştir. Bu gemilere ve daha sonra başka gemilere ana makine seçimi için geliştirilecek yöntemin, bu konuda uzman kişilerin görüşlerinin modellenmesi ile ortaya çıkacağı sonucuna varılmıştır. Yani problem, farklı değerlendirme ve yaklaşımları olan birden fazla uzmanın görüşlerinin alındığı ve bu görüşlerin eksperlerin ağırlıklarına göre karara etkidiği bir modelin kurulması olarak analiz sonucunda belirmiştir. Geliştirilen yöntemde, her eksperden kendi yaklaşımına göre kriterlerin değerlendirmeleri alınarak kriterlerin eksper bazında ağırlıkları hesaplanır. Bununla beraber eksperlerden alternatiflerin değerlendirmeleri de alınır. Bu değerlendirmeler karar matrisi formuna dönüştürüldükten sonra, karşılaştırmalarda kullanılabilmesi amacıyla vektörel normalizasyon yöntemi kullanılarak normalize edilirler. Eksperlerin karar matrislerinde toplanan ve ayrı-ayrı olan görüşlerini tek bir karar matrisi haline dönüştürmek amacıyla, Grup Karar Verme başlığı altında çeşitli agregasyon yöntemleri incelenmiş, sonuçlar SWOT Analizi ile değerlendirilmiştir. Dağılımlar ve merkezi eğilim ölçülerinin de genel olarak incelendiği bu bölüm sonunda, eksperlerin kendilerine ait olan karar matrisleri kullanılarak, karara etkileri oranlarının dikkate alınıp, görüşlerinin toplandığı tek bir kollektif karar matrisi oluşturulmaktadır. Bunu açmak gerekirse, bir önceki adımda hesaplanan kriter ağırlık dağılımı ile oluşturulan karar matrislerinin çarpımları sonucunda elde edilen ağırlıklı bireysel karar matrislerinin, eksperlerin ağırlık dağılımı göz önüne alınarak ağırlıklı xi ortalamaları alındığında kollektif karar matrisi elde edilerek problemin birinci aşaması bitirilmiş olur. İkinci adımda, birinci adımın sonucu olarak ortaya çıkan kollektif karar matrisinin çözüm ? algoritması incelenmiştir. Çok Özellikli Karar Verme konuları arasında yapılan araştırma ve değerlendirme sonunda TOPSIS metodu çözüm için uygun bulunan algoritma olarak ortaya çıkmıştır. Buna paralel olarak yürütülen vaka çalışmasında, yapılan anketlerle aşağıda adı geçen uzmanların görüşlerine başvurularak, ana makine seçiminde göz önüne alınması gereken kriterlerin ortaya çıkarılmasına başlanmıştır. Genel olarak uzmanların görüşlerinden derlenen kriterler, düzenlenip, hiyerarşi ağacı yapılarak amaca uygun, kurulan. modelde eksik bırakmayacak şekilde düzenlenmişlerdir. Uzman kişiler alfabetik sırayla, Sn Mehmet AKSOY (Armatör), Sn. Mahmut Akaltan (Desan Tersanesi Danışmanı, Eski Pendik Sulzer Makine Fabrikası Müdürü), Sn. Doğan Alper (Gemi İnş. Mak. Yük. Müh.), Sn Taşkın Çili (Gesa Genel Müdürü), Sn. Yaşar Gül (Delta Denizcilik Aş. Genel Müdürü), Sn. Metin Koncavar (Gerçel Marine Satış Müh.), Sn. Celal Koru (TGS Dış İlişkiler Şube Müdürü), Sn. Ergün Latifoğlu (Desan Tersane' si İşletme Müdürü), Sn, Abdülkadir Okay (Gemi Mak. İşi. Müh., Antares Denizcilik Satış Müh.), Sn. Cimilo Rodriguez (Marpetrol inspektörü), Sn. Erol Sağbaş (Armatör), Sn. Bülent Şener (Emlak Bankası), Sn. Sualp Ürkmez (Armatör)' dir. Vaka Çalışmasının ikinci kısmında eksperlerden yukarıda anlatıldığı gibi kriter değerlendirmeleri ve alternatif değerlendirmeleri alınarak yine bu çalışma çerçevesinde Visual Basic 5.0 Professional Edition ile yazılmış olan MADM ismli bilgisayar programına girilmiştir. Program işletimi sırasında ara değerler ve sonuç değerler okutularak çeşitli karşılaştırma tabloları yapılmış ve sonuçlar değerlendirilmiştir.

In this work, a decision algoritm is developed by studying the multiple attribute decision making which is used in choosing the main engine of merchant ships. At first, the problem is analised, then the multiple attribute decision making and the group decision making are searched for solution, the way is determined by using kinds of methods and the problem is solved after forming a computer programme as an application of the way. First of all, work starts with making desciription and analysis of the problem. Choosing the main engines of three 6500 DWT chemical tankers, projects of which were produced by Delta Marine between 1997-1999, is designated as main problem. The way of choosing these tankers' and others' main engines is formed by the help of some people who became experts on this subject. Consequently, building a model that is made up by asking to these experts who have different ideas and approaches with variable positions on this work is aimed. In this method, criteria weights are calculated in the base of experts' position after taking their opinion related with attribute ratings. Beside this.alternative ratings are also gained from experts. These ratings are changed in the form of decision matrix, then they are nomalized by using vectorial normalization for comparing. In changing the different opinions of experts in their decision matrix into one decision matrix, some agregation methods are investigated, called group decision making,and the results are examined by SWOT Analisis. At the end of this stage, in which distrubitions and measures of central tendency are also included, one collective decision martix is constituted by using every experts' decision matrix and weight of their position. In the second step.this collective decision matrix's solution algorithm is studied.As a result of examining multiple decision making.TOPSIS method becomes the best algorithim solving. XIII In this case study, the criterias, that are used for choosing the main engine, are collected by giving questionnaires to the experts. After that, hierarchy tree is structured for gaining appropriate criterias that reperesents aim of the study. Experts are in alphabetical order: Mr Mehmet AKSOY (Ship Owner), Mr. Mahmut Akaltan (Advisor of Desan Shipyard, Ex Manager of Pendik Sulzer Engine Factory), Mr. Doğan Alper (Naval Arch. And Marine Eng. MSc), Mr Taşkın Çili (General Manager of Gesa), Mr. Yaşar Gül (General Manager of Delta Marine), Mr. Metin Koncavar (Gerçel Marine Sales Eng.), Mr. Celal Koru (Head of Foreign Relations Dept. TSI), Mr. Ergün Latif oğlu (Operation Manager Of Desan Shipyard), Mr, Abdülkadir Okay (Marine Eng., Antares Denizcilik Sales Eng.), Mr. Cimilo Rodriguez (Superintendent of Marpetrol), Mr. Erol Sağbaş (Ship Owner), Mr. Bülent Şener (Emlak Bank), Mr. Sualp Ürkmez (Ship Owner). Finally a computer programme which includes all above mentioned steps for decision problems is written by using VISUAL BASIC 5.0. Some comparision tables is also presentedn in the final stage.