Konya evleri

Abstract

Türk yapı sanatının ev bahsî bugün henüz tamamen başarılmamıştır. Avrupa memleketlerinin bir çoğunda yapılmış olduğu gibi, memleketin örf ve âdetlerinden, malzeme ve ikliminden, etraftaki tesirlerden; kısaca, hayatından doğan bina şekilleri ve bunların karakteristik vasıfları, bizde henüz iyice aydınlanmış değildir. Halbuki , bir memleketi temsil eden, yalnız onun resmi binaları değildir. Memleket halkının öz ruhunu ve karakterini taşıyan, hayatlarını içinde geçirdikleri ve onun en esaslı bir parçası haline gelen evleri de, burada mühim bir mevki işgal eder. Son zamanlara kadar ihmal edilmiş olan bu cihet, yakın zamanlarda iyice hissedilmeye başlanmıştır. Bilinmeden, görülmeden, mahvolup giden bu nice kıymetleri birer birer tespit etmek, meşakkatli bir iş olmakla beraber, biran evvel yapılması lâzım gelen bir vazifedir de. Anadolu tarihinde mühim bir yer işgal eden, muhtelif devirlerin en kuvvetli medenî devletlerinin idaresi altına girmiş olan, ve bugün dahi Türkiye'nin önemli şehirlerinden biri olan Konya, Anadolu'nun belli başlı bölgelerinden birinin merkezidir. Türk evi, iklim, malzeme vs. bakımından muhtelif bölge ve tiplere tasnif edilecek olursa, Konya bunların içinde belli başlı ayrı bir grup teşkil edecektir. Onun için Konya evi "Türk evi" konusuna mühim bir tesir icra edecektir. Bugüne kadar Konya'ya asırlar boyunca gelen bir çok âlim, şarkiyatçı ve seyyahlar, şehrin yalnız cami, medrese ve Mevlevîlerini uzun uzun etüd etmişlerdir. Halbuki, kültürü bu kadar yüksek olan bir diyarın sivil mimarîsi de, şartların imkân kıldığı nispette, ileride olacaktır. Nitekim Konya için bu böyledir. Bu eserdeki bütün rölöveler tarafımdan yapılmış ve Resim l. den gayri bütün fotoğraflar tarafımdan çekilmiştir. Levha 41 deki plân, kaba bir ölçüden çıkarılmıştır. Onun için ölçülerde hata olabilir. Zaten buraya, yalnız harem ve salâmlığın birbirine nazaran vaziyetini göstermek için konmuştur. Bir de, levha 18,19, 20 deki Kızıl Hacı Hasanların evi uzun zamandan beri okul olarak kullanılmakta olduğundan bir çok değişikliklere uğramıştır. Bunun için, plân ve kesitte gösterilen dolap vs. ancak bunların burada mevcut olduklarını ifade etmektedirler. Bundan başka, levhalarda, eğer yapılması icap etmiş olan cüzî değişiklikler varsa, bunlar da münasip yerlerde izah edilmişlerdir. Nihayet, Türk evlerinde, ev plânı deyince, ekseriya, esas kat plânı anlaşılır. Bundan dolayı, bazı rölövelerde, bahçe ile beraber ikinci katın plânının çizilmesi uygun görülerek öyle yapılmıştır.