İş süreçlerinin dijital dönüşümünde proje seçimi ve önceliklendirmesi için bir model önerisi

Abstract

Özellikle teknolojik gelişmelerin ivmelenerek artmasıyla birlikte 1950'li yıllarda zikredilmeye başlanan dijital dönüşüm kavramı, günümüzde oldukça önemli hale gelmiştir. Değişen dünya düzeni ve iş dünyasında artan rekabet ortamıyla şirketler için dijital dönüşüm kritik bir hal almaya başlamıştır. Dijital dönüşüm denildiğinde çoğunlukla akla firmaların dijital teknolojilerden faydalanarak iş modellerinde değişikliğe gitmesi ya da Endüstri 4.0 teknolojilerini kullanarak üretim sistemlerini dijitalleştirmesi gelmektedir. Bunun yanında firmaların birçok farklı alanda dijital dönüşüm gerçekleştirebilecekleri söylenebilir. Firmaların gerçekleştirebileceği dijital dönüşüm çeşitlerinden biri de iş süreçlerinin dijital dönüşümüdür. İş süreci; firmaların yapısına, iş alanlarına, firmanın büyüklüğüne, iş hacmine vb. göre değişiklik gösterebildiği gibi bir firmanın her bir birimi için de oldukça farklı eylemler zincirini kapsayabilir. Bu yönüyle iş süreçlerinde gerçekleştirilen dijital dönüşüm firmalara insan kaynaklarından, satış birimine kadar birçok farklı birimde dönüşüm gerçekleştirme olanağı sunmaktadır. Ayrıca iş süreçlerinin dijital dönüşümü firmalara zaman ve insan gücü tasarrufu sağlayabildiği gibi verimliliği arttırma, kaynak kullanımını azaltma, riskleri düşürme ve finansal kazanç gibi faydalar sağlayabilmektedir. Bu anlamda iş süreçlerinin dijital dönüşümü firmalar için en az diğer diğer dijital dönüşüm çeşitleri kadar önem arz etmektedir. Yazılım ve programlama alanlarındaki gelişmeler, süreç otomasyonu sağlayan araçların her gün daha kapsamlı fonksiyonlara sahip hale gelmesi ve kullanıcılara sunduğu olanaklardaki artış iş süreçlerinin dijital dönüşümünde firmalara kolaylık sağlamaktadır. İş süreçlerinin dijital dönüşümü bir defaya mahsus olmayan bir dijital dönüşüm çeşididir ve artarda projelerin hayata geçirilmesiyle gerçekleştirilebilir. Bu noktada zaman ve kaynak kısıtları nedeniyle firmalar için hangi projelerin öncelikli olarak hayata geçirilmesinin daha faydalı olacağı sorusu ve proje önceliklendirmesi yapılması ihtiyacı doğmaktadır. Literatürde çok kriterli karar verme metotları kullanılarak malzeme seçimi, tedarikçi seçimi, mağaza lokasyonu seçimi gibi birçok farklı karar problemi için yapılmış olan çalışmalar mevcuttur. Çok kriterli karar verme metotları bu tarz karar problemlerinde olduğu gibi proje seçimi ve önceliklendirmesiyle ilgili problemlerde de sıklıkla tercih edilmektedir. Geçmiş çalışmalar incelendiğinde dijital dönüşüm projelerinin seçimi ve önceliklendirilmesiyle ilgili oldukça az çalışma bulunduğu, iş süreçlerinin dijital dönüşümü projelerinin seçimi ve önceliklendirmesiyle ilgili ise neredeyse hiçbir çalışmanın bulunmadığı görülmüştür. Bu açıdan tez çalışmasının literatüre katkı sağlaması amaçlanmıştır. Bu çalışma kapsamında firmaların iş süreçlerinin dijital dönüşümünde proje seçimi ve önceliklendirmesi yapabilmeleri adına bir çözüm modeli önerilmiştir. Önerilen çözümde en çok tercih edilen çok kriterli karar verme metotlarından bazıları olan AHP, COPRAS, VIKOR, ARAS, EDAS ve SAW yöntemleri uygulanmıştır. Uygulanan bu metotlar neticesinde elde edilen proje sıralamaları farklılık göstereceğinden, bu sıralamaların COPELAND yöntemi aracılığıyla uzlaştırılması ve nihai tek bir sıralama elde edilmesi önerilmiştir. Tez çalışmasında önerilen yöntem, Türkiye'de de faaliyet gösteren uluslararası bir firmanın iş süreçlerinin dijital dönüşümü üzerinde çalışan ilgili biriminden alınan gerçek proje örnekleri potansiyel proje alternatifleri kabul edilerek uygulanmış ve elde edilen proje sıralamaları sonuç bölümünde sunulmuştur. Söz konusu firmada mevcut durumda kullanılan proje seçim aracından elde edilen sonuçlar ile bu çalışma neticesinde elde edilen sonuçlar kıyaslandığında benzer sıralamaların elde edildiği görülmüştür. Bu durumun önerilen çözüm modelinin doğruluğunu destekler nitelikte olduğu söylenebilir.