Sürdürülebilirlik perspektifinden petrol endüstrisinde iklim değişikliğine yönelik zarar azaltma çalışmaları: İstanbul akaryakıt istasyonları örneği

Abstract

İklim değişikliği, tüm dünyanın kabul ettiği en güncel ve en ciddi çevresel tehdittir. Artan hava kirliliği ile birlikte küresel ısınma hızlanmış; sera gazının olumsuz etkileri yanında doğal afetlerin sıklığı, yoğunluğu ve öngörülemezliği de artmıştır. Sıklıkla yaşanan kasırgalar, seller, kuraklıklar ve yangınlar her seferinde toplulukları ve ekonomileri olumsuz etkileyerek insan hayatına ve çevreye büyük zararlar vermektedir. Özellikle zarar görebilirliği ve kırılganlığı yüksek olan ülkelerde afetlerin etkileri daha da büyük olmaktadır. Yaşanan afetler sonrası gelişmekte olan veya az gelişmiş ülkelerin ekonomik kalkınma olanakları ortadan kalkmaktadır. Yoksul nüfusun yoğun olduğu kentlerin sahip oldukları altyapılarıyla, iklim değişikliği ve afetler karşısında kırılganlıkları artmaktadır. Bu nedenle, toplumların dirençli ve dayanıklı olma kapasitelerini artırmak, afetlerle mücadele ve sürdürülebilir kalkınma için hayati önem taşımaktadır. Küresel boyutta iklim değişikliğine karşı oluşturulan zarar azaltma stratejilerine öncülüğü petrol endüstrisi göstermektedir. 1970'li yıllardan itibaren petrol ürünlerine bağlı emisyonların önlenmesi ve ekonomiye tekrar kazandırılması için teknolojik geliştirmeler ve bunları destekleyen yasal düzenlemeler yapılmıştır. Bu çalışmada, ülkemizde 2018 yılında yürürlüğe giren yönetmelik ile birlikte zorunluluk haline gelen akaryakıt istasyonlarında benzin kaynaklı uçucu organik bileşik emisyonunun önlenmesinin ve ekonomiye geri kazanılmasının iklim değişikliğine yönelik zarar azaltma çalışmalarına nasıl katkıda bulunabileceği incelenmiştir. Akaryakıt istasyon sayısı ve perakende satış miktarı en fazla olan İstanbul ili içinde bir akaryakıt dağıtım firmasına ait 124 adet istasyon örnekleme ile seçilerek çalışma alanı sınırlandırılmıştır. Örnekleme alınan istasyonların akaryakıt tanklarına dolum ve depolama (Faz I) ve taşıtlara ikmal (Faz II) aşamalarındaki benzin buharı emisyonları, 2022 yılına ait benzin satış miktarı, tanktaki ürün sıcaklığı, aylık ortalama hava sıcaklığı ve uçuculuk (RVP) değerleri kullanılarak literatür araştırması sonucu seçilen ampirik hesaplama modelleri ile öngörülmeye çalışılmıştır. Ayrıca Coğrafi Bilgi Sistemi (CBS) kullanılarak istasyonların çevresel etkileri incelenmiştir. Elde edilen veriler ışığında, yakın zamanda uygulamaya geçen benzin buhar geri kazanım sistemlerinin, benzin kaynaklı emisyonları önleyerek hem akaryakıt istasyonlarının çevresel etkisini azaltacağını hem de ekonomiye geri kazandırılan ürün buharı ile birlikte ülkemizin sürdürülebilir kalkınma ve 2053 net sıfır emisyon hedeflerine önemli düzeyde katkıda bulunacağı kesin bir biçimde değerlendirilmektedir. Çevresel sürdürülebilirlik ve emisyon azaltma çabaları, iklim değişikliği ile mücadelede kritik bir rol oynamaktadır.