Askeri insan-makine sistemlerinin performansını artırmada ergonominin rolü

Abstract

Ergonomi; anatomi, fizyoloji, psikoloji, mühendislik, iş sağlığı ve yönetim bilimlerinden faydalanarak insan-makine-çevre ve malzeme arasındaki optimum etkileşimi sağlayan uygulamalı bir bilim dalıdır. Araç ve gereçlerdeki teknolojik gelişmelere paralel olarak insanın hem fiziksel hem de zihinsel yeteneklerinde de gelişmeler olmaktadır. Bu yetenekler eğitimle sağlanabilir. Etkin bir eğitim olmadan makinenin tamamen insana uydurulması imkansızdır. Uygulamalı bilimler arasında önemli bir yere sahip olan Ergonomi, askeri insan- makine sistemlerinin tasanmmda ayrı bir öneme haizdir. İnsan-makine sistemlerini oluşturan bileşenlerin ergonomik olmasıyla ancak tüm sistemin ergonomik olması sağlanabilir. Bundan dolayı bu çalışmada askeri sistemleri oluşturan alt sistemlerin ergonomik özellikleri ele alınmıştır. Askeri sistemlerin tasanmmda gerekli olan bilgiler: l.Antropometrik veriler 2.Biyomekanik performans verileri 3. Tepki zamanı verileri 4.Fizyolojik ve psikolojik veriler 5. Çevresel tepki verileri Ergonomi Bilimi, bir yandan sistemin etkinliğini artırırken diğer yandan insanın en rahat ve uygun şartlarda çalışması/görev yapması için bilimsel verileri ortaya koymaya çalışır. Daha az yorgunluk, daha az iş kazası, daha az hayat ve para kaybı, daha az hastalık ergonominin amaçlarmdandır. Ergonomi Biliminin en çok kullandığı veriler antropometrik verilerdir. Antropometri bir disiplin olarak insan vücudunun boyutlarını konu alır. Bir askeri sistem teknik bakımdan ne kadar iyi olursa olsun, eğer onu kullanacak olan mürettebatın ölçülerini, biyomekanik ve diğer özelliklerine uygun değilse etkin olarak kullanılamaz. Elle-ayakla kontrol edilen düğmeler, kollar, basma elemanları, kaydırmaîı düğmeler, joystickler, ateşleme düğmeleri, dümenler, başlıklar, tüm göstergeler, yatay ve düşey boyutlandırmalar mühendislik antropometrisine uygun olmalıdır. Antropometrik veriler her ülke insanına göre farklılıklar gösterir. Dolayısıyla değişik milletlerin askerlerinin ölçüleri de farklı olacaktır. Bu çalışmada Türk Askeri ile diğer ülke askerlerinin karşılaştırılması yapılmış ve bazı sonuçlara ulaşılmıştır. Ergonomik tasarımlarda ölçülerin %5-%95 sınırlar arası dikkate alınmaktadır. K Bu çalışmada, Türk Askerinin %5 ve%95 sınırlan ile diğer askerîerininki farklılık gösterdiği ortaya konulmuştur. Dolayısıyla, diğer ülkelerde yapılmış sistemlerin bizim askerimize tam uygunluğu düşünülemez. Tam uygunluğun olmadığı sistemlerde, mürettebat o sistemi kullanırken bazı zorluklarla karşılaşacaktır. Bu yüzden tasarım ve tedarik aşamasında Türk Askerine uygun sistemlerin yapılmasının sağlaması gerekmektedir. Diğer yandan, titreşim, havalandırma, sıcaklık, gürültü, zehirli gazlar gibi çevresel diğer etkenler dikkate alınmalı ve mürettebatın bu değişkenlerden bağımsız olması sağlanmalıdır. Silah sistemlerinde kullanılan araç-gereçler giderek daha karmaşık hale gelmekte döneminin en yüksek teknolojisini içermektedir. Gelişmekte olan ülkeler bu sistemlerin çoğunu gelişmiş ülkelerden tedarik etmektedirler. Acaba dışarıdan alman bu sistemler o ülkenin askerine ne kadar uygundur? Türk Askeri için bütün ergonomik ölçütlerin ve prensipleri biraraya getirilmesi gerekmektedir. Bu uygunluğun sağlanması için gerek yerli ve gerekse yabancı yüklenici firmaların, kuruluşların bu ergonomik kriterlere uymaları sağlanmalıdır. Bu kriterlere uyuianlar ya da uyulamayanlar ve uyulamama sebepleri konusunda yazılı olarak rapor sunmaları konusunda sistem geliştirilmelidir.. Sonuç olarak, bir savaş uçağının kokpitinden, bir piyade tüfeğinin tetiğine ; ateşleme düğmelerinin aralarındaki açıklıktan tankın kabin tasarımına kadar tüm askeri sistemlere ergonomik pirensipler uygulanmalıdır. Tasarım aşamasında da o sistemi kullanacak olanların tüm özellikleri dikkate alınmalıdır.

Ergonomics, making use of physiology, psychology, engineering, work health, management sciences, is an applied science which tries to reach the optimum interaction between human, machine, environment, and materials. The more technological development in equipment, the more talents on physical and cognitive aspects. These talents are gained by training. Without effective training, the expected performance of the human-machine systems is impossible. Ergonomics, which has an important place among the applied sciences, is also gaining importance in the design military systems. Only by the ergonomic components of the system can whole system be ergonomic. So in this study, the ergonomic features of components of the military human-machine systems are taken into consideration. These criteria are to be taken into account in the design of military systems: 1. Anthropometrik data 2. Biomechanicai performance data 3. Control-Reaction performance data 4. Physiological and psychological data 5. Environmental condition reaction data Ergonomics is, one hand, tries to maximize the effectiveness of the human machine system as an applied science, and, on the other hand, aims to determine the scientific data for human to work in the most comfortable and appropriate conditions. Less tiring, less work accidents, less professional illnesses are among the aims of Ergonomics. Ergonomics uses mostly anthropometric data. Anthropometry as a scientific discipline, takes the dimensions of human body as subject. A military system, however technically perfect it is, can not be used effectivelly unless it fits the crew's dimensions, biomechanicai and other properties. All the control elements, such as push buttons, cranks, levels, joysticks, slide switches, foot and operated switches, knobs, steerings, all horizontal and vertical dimensions, all displays must be organized according to Engineering Anthropometry. XI Anthropometric data varies from nation to nation. So the different nations' soldiers' dimensions are different from eachother. Normally, the limits of %5 and %95 would be also different. In ergonomic design these two value are taken into account.The military system transferred from the foreign countries would not compatible whit our soldiers. And crew would face some difficulties while operating the system. For these reasons, in procuring and designing process, the subject of being compatible of the system to Turkish Soldiers should be controlled. On the other hand, environmental factors such as, vibration, ventilation, temperature, humidity, noise, NBC are to be examined and the independence of crew from these factors should be obtained. In defense system, the equipment, weapon systems are getting more complex, possessing the highest technology. For the developing countries, the complex military systems are being transferred from the developed countries. But are these systems compatible with the soldiers of that country? The ergonomic principles and criteria are to be put down in a document for the Turkish military persons. Either national or foreign responsible firms or organizations should be impressed to explain and write down which ergonomic criteria they could obey and which they could not according to this document. As a result, from the design of a warplane cockpit to the position of the trigger on infantry rifle, and the clearances of the fire buttons to the cabin design of a tank, ergonomic principles must be applied to all military human-machine systems.