An onto-phenomenological inquiry on the post-industrial maker experiences through the lens of actor network theory

Abstract

This thesis investigates the phenomenon of 'being maker' as emerged in the post-industrial conditions. Through the maker experiences, the thesis exposes the relations among the entities in the interactive network of tools, materials, people and places. The question of agency in the creative practices of makers is one of the main concerns of this thesis. As a secondary one, how maker experiences can transform the industrial forms of design practices follows. This research uses qualitative methodologies, and conducts a phenomenological inquiry with the ontological lens of Actor Network Theory (ANT). The phenomenological inquiry is developed as a part of uncovering meaning and articulating the lived experiences of makers. In this research, ontological side addresses different agencies in the maker network, phenomenological side bridges the human world relationship and the epistemological side, which supports design theory, generates an onto-phenomenological inquiry to know the realities of makers. Even phenomenology seeks for the conditions of the entities as perceived as in the human experiences, the use of ANT perspective brings an unexperienced 'worlds in the making' foreground that emerge in the process of interactive relations among human and non-human entities. Using ANT perspective allows the investigation of dynamic socio-material relations in maker ecology. The philosophical discussion of this thesis addresses the separation of objects and subjects, followed by the separation of roles, expertises and professions in the production, consumption cycles of industrial design. For this reason, critical approaches to industrial design are reflected for their attempt on seeking better connection with the things and the meanings in design. The thesis combines the relevant literature on the dichotomies of industrialization and the critical approaches to that condition. This literature supports the onto-phenomenological inquiry on the experiences of makers and the following investigation of the emerging concepts, behaviours, competences and meanings in the socio-material practices of makers. How these practices generate an alternative material culture to the industrial forms of design practices is highlighted for achieving new perspectives in design research. Main data collecting method of this research includes literature review, observation and semi-structured interviews with the maker participants. Literature review developed an understanding of maker practices in relation with the industrialisation and the global maker movement, which extends from today to the pre-industrial forms of design. Literature review supported observations and built connections between what was investigated and what could be investigated in maker practices. Observations took place in four different maker and technology fairs and four meet-ups between 2014 and 2017. Photographs were taken and material data as flyers, magazines, books were collected in these maker events to reflect the material and communicative relations in the maker network in İstanbul. Following the observations, semi-structured interviews were conducted with the nineteen selected maker participants between 2016 and 2018. In the analysis phase, thematic codes were generated through coding the data, finding out conceptual themes and associating themes with the codes. To reflect the maker experiences and answer the research questions, themes were interpreted through the literature and through the distinct characteristics of maker experiences. Thesis have multiple outcomes including the maker approaches and relations within their world making activity of design. Makers take part in the ecology of competences, which in turn re-constitute makers with different skills and perspectives in their relations. They learn, repair and hack things during the experimental processes of making. They appropriate industrial products in their everyday life depending on their personal matter of concern. Through the mediation of post-industrial production and communication technologies, makers apply various practices in the explorative processes of making. Emergent agencies during the interaction of entities in maker practices, re-generate the maker identity capable of transforming practical and symbolic meanings in design. Makers re-define design practices through assembling the seperated skills, roles and expertises during the industrialization processes of the production. Makers develop self-expertise through interacting with the agency of competences generated in the maker ecology. Makers overcome the division of the labor through building relations between cognitive and practical skills in the experimental process of making and learning. Makers generate critical debates on the use of technology and the production-consumption cycles of things. The emerging outcomes of practices re-constitute the relation of the makers within the world. They produce material and social effects to overcome the dichotomies and the predetermined perspectives on the agency of entities. Through attributing to the relational and dynamic sense of agency, makers become capable of transforming the society and the daily life practices such as working, learning, thinking. Beside the maker agency, emergent agencies during the performances of human and non-human actors generate unexpected outcomes in which human intention, intuition and experience have partial roles. Appropriation and interpretation of makers generate various artworks, things, materials, tools, machines which in turn re-constitute the maker agency in the daily life. Autonomous character of agency in maker practices re-constitute the creative individuality through self-reliance and self-productivity. The borders of the creative practices become blurred and emergent agencies continuously re-define the design expertise. Through publicly available debates of makers on technology usage and the relation of things with the life of the users, agency of making practices becomes dynamic, immaterial and social. As a result, agency in maker practices is distributed, extended and emergent during the socio-material relations of humans and non-humans. Agency reflects a dynamic and hybrid character of various actors through the collective productivity, competence acquisition and interpreting the usages in maker ecology. During the interaction of makers with various actors, distinct matter of concerns emerge and have a transformative effect in the society. Contemporarily interpreted practices of working, learning, instructing, sharing and interacting emerge through employing the post-industrial technologies and the collective power of productivity in maker network. The agency of maker network move beyonds the sum power of the entities that exercise agency in the individual level. Agency extends in different times and spaces through the distributed and the emergent characters of maker assemblages in action.

Bu tez, endüstriyelleşme sonrası koşullarda ortaya çıkan 'yapan (maker) olmak' olgusunu araştırmaktadır. Yapan olgusu, Türkçe'de üretkenlik ve yaratıcılık kavramları ile ilişkilendirilmiştir ancak tam olarak kelime karşılığı üretilememiştir. Endüstri sonrası ortaya çıkan koşullarda, yapan olmak, dijital üretim ve iletişim teknolojilerini kullanmak, uydurmak, denemek, öğrenmek, yapmak, yaratmak gibi eylemleri çağrıştırır. Bu tez yapan deneyimleri sayesinde, araçlar, malzemeler, insanlar ve mekanlar arası etkileşimli ağdaki ilişkileri ortaya koymayı hedefler. Yapanların yaratıcı pratiklerindeki eylemlilik (agency) sorusu, bu tezin ana odaklarından biridir. Yapan deneyimlerini incelemenin ardından, bu deneyimlerin endüstriyel formdaki tasarım pratiklerini nasıl dönüştürebileceği, bu tezin ardıl ilgi alanıdır. Bu araştırma nitel yöntemler kullanılmıştır ve Aktör Ağ Teorisi (AAT)' nin ontolojik merceği ile fenomenolojik bir araştırma yürütülmüştür. Fenomenolojik araştırma, anlamların ortaya çıkarılmasının ve yapanların yaşanmış deneyimlerini ifade etmenin bir parçası olarak geliştirilmiştir. Bu araştırmada ontolojik yan, yapan ağındaki farklı eylemliliklere işaret eder, fenomenolojik yan insan dünya ilişkisininin bağını kurar ve epistemolojik yan; yani tasarım teorisine katkıda bulunacak yan ise, yapanların gerçekliklerini anlamak için onto-fenomenolojik bir sorgulama üretir. Fenomenoloji, insan deneyimlerinde algılandığı haliyle varlıkların durumlarını araştırıyor olsa da; AAT kullanımı, insan ve insan olmayan varlıklar arasındaki etkileşimli ilişkiler sürecinde ortaya çıkan henüz deneyimlenmemiş 'yapım halindeki dünyaları' ön plana çıkartmaktadır. AAT perspektifi kullanmak, yapan deneyimlerinin onto-fenomenolojik olarak sorgulanmasını ve yapan ekolojisindeki dinamik sosyo-maddi ilişkilerinin araştırılmasını sağlamaktadır. Bu tezin felsefi tartışması, endüstriyel tasarım alanının, üretim tüketim döngülerindeki rollerin, uzmanlıkların ve mesleklerin ayrılması ile takip ettiği özne-nesne ayrımına işaret eder. Bu nedenle, endüstriyel tasarıma eleştirel yaklaşımların, tasarım nesneleri ve anlamlarıyla daha iyi bağlantı kurma çabaları yansıtılmıştır. Tez, endüstrileşme ikilikleri ve bu duruma getirilen eleştirel yaklaşımları içeren literatürleri biraraya getirir. Bu literatür, yapanların deneyimleri üzerine onto-fenomenolojik araştırmayı ve yapanların sosyo-maddi pratiklerinde ortaya çıkan kavramların, davranışların, yetkinliklerin ve anlamların araştırılmasını destekler. Bu pratikların endüstriyel formdaki tasarım pratiklerine alternatif bir maddi kültürü nasıl oluşturduğu, tasarım araştırmalarına yeni bakış açıları kazandırmak için vurgulanmaktadır. Bu araştırmanın ana veri toplama yöntemi, literatür taraması, gözlem ve yapan katılımcılar ile yarı yapılandırılmış görüşmeleri içermektedir. Literatür taraması, günümüzden, endüstri öncesi tasarım biçimlerine kadar genişleyen yapan pratiklerini, endüstrileşme ve küresel yapan hareketi ile ilişkilendirecek bir anlayış geliştirmiştir. Literatür taraması, yapılan gözlemleri, ne tür yapan pratiklerinin keşfedildiği ve keşfedilebileceği konusunda desteklemiştir. 2014-2017 yılları arasında dört farklı yapan ve teknoloji fuarında ve dört farklı yapan buluşmasında gözlemler gerçekleştirilmiştir. Bu yapan etkinliklerinde, İstanbul yapan ağındaki maddi ve iletişimsel ilişkileri yansıtmak için, el ilanları, dergiler, kitapçıklar gibi veriler toplandığı gibi, fotoğraflar da çekilmiştir. Gözlemlerin ardından, seçilen on dokuz yapan katılımcı ile 2016-2018 yılları arasında yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılmıştır. Analiz aşamasında, tematik kodlar; verilerin kodlanması, kavramsal temaların bulunması ve temaların kodlarla ilişkilendirilmesi yoluyla oluşturulmuştur. Yapan deneyimlerini yansıtmak ve araştırma sorularını cevaplayabilmek için, temalar, literatür yoluyla ve yapan deneyimlerinin ayırt edici özellikleri ile yorumlanmıştır. Tezin, dünyalar yapma üzerine kurulu tasarım etkinliğinin içerisindeki yapan yaklaşımları ve ilişkilerini içeren çıkarımları olmuştur.Yapanlar, ilişkilerinde kendilerini yeniden kuran farklı beceri ve yeni bakış açılarına sahip yeterlilikler ekolojisinde yer almaktadırlar. Deneysel yapım süreçlerinde öğrenmekte, onarmakta ve müdahaleleri ile eşyaları değişime uğratmaktadırlar. Kişisel ilgilerine bağlı olarak endüstriyel ürünleri günlük yaşamlarına uyarlamaktadırlar. Post-endüstriyel üretim ve iletişim teknolojilerinin aracılık etmesiyle, yapanlar, keşfetme süreçlerinde çeşitli pratiklar uygulamaktadırlar. Varlıkların yapan pratiklerindeki etkileşimleri sırasında beliren eylemlilikler, tasarımdaki pratik ve sembolik anlamları dönüştürebilen yapan kimliğini yeniden üretmektedir. Yapanlar, üretimin endüstriyelleşme süreçlerinde ayrılmış beceriler, roller ve uzmanlıklarını birleştirerek tasarım pratiklerini yeniden tanımlamaktadırlar. Yapanlar, yapan ekolojisinde üretilen yeterliliklerin eylemliliği ile etkileşime geçerek kişisel uzmanlık alanları geliştirmektedirler. Yapanlar, deneysel yapma ve öğrenme süreçlerinde, bilişsel ve pratik becerileri arasında ilişkiler kurarak, bir işin farklı segmentlere bölünmesinin üstesinden gelmektedirler. Teknoloji kullanımı ve nesnelerin üretim-tüketim döngüleri üzerinde eleştirel tartışmalar üretmektedirler ve pratiklerin ortaya çıkan sonuçları, yapanların dünyayla ilişkilerini yeniden oluşturmaktadır. Varlıkların eylemliliği üzerindeki ikilikleri ve önceden atanmış yaklaşımları aşmak için, yapanlar maddi ve sosyal etkiler üretirler. İlişkisel ve dinamik eylemlilik algısına atıfta bulunarak,yapanlar toplumu, çalışma, öğrenme, düşünme gibi günlük yaşam pratiklerinde dönüştürebilir hale gelmektedirler. Yapan eylemliliğin yanı sıra, diğer insan ve insan olmayan aktörlerin performansları sırasında ortaya çıkan eylemlilikler, insan niyeti, sezgisi ve deneyiminin kısmen rol oynadığı beklenmedik sonuçlar üretmektedirler. Yapanların uyarlamaları ve yorumlamaları, günlük yaşamda yapan eylemliliğini yeniden oluşturan çeşitli sanat eserleri, eşyalar, malzemeler, araçlar, makineler üretmektedir. Yapan pratiklarında eylemliliğin özerk karakteri, kendine güven ve üretkenlik yoluyla yaratıcı bireyselliği yeniden oluşturur. Yaratıcı pratikların sınırları bulanıklaşır ve beliren eylemliliklar tasarım uzmanlığı kavramını sürekli olarak yeniden tanımlar. Yapanların teknoloji kullanımı ve nesnelerin kullanıcı yaşamı ile ilişkisi hakkında kamuya açık tartışmaları, yapma pratiklerindeki eylemliliği dinamik, maddi olmayan ve sosyal hallere büründürmektedir. Sonuç olarak, yapan pratiklarindeki eylemlilik, insanların ve insan olmayanların sosyo-maddi ilişkileri sırasında dağıtılmış, genişlemiş ve beliren bir şekilde ortaya çıkmaktadır. Eylemlilik, kolektif üretkenlik, yetkinlik kazanımı ve üretici ekolojideki kullanımları yorumlayarak, çeşitli aktörlerin dinamik ve melez bir karakterini yansıtmaktadır. Yapanların çeşitli aktörlerle etkileşimi sırasında, farklılığı belirgin meraklar ortaya çıkmakta ve toplumda dönüştürücü bir etkiye sahip olmaktadır. Endüstri sonrası teknolojileri ve yapan ağındaki üretkenliğin kolektif gücünü kullanarak, güncel olarak yorumlanmış, çalışma, öğrenme, öğretme, paylaşma ve etkileşim kurma pratikleri ortaya çıkmaktadır. Yapan ağı eylemliliği, bireysel düzeyde eylemliliği deneyen varlıkların toplam gücünün ötesine geçmektedir. Eylemlilik, hareket halindeki yapan topluluklarının dağıtılmış ve beliren karakterleri ile farklı zaman ve mekanlara uzanmaktadır.