Modeling socio-spatial change: Impact of socio-technological factors on future urban space configuration

Abstract

With the Information Age, physicality and virtuality are blending with each other and demanding for a new understanding of urban space. The ways of doing things, in other words the ways of living, are changing, and in return, the space needed for these actions to take place is going under a multi-dimensional metamorphosis. It seems that the multilayered networks of relations are gaining new and multiple attributes, features and spatialities. Form, function and meaning of space are under a (re)construction by these new multilayered networks of relations. Therefore, revealing the impact of advancements in new information and communication technologies (nICTs) on the urban space is becoming crucial to understand the socio-technological factors and their possible outcomes so as to fulfill the upcoming spatial needs of the society. Moving from this point of view, this study aims, first, to model the socio-spatial change, and second, to put forward how socio-spatiality is changing along with the developments in nICTs in the twenty-first century, and how socio-technological factors are affecting urban space in terms of formation of new urban functions/uses or spaces that will habit/suit/house these dynamics within the city. However, making generalizations on the circumstances of socio-technological factors might be misleading in case of taking action in urban regeneration processes, as cultural, economic, societal, and political dynamics differ among different geographies. Understanding the local dynamics of a certain case area is, in this manner, inevitable to speculate upon the future of that area. For this reason, Kadıköy historical city center in Istanbul, Turkey is chosen as the case study area as, today, it houses/hosts a variety of dynamic socio-cultural groups along with a variety of cultural, economic, physical, and soci(et)al circumstances. In this context, this dissertation mainly consists of two parts that are intertwined on the theoretical basis. In the first part of the study (Chapter 2 and Chapter 3), socio-spatial change is examined a posteriori to the case study area. This part of the thesis covers each step taken to model socio-spatial change in the predefined case study area. In the second part of the study (Chapter 4 and Chapter 5), a discussion on the proposal of a theoretical framework for defining socio-technological factors based on socio-spatial dialectic, and their implications on future urban spatial configuration from the same predefined case study area is made. Each chapter dedicated to each step taken to carry out this thesis is prepared in the format of an article manuscript and been submitted to international peer-reviewed journals. At the time this thesis is submitted, first three articles were published in different indexed journals. To begin with, in the first part of the study, first of all, a preliminary study is conducted to define the socio-spatial change from a historical background and to reveal the dynamics and parameters of this change (Chapter 2). This preliminary study is also supported by morphological analyses (on building, plot, and street schemes) so as to discover the change in space in relation to changing social structure. Based on the findings, some inferences, depending on the predefined social (population change, social diversity, and income group) and morphological (settlement pattern, street pattern, and variation of land use) components, are made about changing socio-spatialities in the given place by means of time-space-society relations. The results show that each socio-cultural group brought their own culture and adapted their physical environment according to their basic needs. Besides, culture has a restrictive and an explanatory effect on the formation of space. In addition to culture, population growth and the adaptive capacity of society to external forces demanding change in the urban space also turn out to unavoidably affect the development scheme of the morphological character of the area. This chapter is published in the journal Spatium with the same title. However, it was come up with the result that this preliminary study was not enough to define the relationship between the social structure and the morphological development as a means of magnitude. In other words, like many other empirical studies, at some point, this preliminary study remained limited to put forward the direction of the relationship and also the power exerted by 'affecter' on the 'affected'. For this reason, as a second step forward (Chapter 3), by (re)processing data, existing visual and written sources were turned into non-parametric data (dummy variables), and then, they were categorized in nominal and ordinal scales. By this, several independent (cultural diversity, family type, income level, ownership status) and dependent (land use type, land cover, building type, building layout, settlement type, settlement pattern, street pattern, commercial pattern) variables are defined for making categorical regression analysis to estimate the relationships between these variables along with their impact on each other by determining the magnitude and the power for each defined variable. Thus, with this approach, each and every variable defined as a part of social structure are tested in terms of their effect on each and every variable defined as a part of morphological development. Results of the study show that urban character of the Kadıköy historical city center is closely related with family type, income level and cultural diversity. Among these variables, cultural diversity is again found as the key factor of change in urban space like in the preliminary study. Above all, this study has unique contributions in search for alternative methodologies to overcome limitations in the availability of data and it is expected to open new dimensions for further studies in social sciences and urban studies. It is also published in the journal Social Indicators Research with the same title. In the second part of the study, changing character of everyday living and culture is, first of all, discussed on the theoretical basis in relation with nICTs (Chapter 4). Possible effects of developments in nICTs were depicted as a part of process analysis. The outcome of the study shows that there are three phases by which urban (public) space is expected to change according to the impact of socio-technological factors. These phases are: (1) adaptation of technology in public displays/furniture and in building shells; (2) production of mixed-use areas; and finally (3) replacing certain uses within urban space. Among these phases, the fastest phase we are more likely to see its results is the adaptation of technology in public displays and furniture or in building shells, and in contrary, the slowest expected change is the replacement of certain uses within the urban space. Nevertheless, the transition phase of blending the physicality and the virtuality in a certain place gives some clues about the expectations from change in urban space in the near future. With the production of mixed-use spaces, nICTs are becoming a part of the physicality. They both enable multiple interactions (physical and virtual) to take place in a certain place or a location, and replace certain media and serve it virtually. These virtually mediated actions need attention to be paid so as to give shape to the future of cities as they critically change the notions of place attachment and place dependency. This study also has unique contributions to the theory by proposing an alternative definition (socio-technological factors) and by discussing its impact on future urban space configurations. This chapter is published in the journal Space and Culture with the same title. Nevertheless, the impact of technology on socio-spatiality should be evaluated as a shaping element of social practices within the daily life, and in return, as a shaping element of urban space as these social practices are inevitably taking place in it. Thus, envisioning the future aspects of nICTs means trying to observe and conceptualize newly emerging socio-spatialities based on the socio-technological factors that are being materialized by means of diversifying social relations on the physical and digital space. However, in order to determine these socio-technological factors, local scale analyses are needed as they are shaped and limited by differentiating cultural, economic, environment, soci(et)al, political, and technological circumstances of the geographies. On behalf of determining these socio-technological factors, in the final stage of the thesis (Chapter 5), a web-based survey was conducted in the case study area. 473 responses from the survey were analyzed by means of consecutive methods: multiple correspondence analysis (MCA), principal component analysis (PCA) and categorical regression (CATREG). By these analyses, first, socio-technological groups/profiles among users (inhabitants, workers, visitors) of Kadıköy historical city center were determined, and then, their preferences among physical space versus virtual space were revealed. Three socio-technological profiles were depicted which are highly mobile techno, mobile transi-techno and techo-selective. Additionally, it is come up with the result that although certain physical spaces are being replaced by virtual spaces, place attachment seems to be continuing its significance and vitality. These show a clue that Kadıköy historical city center is under a transition process for adapting nICTs in daily life activities. This chapter is also submitted to an international peer-reviewed journal for consideration for publication at the time this thesis is submitted. In overall, this dissertation can be taken as an attempt to determine the existing socio-technological factors, and to test for their impact on urban space as a part of socio-spatial dialectic. Based on the reality that socio-spatial change is a long run change, it will also take longer time to fully depict the impact of socio-technological factors on urban space in terms of defining its speed and cycles of change. For this reason, at this point, it is not possible to propose a definite pattern for change in urban space related to diversifying socio-technological factors. However, this dissertation can be taken as a step to do so. At least, with this thesis, it is intended to encourage and lay the groundwork for similar research on this topic.

Bilgi Çağı ile birlikte bir şeyleri yapma biçimleri, diğer bir deyişle, yaşama biçimleri değişmekte ve karşılığında bu eylemlerin gerçekleşmesi için gereken kentsel alan/mekân çok boyutlu bir üretim sürecinin parçası haline gelmektedir. Bu durum, fiziksellik (physicality) ve sanallığın (virtuality) birbiriyle harmanlandığı yeni bir kentsel mekân anlayışı ve arayışını da beraberinde getirmektedir. Mekânın biçimi, işlevi ve anlamı ortaya çıkan yeni ve çok katmanlı ilişki ağları tarafından (yeniden) inşa edilmekte, kentsel alanlarda niteliksel ve niceliksel anlamda çoklu uzamsallıklar/mekânsallıklar (spatialities) üretilmekte ve aynı zamanda da talep edilmektedir. Bu nedenle, yeni bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin kentsel mekân üzerindeki etkisini ortaya çıkarmak adına sosyo-teknolojik faktörleri ve bunların olası sosyo-mekânsal sonuçlarını anlamak, toplumun gelecekteki kentsel mekân ihtiyaçlarını karşılamak için büyük önem arz etmektedir. Bu noktadan hareketle, bu tez çalışması, öncelikle sosyo-mekânsal değişimi modellemeyi, ikinci olarak da yirmi birinci yüzyılda yeni bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerle birlikte sosyo-mekânsallığın nasıl değiştiğini ortaya koymayı amaçlamaktadır. Ancak, farklı coğrafyalar arasında ekonomik, kültürel, sosyal, toplumsal ve politik dinamikler farklılık gösterdiğinden, sosyo-teknolojik faktörlerin neler olduğuna ve bu faktörlerin sosyo-mekân üzerindeki etkisine ilişkin genellemeler yapmak bu bağlamda yanıltıcı olabilir. Bu nedenle, bu tez çalışması kapsamında bir örnek çalışma alanı belirlenerek, bu alan bazında sosyo-mekânsal değişimin ortaya konması ve akabinde yine aynı alanda mevcut durumda etkili ve öne çıkan sosyo-teknolojik faktörlerin ve kent mekânı üzerindeki etkilerinin belirlenmesi hedeflenmiştir. Bu amaçla, Türkiye'nin İstanbul ilinde yer alan ve İstanbul Metropoliten Alanı içerisinde önemli bir yere sahip olan Kadıköy tarihi kent merkezi, gerek yüzyıllardır sahip olduğu zengin kültürel, ekonomik, fiziksel/çevresel ve sosyal yapısı gerekse de ev sahipliği yaptığı çok çeşitli ve dinamik sosyo-kültürel gruplar nedeniyle örnek çalışma alanı olarak seçilmiş ve de bu çalışma alanı özelinde tez çalışmasının araştırma sorularına cevaplar aranmıştır. Bu tez çalışması, sosyo-mekânsal diyalektiği temel alan, yine bu teorik düzlemde iç içe geçmiş iki ana kısımdan oluşmaktadır. Çalışmanın ilk kısmında (Bölüm 2 ve Bölüm 3), Kadıköy tarihi kent merkezinin planlı olarak (yeniden) inşa edildiği dönemden itibaren günümüze kadar olan süreçte geçirmiş olduğu sosyo-mekânsal değişim değerlendirilmektedir. Bu kısımda, ilk olarak, Kadıköy tarihi kent merkezinde gerçekleşen sosyo-mekânsal değişimin dinamikleri ve bileşenleri ampirik çalışma yaklaşımı ile ortaya konmuştur. Sonrasında ise, bu değişimin parametreleri arasındaki ilişkisellik bir nicel araştırma yöntemi olan kategorik regresyon analizi ile incelenmiştir. Çalışmanın ikinci kısmında ise (Bölüm 4 ve Bölüm 5), öncelikle sosyo-mekânsal diyalektiğe dayalı sosyo-teknolojik faktörleri tanımlamak için teorik bir çerçeve önerisi sunulmuştur. Bu çerçeve ile sosyo-teknolojik faktörlerin kent mekânı üzerindeki kısa, orta ve uzun vadedeki etkileri derlenerek tartışmaya açılmıştır. Sonrasında, sosyo-teknolojik faktörlerin belirlenmesi ve bu faktörlerin sebep olduğu sosyo-mekânsal değişimin tanımlanabilmesi için örnek çalışma alanında gerçekleştirilen anket sonuçları çoklu veri analizi yöntemleri ile değerlendirilmiştir. Bu sayede, Kadıköy tarihi kent merkezinin geleceğine yönelik çıkarımlarda bulunularak gerek yerel yönetimlerin gerekse araştırmacıların bu alanda (mü)dahil olacakları/olabilecekleri kentsel dönüşüm süreçlerine girdiler sunmak amaçlanmıştır. Bahsi geçen bölümler, makale formatında hazırlanarak uluslararası hakemli dergilere gönderilmiş, bu tez sunulduğunda ise halihazırda ilk üç bölüm makale olarak farklı uluslararası indeksli ve hakemli dergilerde yayınlanmıştır. Bu bölümlere ek olarak, tez çalışmasının kapsam, amaç ve hipotezlerinin açıklandığı bir Giriş bölümü (Bölüm 1) ile çalışmanın bütününe dair değerlendirilmelere yer verilen bir Sonuç bölümü (Bölüm 6) bulunmaktadır. Sonuç bölümünde, ayrıca, çalışmanın kısıtlarına ve bu kısıtların nasıl aşılabileceğine dair çözümler ile bu alanda çalışma yapmayı düşünen araştırmacılara önerilere yer verilmiştir. Tez çalışmasının gövde kısmını oluşturan bölümlerden daha detaylı olarak bahsetmek gerekirse, ilk aşamada, sosyo-mekânsal değişimi tarihsel bir arka plandan tanımlamak ve bu değişimin dinamiklerini ve parametrelerini ortaya çıkarmak için bir ön çalışma yapılmıştır. Bu ön çalışma (Bölüm 2), değişen toplumsal yapıya bağlı olarak mekândaki değişimi keşfetmek için morfolojik analizlerle (yapı, parsel ve sokak düzeyinde) desteklenmiştir. Önceden tanımlanmış sosyal (nüfus değişimi, toplumsal çeşitlilik ve gelir grubu) ve morfolojik (yerleşim düzeni, sokak düzeni ve arazi kullanım çeşitliliği) bileşenler özelinde, zaman-mekân-toplum ilişkileri çalışma kapsamında elde edilen bulgulara dayandırılarak değerlendirilmiş, değişen sosyo-mekânsallıklara ilişkin bazı çıkarımlarda bulunulmuştur. Bu ön çalışmadan elde edilen bulgular, Kadıköy tarihi kent merkezinde yaşamış olan her sosyo-kültürel grubun yaşamış olduğu kentsel çevreye kendi kültürünü getirdiğini ve fiziksel çevresini temel ihtiyaçlarına göre uyarladığını göstermektedir. Bu durum, kültürün kentsel mekânın oluşumunda hem kısıtlayıcı ve hem de farklı açılımlara imkân veren bir etkiye sahip olduğunu kanıtlamaktadır. Ayrıca, bu ön çalışmadan elde edilen sonuçlara dayanarak, nüfus artışı ve toplumun kentsel mekânda değişim talep eden dış güçlere uyum kapasitesinin de alanın morfolojik karakterinin gelişme şemasını kaçınılmaz olarak etkilediğini söylemek mümkündür. Bu bölüm, ayrıca Spatium isimli uluslararası hakemli dergide aynı başlıkla yayınlanmıştır. Öte yandan, her ne kadar bu ön çalışma Kadıköy tarihi kent merkezindeki sosyo-mekânsal değişimi anlamayı ve ortaya koymayı kolaylaştırsa da, toplumsal yapı ile morfolojik gelişme arasındaki ilişkiyi büyüklük/şiddet ve yön bağlamında tanımlamaya yeterli değildir. Başka bir deyişle, ilişkinin yönünü ve 'etkileyen'in (bağımsız değişkenler) 'etkilenen' (bağımlı değişkenler) üzerinde uyguladığı gücün/etkinin büyüklüğünü ortaya koyma konusunda yetersiz kalmıştır. Bu nedenle, ikinci bir adım olarak (Bölüm 3), mevcut görsel (haritalar, uydu görüntüleri, planlar, vb.) ve yazılı (birincil ve ikincil kaynaklar) veri ilk olarak kukla değişkenlere (dummy variables) dönüştürülmüş, ardından bu değişkenler gruplanarak bağımlı ve bağımsız kategorik değişkenler oluşturulmuştur. Bu sayede, çeşitli bağımsız (kültürel çeşitlilik, aile tipi, gelir düzeyi, mülkiyet durumu) ve bağımlı (arazi kullanım türü, arazi örtüsü, yapı tipi, yapı düzeni, yerleşim tipi, yerleşim düzeni, sokak düzeni, ticari yapı) değişkenler tanımlanmıştır. Tanımlanan her bir değişkenin büyüklüğünü ve gücünü belirlemek, bu değişkenler arasındaki ilişkileri ve bunların birbirleri üzerindeki etkilerini tahmin etmek için kategorik regresyon analizinden faydalanılmıştır. Böylece, toplumsal yapının bir parçası olarak tanımlanan her bir değişkenin morfolojik gelişmenin bir parçası olarak tanımlanan her bir değişken üzerindeki etkileri test edilebilmiştir. Bu çalışma sonucunda, Kadıköy tarihi kent merkezinin kentsel karakterinin aile tipi, gelir düzeyi ve kültürel çeşitlilik ile yakından ilişkili olduğu ortaya konmuştur. Bu değişkenler arasında kültürel çeşitliliğin, kentsel mekandaki değişimin temel faktörü olduğu, yapılan ön çalışmadan farklı olarak bu defa, sayısal olarak kanıtlanmıştır. Bu çalışma, aynı zamanda, ortaya koyduğu iki aşamalı yöntem kullanımı ile özgün bir niteliğe de sahiptir. Çoğu zaman, verilerin elde edilebilirliğindeki kısıtlamalar veya bu verilerle uğraşmak uzun süreler ve çaba gerektireceği için, bu alanda, uzun zaman dilimlerini kapsayan araştırmalardan kaçınılmaya çalışılmaktadır. Ancak bu sınırlamalar/ kısıtlamalar, tarihsel süreçte sosyo-mekânsal değişimde etkin rol oynayan faktörlerin ortaya çıkarılmasına veya keşfedilmesine engel teşkil etmektedir. Bu sebeple, bu çalışmanın, veri mevcudiyetindeki sınırlılıkları aşmak için alternatif metodoloji arayışlarına sunduğu katkının, sosyal bilimler ve kent araştırmaları alanındaki çalışmalara yeni boyutlar kazandırması beklenmektedir. Son olarak, bu çalışma, sosyo-mekânsal diyalektik kuramını geliştirilebilir ve farklı örneklem alanlarında uygulanabilir/test edilebilir bir modele dökmesi ile de dikkate değer bir öneme sahiptir. Bu bölüm, ayrıca Social Indicators Research isimli uluslararası hakemli dergide aynı başlıkla yayınlanmıştır. Tez çalışmasının üçüncü aşamasında (Bölüm 4), gündelik yaşam ve kültürün değişen karakteri, yeni bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerle bağlantılı olarak teorik temelde tartışılmaktadır. Bu kapsamda, yeni bilgi ve iletişim teknolojilerindeki gelişmelerin kent mekânı üzerindeki olası etkileri, süreç analizi yöntemi ile ortaya konmuştur. Çalışmanın bulguları, kısa, orta ve uzun vadede kentsel (kamusal) alanda gözlemlene(bile)cek sosyo-teknolojik faktörlerin etkilerini sosyo-mekânsal diyalektik bağlamında tanımlamaktadır. Bu aşamalar şunlardır: (1) yeni bilgi ve iletişim teknolojilerinin kent mobilyalarına ve bina kabuklarına adaptasyonu; (2) bu teknolojiler ile fiziksel mekânı bir araya getiren ve iki bileşenin karakteristik özelliklerinin birleşiminden ortaya çıkan karma kullanım alanlarının üretimi; ve son olarak (3), kentsel mekân içindeki belirli kullanımların kaldırılması, yok olması veya yerine farklı ve gelişmiş bir alternatifinin üretimidir. Bu aşamalar arasında, sonuçlarını yakın zamanda görme olasılığımızın daha yüksek olduğu aşama, yeni bilgi ve iletişim teknolojilerinin kent mobilyalarında veya bina kabuklarında uyarlanması olarak gösterilebilirken, en yavaş değişimin kentsel mekandaki belirli kullanımların yerini farklı ve gelişmiş alternatiflerine bırakması konusunda olması beklenmektedir. Bununla birlikte, fiziksellik ve sanallığın tek bir yerde harmanlandığı karma kullanım alanları, yani orta vadedeki bu geçiş aşaması, yakın gelecekte kentteki farklı kullanıcı gruplarının kentsel mekândan beklentileri hakkında bazı ipuçları vermektedir. Yeni bilgi ve iletişim teknolojileri, çoklu etkileşimlerin (fiziksel ve sanal) aynı zaman diliminde belirli bir yerde veya farklı coğrafi konumlarda gerçekleşmesini sağlayarak, belirli bir fiziksel ortamın/mekânın yerini almakta ve bu etkileşimlere sanal bir araç ve yerden bağımsız bir mekân olarak hizmet etmektedir. Karma kullanım alanlarının üretimi ile birlikte yeni bilgi ve iletişim teknolojileri fiziksel mekânın bir parçası haline gelmeye başlamıştır. Bu sebeple, ortaya konan bu sanal-mekansallık, yere bağlılık (mekânsal aidiyet) ve yere bağımlılığı kavramlarını eleştirel olarak değiştirirken, şehirlerin geleceğine şekil ve yön vermektedir. Bu çalışma, aynı zamanda, teorik düzeyde yürütülen tartışmalara yeni bir tanım (sosyo-teknolojik faktörler) katkısında bulunması bakımından özgün bir niteliği sahip olup, Space and Culture isimli uluslararası hakemli dergide aynı başlıkla yayınlanmıştır. Öte yandan, yeni bilgi ve iletişim teknolojilerinin sosyo-mekânsallık üzerindeki etkisi, gündelik yaşamdaki sosyal pratikleri şekillendiren ve karşılığında bu sosyal pratiklerin kaçınılmaz olarak içinde yer aldığı kentsel mekânı da şekillendiren bir unsur olarak değerlendirilmelidir. Yeni bilgi ve iletişim teknolojilerinin gelecekteki yönlerini tasavvur etmek, aynı zamanda, fiziksel ve sanal ortamda sosyal ilişkilerin çeşitlendirilmesi yoluyla somutlaştırılan sosyo-teknolojik faktörlere dayalı ortaya çıkan sosyo-mekânsallıkları gözlemlemeyi ve kavramsallaştırmayı da kolaylaştıracaktır. Ancak, farklı coğrafyaların farklı çevresel, ekonomik, kültürel, sosyal, teknolojik, toplumsal ve politik koşullara sahip olması, sosyo-teknolojik faktörlerin de bu bağlamda farklılıklar göstermesine neden olmaktadır. Bu bağlamda, bu türden faktörlerin tespit edilmesinde yerel ölçekli analizlere ihtiyaç duyulmaktadır. Bu amaçla, tez çalışmasının son aşamasında (Bölüm 5), örnek çalışma alanındaki kullanıcılara (yaşayanlar, çalışanlar, ziyaretçiler) yönelik web tabanlı bir anket yapılmış ve anketten alınan 473 yanıt ardışık yöntemlerle analiz edilmiştir. Bu yöntemler sırasıyla şunlardır: çoklu uygunluk analizi (multiple correspondence analysis), temel bileşen analizi (principle component analysis) ve kategorik regresyon analizi (categorical regression). Bu analizler ile, öncelikle, Kadıköy tarihi kent merkezinin sosyo-teknolojik grupları/profilleri belirlenmiş, ardından Kadıköy tarihi kent merkezini kullanan bireylerin gündelik yaşam pratiklerini gerçekleştirirken fiziksel mekân ve sanal mekân arasında yaptıkları tercihler ortaya konmuştur. Çalışma kapsamında üç farklı sosyo-teknolojik grup/profil belirlenmiştir. Bunlar: (1) yere bağımlılığı son derece düşük ve gündelik yaşam pratiklerinde yeni bilgi ve iletişim teknolojilerini oldukça fazla kullananlar (highly mobile-techno); (2) yere bağımlılığı düşük olmasına rağmen gündelik yaşam pratiklerinde yeni bilgi ve iletişim teknolojilerini ortalama bir düzeyde kullananlar (mobile transi-techno); ile son olarak, (3) gündelik yaşam pratiklerinde yeni bilgi ve iletişim teknolojilerini kullanırken seçici olanlardır (techno-selective). Kadıköy tarihi kent merkezini kullanan bireylerin mekân tercihlerine bakıldığında ise, bu durumla paralel olarak, bazı fiziksel mekanların yerini sanal mekanlara bıraktığı tespit edilmiştir. Bu kullanımların başında, bankacılık işlemleri ve finansal işlemler (alım-satım) gelmektedir. Ancak, her ne kadar bazı gündelik yaşam pratiklerinde fiziki mekândan sanal mekâna bir geçiş gözlemlenmiş ve tespit edilmiş olsa da, fiziksel çevre ve mekâna bağlılığın önemini ve canlılığını sürdürdüğü de ortadadır. Bütün bunlar, Kadıköy tarihi kent merkezinin yeni bilgi ve iletişim teknolojilerini gündelik yaşam pratiklerine uyarlamak için bir geçiş süreci içinde olduğuna dair ipuçları sunmaktadır. Bu bölüm, tezin teslim edildiği zaman diliminde uluslararası hakemli bir dergiye gönderilmiş olup henüz yayın aşamasına geçememiştir. Genel olarak bu tez, mevcut sosyo-teknolojik faktörleri belirlemeye ve sosyo-mekânsal diyalektiğin bir parçası olarak kentsel mekân üzerindeki etkilerini test etmeye yönelik bir girişim olarak değerlendirilebilir. Sosyo-mekânsal değişimin uzun vadeli bir değişim olduğu gerçeğinden hareketle, sosyo-teknolojik faktörlerin kentsel mekân üzerindeki etkisini, hızını ve değişim döngülerini tam olarak tanımlamak için benzer şekilde daha uzun dönemli analizler ve gözlemler gerektiği açıktır. Bu nedenle, bu tez kapsamında, daha önce de bahsedildiği üzere, her coğrafya için geçerli genel geçer sosyo-teknolojik faktörler ve bunların kentsel mekânda ortaya koyacakları değişime yönelik kesinlik taşıyan örüntülerin, tasvirlerin ve tanımlamaların yapılmasından kaçınılmıştır (zaten böyle bir araştırma yapmak ve sonuçlarını ortaya koymak, ne yazık ki, bu bağlamda, henüz söz konusu değildir). Öte yandan, bu tez, bu konuda araştırmalar yapılmasını teşvik etmek ve bu araştırmalara zemin oluşturmak adına halihazırda atılmış bir adım olarak değerlendirilebilir.