Meydan mekanlarını oluşturan peyzaj ögeleri : Ortaköy Meydanı ve Bakırköy Özgürlük Meydanı üzerine bir inceleme

thumbnail.default.alt
Tarih
2000
Yazarlar
Uçak, İlksen
Süreli Yayın başlığı
Süreli Yayın ISSN
Cilt Başlığı
Yayınevi
Fen Bilimleri Enstitüsü
Özet
Ülkemizin içinde bulunduğu hızlı kentleşme sürecine paralel olarak, kent nüfusunun sosyal, kültürel, siyasal vb. gibi faaliyetlerini gerçekleştirebileceği, eğlence ve dinlence gibi gereksinimlerini karşılayacağı kentsel mekanlara olan ihtiyacı da artmaktadır. Meydanlar, kentlinin ortak kullanımına açık alanlar olarak, kentliye bütün bu gereksinimlerini karşılayacak mekanları sunarlar. Eski Yunan Dönemi'nden Modern Çağ'a dek, kentlerde ortak yaşamın geçtiği meydan vb. gibi kentsel mekanlar yer almış ve bu mekanlar toplumsal örf ve adetlere göre biçimlenmiş, yer aldıkları toplumun kültürünü, inançlarını ve yaşam değerlerini yansıtmıştır. Meydanlar, en önemli kentsel ve anıtsal yapıların sergilendiği alanlar olarak, kentlerin prestij mekanları haline gelmiş, kent içinde süregelen törenler, kutlamalar, bayramlar, festivaller vb. gibi olaylar hep bu mekanlarda gerçekleştirilmiştir. Ancak, teknolojinin gelişmesiyle birlikte, zaman içinde değişen sosyo-ekonomik şartlar, bu mekanları da etkilemiştir. Kentleşmenin getirdiği trafik, toplu taşımacılık, yeni alt yapı gibi ihtiyaçlar, meydanların eski işlevlerini yitirerek, yayaya hizmetten ziyade taşıt trafiğine hizmet eden alanlar olmalarına yol açmıştır. Bu yüzden, meydanlar çağdaş bir planlama anlayışı içinde yeniden ele alınmalı, yeni işlevler kazandırılarak toplumun yararına sunulmalıdır. Bu çalışmada, kentlerin yapı taşları olan meydanlar ve meydan mekanını oluşturan temel öğeler incelenmiş ve örnek alan olarak seçilen Ortaköy Meydanı ile Bakırköy özgürlük Meydanı'nda bu öğeler analiz edilmiştir. Çalışma 6 bölümden oluşmaktadır. 1. bölüm; kent ve kentli açısından meydanların öneminin anlatıldığı giriş bölümüdür. 2. bölümde; kent yaşamının aynası olup, yerel kültürü, yaşam değerlerini ve kentlilerin sosyo-ekonomik durumlarını yansıtan kentsel mekan kavramı incelenmiştir. Kentleri yaşanmaya değer kılan açık alan kavramı açıklanmış ve kentsel mekanların en belirgin örneği olan meydanlar anlatılmıştır. Ayrıca, kentsel mekanların algılanabilmesini kolaylaştıran mekansal özelliklerden bahsedilmiştir. 3. bölümde; meydan mekanını oluşturan temel öğeler; sosyo-psikolojik, fiziksel ve estetik öğeler olmak üzere üç başlık altında ele alınmıştır. IX Sosyo-psikolojik öğeler; bir meydanda yer alan aktiviteler, buna bağlı olarak meydanın kullanımı ve toplumsal davranış farklılıklarına göre kentsel mekanların şekillenmesidir. Bir meydanın, kullanıcıları tarafından bir mekan olarak kavranabilmesi için sahip olması gereken fiziksel öğeler ise; meydanın sınırlayıcılarının sürekliliği, mekansal kapalılığın sağlanması, meydandaki oran-ölçek kavramı ve yaya dolaşımının sürekliliğinin sağlanmasıdır. Estetik öğeler ise; meydanları yaşanabilir kılan, görünüşlerini etkileyen ve kimliklerinin oluşmasında büyük rol oynayan kent öğeleridir. Bunlar; meydandaki yer döşemeleri, bitkisel elemanlar, oturma birimleri, aydınlatma elemanları, sanatsal öğeler, su öğesi, çiçeklikler, saat kuleleri, kiosklar gibi elemanlardır. 4. bölümde; meydanı biçimlendiren sosyo-psikolojik, fiziksel ve estetik tüm unsurların, tarihsel süreç içerisinde meydan mekanının oluşumunu ne şekilde etkilediği incelenmiştir. İlk düzenli kent meydanı olan Yunan agoraları, daha sonra Roma forumları, Ortaçağ Dönemi'nin küçük ve insan boyutlarındaki meydanları, Rönesans Dönemi'nin süslü ve donatılı meydanları, Barok Dönem'in odaksal meydanları ve son olarak da Osmanlı Dönemi'nden günümüze istanbul'daki meydanlar örneklerle incelenmiştir. Çalışmanın 5. bölümü; meydan mekanını oluşturan temel öğelerin analiz edilebilmesi için yapılan alan araştırmasını içermektedir. Bu amaçla, istanbul'da iki farklı toplanma mekan olarak, Ortaköy Meydanı ve Bakırköy özgürlük Meydanı seçilmiştir. Ortaköy Meydanı, tarihsel özellikleri, sanatsal ve kültürel faaliyetleri, renkli sergileri ve dükkanları ve Boğaziçi'ne açılan eşsiz manzarasıyla, tüm istanbul için önemli bir toplanma mekanıdır. Bakırköy özgürlük Meydanı ise, yaya-taşıt trafiğinin bir düğüm noktası ve kentlinin alış veriş merkezleri, kültür ve eğlence mekanları ile olan bağlantısını sağlayan bir yaya alanı olarak, oldukça canlı bir mekandır. Bu iki meydan, birbirinden farklı kullanım ve özelliklere sahip olmaları dolayısıyla seçilmiştir. Alan araştırması, niteliksel karşılaştırma ve anket yolu ile sayısal karşılaştırma olmak üzere 2 bölümden oluşmaktadır. Niteliksel karşılaştırma yolu ile, Ortaköy Meydanı ve Bakırköy özgürlük Meydanı'nda yapılmış düzenleme çalışmaları ve bu meydanların işlevsel ve mekansal özellikleri incelenmiştir. Anket çalışması ise, her iki meydanın sosyo-psikolojik, fiziksel ve estetik açılardan değerlendirilmesine yöneliktir. Yapılan anket çalışmasında, her iki meydanda da ayrı ayrı 150 kişi ile görüşülmüş, elde edilen sonuçlar grafiklerle verilmiştir. 6. bölümde ise; yapılan bu çalışma neticesinde elde edilen sonuçlar ve Ortaköy Meydanı ile özgürlük Meydanı baz alınarak, ülkemizde bulunan meydanların planlanma ve düzenlenmesi ile ilgili öneriler yer almaktadır. Bu öneriler şunlardır:. Meydanlar, kentlinin ortak kullanımına açık alanlar olarak, toplum yararı gözetilerek, çağdaş bir planlama anlayışı içinde ele alınıp düzenlenmelidir. Meydan mekanlarının, kazandırılacak yeni işlevler ve getirilecek zengin aktivite çeşitleri ile kullanımlarının artması sağlanacaktır. Bu alanlar, yeni kentli nüfusu oluşturan "göç nüfusunun", kenti tanıyıp, kentle bütünleşmesine yardımcı olacak alanlar olarak, bir kentsel buluşma yeri niteliğinde düzenlenmelidir. Meydanlar, yaya kullanımı için görsel olarak zenginleştirilmeli, kullanılan tüm öğelerle, kentliye birey olarak önem verildiği hissettirilmelidir. Bu amaçla, mekansal niteliklere uygun kent mobilyaları seçilmeli, ilgili kurum ve kuruluşlar tarafından bu öğelerin bakım ve onarımlarının yapılması sağlanmalıdır. Kent meydanları, yeşil doku ile bütünleştirilerek canlandırılmalı, kentliye görsel açıdan memnuniyet verici alanlar sunulmalıdır. Kentlerin prestij mekanları olan meydanların aydınlatılmalarına önem verilmelidir. Böylece, estetik yönden çekici ve kullanıcı açısından da güvenli yaya mekanları temin edilir. Sonuç olarak; meydanlar özel bir önem verilerek ele alınmalı, toplum yararı gözeterek, kentlileşme hedefleri doğrultusunda bu mekanlara yeni işlevler kazandırılmalıdır...
Due to the rapid urbanization process in our country, the urban population needs more urban spaces day by day for the recreational activities, where the social, cultural and political facilities occur. Square, as being an urban open space of the common use, answer these necessities of the citizens. From the periods of ancient Greek to the Modern Era, urban spaces like the square had always been the part of the city where the common life integrated. These spaces where shaped by the social customs and usages, and reflected the culture, religious beliefs and the values of the community in which the period they belong to. Squares, as being places in which the most important urban and monumental structures are displayed, have become the prestige places of the city. Events like ceremonies, celebrations, festivals took place in these spaces. The tecnologic improvements and the changes on the social and economic conditions effected these spaces. New necessities of traffic, public transportation and infrastructure, made the squares serve the vehicular traffic instead of pedestrians. For this reason, squares should be taken up over again in a contemporary planning mentality and should be presented to the benefits of the public with new functions. In this study, one of the basis of cities, the squares; and the basic elements forming the square have been researched and Ortaköy Square and Bakırköy özgürlük Square selected as sample spaces and they are analysed with their elements. The study consists of 6 sections. The first section is the introduction part in which the importance of squares has been explained in the way of the city and the citizens. The second section, the concept of urban space which is the mirror of the urban life reflecting the local culture, values and the socioeconomic conditions of the residents has been researched. The idea of urban open space makes the city worth living, and in this part, the squares, the clearest sample of urban space has been explained. In addition to this, spatial properties have been thought which make the spatial perception easy. In the third section, the basic elements forming the squares have been taken up within 3 titles as the socio-psychological elements, physical elements and aesthtic elements. Xll Socio-psychological elements are the factors of activities in a square. Urban spaces are formed according to the usage of the square and the diversities in the public behaviour. The continuity of the borders, spatial enclosure, scale and proportion, the circulation of pedestrian movement are the physical properties that a square should have to be perceived as a space. The aesthetic elements make the square worth living, effect its appeareance and play a large part in forming its image. These elements can be classified as pavements, planting, seats, enlightment, work of art, water elements, flower pots, clock towers and kiosks. The fourth section researched how the socio-psychological, physical and aesthetic elements and the formation of the square are interrelated through out the historical period. Greek Agoras as the first regular urban square, and then Roman Foras, the Middle Age squares which were small and suitable in human scale, embellished squares in Renaissance Period, dominated squares in Baroc Period and squares in Istanbul from the Ottoman Empire till now have been researched with examples. The fifth section of the study includes the survey which is made to analyse the basic elements forming the square. With this aim, Ortaköy Square and Bakırköy özgürlük Square are choosen as two different meeting places in Istanbul. Ortaköy Square is an important gathering place for Istanbul with its historical properties, artistic and cultural facilities, colorful exhibitions, shops and magnificent Bosphorus panorama. Bakırköy Özgürlük Square is a node for the vehicular traffic and the pedestrian movement. The place provides a vital connection to the shopping center, cultural and recreational spaces. Both of the squares have been selected because of their different usages and properties. The survey consists of two sections. These are the characteristic comparison and the questionnaire study. The design process of Ortaköy Square and Bakırköy Özgürlük Square and the functional and spatial properties of these squares are researched with the characteristic comparison. The questionnaire study includes the evaluation which are made to find out the socio-psychological, physical and aesthetic values of Ortaköy Square and Bakırköy Özgürlük Square. The questionnaire study consists of 150 people and the responses were evaluated by the graphics. The sixth section is about the conclusion of the questionnaires. Due to the criteria found, suggestions are made about planning and designing process in our country. The suggestions are:. The squares should be designed as open spaces for common use with the public benefits in a contemporary manner.. The usage of the squares can be increased by providing new functions and rich kinds of activities.. These spaces should be designed as an urban meeting place helping the migrating population, which is the new formation of the urban population, integrate the city. XUl . Squares should be enriched visually for the pedestrians. All design elements should make the residents feel that an importance is given to the individuals. With this aim, appropriate urban furnitures have to be choosen for the spatial qualifications, the maintanence have to be provided by the related foundations or the organizations.. Urban squares should be activated and related to the green patterns of the city. Visually satisfacting places should be presented to the citizens.. The squares are the prestige of the cities. Adequate importance should be given to the enlightment process. This will provide the safety of the pedestrianized space and give the space an aesthetic meaning. As a result; squares should be thought in a special manner. New functions serving the public benefits have to be supplied with the urbanization objectives.
Açıklama
Tez (Yüksek Lisans) -- İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, 2000
Anahtar kelimeler
Mekan, Meydanlar, Peyzaj planlama, Peyzaj ögeleri, Özgürlük meydanı, İstanbul-Bakırköy, İstanbul-Ortaköy, Space, Squares, Landscape planning, Landscape elements, Özgürlük square, İstanbul-Bakırköy, İstanbul-Ortaköy
Alıntı