Tasarım odaklı düşünme eğitiminin uzaktan öğretiminde öğrenen görüş ve deneyimleri

Abstract

Tasarım Odaklı Düşünme (TOD), problem tanımından çözüm önerisine uzanan disiplinler arası bir tasarımcı düşünce yapısı olarak tanımlanmaktadır. Yüksek öğretimde, disiplinler arası TOD eğitimi uluslararası ağlar ile giderek yaygınlaşmaktadır. TOD, yapılandırılmamış problemlerin çözümüne yönelik uygulama süreçlerinde, eğitim ve öğrenimin sosyal etkileşim ve uygulamalar üzerine yapılan yansıtmalarla gerçekleştiği bir yaklaşımı benimsemektedir. Bu eğitim, kişinin yaratıcı özgüvenini kazanmasına yönelik tasarım eğitimi yaklaşımı temelinde oluşturulmuş ve yine farklı disiplinlere ait yaklaşımlarla da beslenen bir öğrenme deneyimi sunmaktadır. Son dönemde uluslararası çalışma pratikleri ve özellikle Covid19 pandemisi TOD alanına olan bu ilginin ve bu alan konusunda uzaktan eğitimlerin artmasına neden olmuştur. Uzaktan Eğitim, eğitim teknolojileri kullanılarak, öğrenci ve eğitmenin farklı ortamlarda olduğu, senkron (eş zamanlı) veya asenkron (eş zamanlı olmayan) gerçekleştirilen bir eğitim şeklidir. Uzaktan eğitimde öğrenciler, içerikle, eğitmenle, diğer öğrenenlerle ve arayüzlerle olmak üzere dört temel odakla etkileşimde bulunmakta ve bu etkileşimler verilmekte olan ilgili eğitimin ihtiyaçları özelinde farklılık göstermektedir. Öğrenimin verimliliği öğrenci deneyimine bağlıdır. Özellikle Covid19 Pandemisi sebebiyle yükseköğretim kurumları uzaktan eğitime geçmek durumunda kalmış ve bunun sonucunda yüz yüze örgün öğretim pratiklerinin dijital altyapıya geçirilişinin eğitimin verimliliğinde düşüşe neden olduğu gözlemlenmiştir. Bu çerçevede yüksek öğretimde uzaktan eğitim olarak uygulanan proje temelli derslerden edinilecek öğrenim deneyiminin öğrenci ihtiyaçlarını karşılaması gerekliliği gündeme gelmiştir. Bu araştırma da yüksek öğretimde verilmekte olan TOD uzaktan eğitim tasarımını ve söz konusu etkileşimleri tanımlayarak, bunların öğrenci deneyimi ile ilişkilerinin tespit edilmesini amaçlamaktadır. Tezin teorik altyapısı, eğitim bilimleri ile tasarım bilimi alanlarında ortak bir yaklaşım olan "etkileşim" yaklaşımına dayanmaktadır. Genel olarak kullanıcı deneyimi, kullanıcı ile ürün ve hizmetlerin etkileşiminde kullanıcıya, bağlama ve etkileşime odaklanır ve bu çerçeve, öğrenci deneyiminin çerçevelendirilmesine ilişkin teorik bir altyapı oluşturmaktadır. Bu bağlamda uzaktan eğitim yapısında TOD eğitimi tasarımının öğrenen deneyimi yaklaşımıyla derinlemesine sorgulanması, öğretim tasarımı ve öğrenen deneyimi arasındaki ilişkinin keşfedilmesi hedeflenmiştir. Uzaktan eğitim ortamlarına ilişkin kapsamlı bir ampirik çalışmaya olan ihtiyaç vurgusuyla bu tez, aşağıdaki araştırma sorularına cevap aramaktadır. • Yüksek öğretimde uzaktan eğitim olarak yürütülen tasarım odaklı düşünme eğitimlerinde öğretim tasarımı ve öğrenen deneyimi arasındaki i̇lişkiler nasıldır? Bu çerçevede, bu eğitimler ile ilgili olarak; • Öğrenci öğrenim kazanımlarını, eğitsel aktiviteleri ve değerlendirme yöntemlerini nasıl algılamaktadır? • Öğrencinin bilişsel ve duygusal tepkileri nasıldır? Bu sorular ışığında, yükseköğretimde TOD eğitim ortamları üzerinde keşif amaçlı bir araştırma kurgulanmıştır. Tez planlama ve uygulama olarak iki aşamadan oluşmaktadır. Tezin planlama aşamasında, literatür araştırması ve öncül kullanıcı araştırması yapılmıştır. Araştırma kapsamında yapılan literatür araştırmasının odağı öncelikle TOD yaklaşımını ve eğitimini derinlemesine inceleyerek, yüksek öğretimdeki uygulamalar özelinde benimsenen öğretim tasarımını açıklamayı hedefler. Bu araştırmayı takiben uzaktan eğitim uygulamaları incelenerek bu alandaki öğrenen deneyimi konusu irdelenmiştir. Öğretim tasarımı, öğrenim kazanımları, eğitsel aktiviteler ve değerlendirme yöntemleri ile çerçevelendirilmiştir. Araştırma kapsamında sahada keşif çalışması planlanmıştır. Bu çalışmanın amacı yüksek öğretimde uygulanan Tasarım Odaklı Düşünme (TOD) eğitimlerini yerinde gözlemlemek ve bu eğitimlerin öğretim tasarımını, öğrenen deneyimini ve sonuçlarını anlamaktır. Bu doğrultuda, araştırmacı, Almanya'daki Hasso Plattner Institute School of Design Thinking (D.School) ve uluslararası ağlardan SUGAR Network (Url-2) ve Uluslararası Tasarım Odaklı Düşünme İttifakları (UTODİ) (Global Design Thinking Alliance – GDTW) (Url-4) üyesi olan kurumları ziyaret etmiştir. Araştırmanın uygulama aşamasında yer alan öğrenen deneyimi araştırması ile uzaktan eğitim yapısında TOD eğitiminin öğretim tasarımı ve öğrenen deneyimi arasındaki ilişkinin keşfedilmesi hedeflenmiştir. Öğrenen deneyimi araştırması, 2020 - 2021 öğretim yılı bahar döneminde Yaşar Üniversitesi ve Marmara Üniversitesi'nde lisans seviyesinde, uzaktan eğitim yapısında TOD eğitimini alan öğrenciler, kolaylaştırıcılar ve proje ortakları üzerinde gerçekleştirilmiştir. Öğrencilerden ders süreci boyunca, deneyimleri odağında yazılı olarak yansımalar alınmış, süreç sonunda öğrenciler ile derinlemesine görüşmeler yapılmıştır. Bu kapsamda yüksek öğretimde uzaktan eğitim kurgusunda Tasarım Odaklı Düşünme eğitimlerinin öğretim tasarımı ve öğrenim deneyimi ilişkisi tartışılmıştır. Eğitimin öğretim tasarımı dersin öğrenen algısında öğrenim kazanımları, eğitsel aktiviteleri ve değerlendirme yöntemleri olarak ele alınmıştır. Öğrenenler, eğitimin öğrenim kazanımlarını süreç yönetimi, açık iletişim ve işbirliği becerileri olarak algılamışlardır. Eğitsel aktiviteler olarak öğrencilerin odaklarının, dersin planı, dersin proje uygulaması, etkileşimleri ve takım çalışması olduğu ortaya çıkmıştır. Değerlendirme yöntemleri ise dersin raporları ve öğrencilerin ders içi çalışmalar üzerine yaptığı geribildirimlerdir. Öğrenme deneyiminde ise öğrenenin dersle olan bilişsel ve duygusal tepkileri incelenmiştir. Bilişsel olarak öğrenenin dersle ilişkin efor – fayda ilişkisi, duygusal olarak ise dersle ilgili içsel motivasyon, öz-yeterlilik ve güven başlıkları öğretim tasarımı birleşenleri ile ilişkili olarak tartışılmıştır.