İşlevini yitiren liman kentlerinde yeniden canlandırma ve Karaköy-Salıpazarı

Abstract

Son zamanlarda işlevini yitirmekte olan liman kentlerinde yeniden canlandırma çalışmalarına büyük önem verilmektedir. Liman işlevi, İlkçağ ve Ortaçağ'da önemli bir rol üstlenmekteyken 19. yy' da bu özellik geçerliliğini yitirmeye başlamıştır. Liman işlevinin şehirden uzaklaşmaya başlaması ile limana hizmet eden ulaşım tesisleri ve depolama alanları terk edilmişlerdir. Son yıllarda dünyada konumu nedeniyle işlevini yitiren liman tesisleri ve hinterlandında yeni işlevler getirilerek aktif hale getirilmesi gerekliliği kabul edilmiştir. Tarihi potansiyele sahip terk edilmiş bu mekanların yeniden kazanılmak ve kopan şehir-kıyı ilişkisinin tekrar kurulmak istenmesi bu çalışmaların başlıca nedenleridir. İşlevini yitiren liman kentlerinde yeniden canlandırma çalışmalarının ele alındığı bu çalışmanın ilk bölümünde; çalışmanın konusu ve önemi üzerinde durularak, amaç belirlenmekte, belirlenen hedefler doğrultusunda tezin kapsamı ve izlenen yöntem tan unlanmaktadır. İkinci bölümde; tarihsel süreçte liman kentlerinin evrimi ve liman bölgelerinin yeniden canlandırılmasını gerektiren etmenler ve bunların kentsel mekana yansımaları değerlendirilmektedir. Üçüncü bölümde; kıyı cephesinin yeniden canlandırılmasının önemi, bu olguyu etkileyen faktörler ve işlevini yitirmiş olan limanlarda canlandırmaya yönelik yaklaşımlar irdelenmiştir. Dördüncü bölümde; dünyada terkedilmiş veya kullanımını yitirmiş önemli liman şehirlerinin, yeniden fonksiyon önerilerek canlandırılmaya çalışılan örnekleri incelenmiştir. Beşinci bölümünde; Karaköy - Salıpazarı Limam'nm tarihi, konumu, önemi, tarihsel süreçte işlevsel ve mekansal potansiyelleri değerlendirilerek bu konuda çözüm ve öneriler ortaya konulmaktadır. Sonuç ve önerilerin yeraldığı son bölümde ise; Karaköy - Salıpazarı Limanı çevresinde mevcut durum tespiti ve elde edilen veriler doğrultusunda sözkonusu alanın yeniden İstanbul'un aktif hayatına nasıl katılabileceğine yönelik öneriler ortaya konulmuş ve tüm bunların kentsel mekana yansımaları değerlendirilmiştir. xu Beş bölümden oluşan çalışmada izlenen yöntemde; İlk olarak dünyada işlevini yitiren liman kentlerinin yeniden canlandırılma sürecini yaşayan bölgelerinde köhneme nedenleri ve bu nedenlerin şehirsel mekana etkileri irdelemeye yönelik bir literatür araştırması yapılmıştır. Ayrıca kaynaklara ulaşmada internet ağından faydalanılmıştır. İkinci olarak; örnek alan olarak seçilen Karaköy - Salıpazan ziyaret edilerek, çevresel işlevler belirlenmiş ve çalışma alanının sınırlan tanımlanmıştır. Daha sonra yerinde tespit ve analiz çalışmaları ile veri toplama sürecine girilmiştir. Çalışma alanında yapılan tespit çalışmaları, anketler ve görüşmeler değerlendirilerek, karar alma sürecinde kullanılabilecek ölçütler oluşturulmuştur. Alan çalışmaları sonucu elde edilen tespitler bilgisayar ortamında Map info Professional 4.1 programı ile değerlendirilmiştir. Veri tabanının oluşturulmasından sonra sorgulama yöntemiyle analiz sonuçları değerlendirilmiş ve tematik haritalama ile görsel hale getirilmiştir. İlişkileri ortaya koyabilmek amacıyla, limanın hinterlandında işyeri sahipleri, çalışanlar ve Türkiye Denizcilik İşletmesi yetkilileri ile anketler ve yüzyüze görüşmelerle soru-yanıt şeklinde bir çalışma yapılmıştır. % 17.7 örnekleme ile 100 işyeri ile yapılan anket çalışmasının amacı, limanın hinterlandında yeralan işlevlerin yerseçim nedenleri, burada istihdam edilen nüfusun kapasitesi, sorunları, ihtiyaçları, müşteri potansiyeli ve gereksinimlerin saptanması ve bunların sonuçlarının önerilecek işlevlere karar verilmesinde yardımcı olacak sonuçlar çıkarılmasıdır. Anket yapılacak işyerleri, arazi tespit çalışması sonucu çalışma alanı içinde homojen dağılımı dikkate alınarak seçilmiştir. 1999 yılında işyeri sahipleri ve çalışanları ile yapılan anket çalışmasında; - Çalışma alanında yeralan işyerlerinin bugünkü ve geçmişteki kullanımlarını, - İşyerlerinin yerdeğişikliği eğilimlerini, - Çalışma alanındaki demografik yapıyı ve hareketliliği belirlemeye yönelik 17 soru yöneltilmiştir. Anket çalışması sonucunda elde edilen veriler değerlendirilerek alanın potansiyelleri ve gelecekteki olası kullanımları ortaya konulmuştur. Bu çalışmanın sonunda Karaköy - Salıpazan 'nda; arazi tespit sonuçlanm yansıtan analizlerden, uygulanan anketlerin sonuçlarından ve dünyada işlevini yitiren liman kentlerinde yapılan yeniden canlandırma çalışmalanndan faydalanılarak, gelişme olanakları değerlendirilmiş ve öneriler sunulmuştur.

Revival of the derelict waterfronts is recently given more importance. During the Antiquity and Middle Ages ports played important roles. Unfortunately, during the nineteenth century, they began to lose their significance. Thus other means of transportation and warehouses around the ports were left. For the formerly derelict waterfronts and its hinterland, it becomes necessary to make them active as it was in the past. The aim is to revive these derelict but historically important places and reestablish the link, which was deteriorated before, between cities and waterfronts. The first chapter is about the variety of the studies made on waterfronts. After discussing the main subject and its importance, the aim, the content and the methodology of whole study are defined. The second chapter examines the physical and historical evolution of the waterfronts in time, factors which were necessary for the revival of the port regions, and how all of these reftlected in urban sites. The third part emphases on the importance given to the revival of the waterfronts, factors affecting this development and some important alternatives for the revival of these derelict waterfronts. The fourth part deals with important but abandoned waterfronts around the world and examples about how these waterfronts have been regaining their importance. The fifth part, besides history, location and importance of the Karaköy - Sahpazan waterfront, considers functional and locational potentials of the region. Meanwhile, this part also brings up solutions and suggestions for the revival of this important waterfront. Methodology followed in this study ; First of all, existing literature on the factor led waterfronts around the world to be abandoned and how these factors were felt in the urban site were felt in the urban site were searched thoroughly. Meanwhile the internet used. xiv Secondly, numerous trips was make to Karaköy-Salıpazan. During these trips, while environmental factors were defining, the borders, of the area was drawn. Afterwards, in order to understand the nature of Karaköy-Salıpazan, information was gathered by analysing the working areas. Having interviews with and taking pols from people working around Karaköy-Salıpazan are two important ways in gathering data for the research. This it was possible to define a usable criterion for whole study. All the data gathered after that were put on the computer where the program called Mapinfo Professional 4.1 was used. By the method of the query on the computer, the results were brought up and they were mapped. Hence the study was visually presented. Furtermore, face-to-face interviews with people working around the hinterland of the same waterfronts and with people who are competent for matirine business. Were made in order to understand why waterfrontshave began to lose its importance. At the same time, by illustrating 17.7 %, polls were taken from 100 places of employment. The aim of taking these polls is to understandwhy people chose such places, how many people can be employed there, what problems they face, and what basic needs they have to cover in general. Meanwhile, the customer rate and people needs are two important things that this study aims to analyse. In short, this study tries to offer new suggestion and provides some useful solutions for the future development and of the areas. Places of employment chosen for this research, were equally distributed on the studing area. In the polls taken from people working or having shops around in 1999 people were asked 17 questoions to determine past and present use of places of employment, tendencies of changing their places, demograpy and active sides of the area. The data provided at the end of this poll are evaluated to determine the potentials and the future use of the area. At the end of this study with the help of analysis that reflect the results of the studing of the area, the polls and revival studies of the derelict waterfronts in the world that have lost their functions, we evaluated the development possibilities and suggestions were presented.