Devinimsel zeminde etken nesnenin mekansal kartografileri

Abstract

"Mekân" kavramını ana odağına yerleştiren tez, mekânın meydana gelme ve anlam bulma sürecinin dizgesel karşılıklarının izini sürmektedir. Bu arayış sürecinin temel motivasyonu, mekânın taşıyıcısı olan nesnenin edilgen pozisyonda kalarak özünde barındırdığı potansiyellerin ihmal edilmesi ve özneye atfedilen aşkın karakterin sorunsallaştırılmasıdır. Başka bir ifadeyle mekânın, dikey hiyerarşide pasif ölçülebilir verilerle kurulmuş statik bir zemin üzerinden genel geçer tanımlara gömülmesi kritik edilmektedir. Bu nedenle, statik bir zeminde tekil anlamlar üreten mekân anlayışı yerine; devinimsel bir örgütlenmenin ürünü olan mekân anlayışının sistematik karşılıkları üzerine odaklanılmaktadır. Bu noktada yürütülen araştırma, mekân ekseninde sorunsallaştırılan durumun aşılabilir olanaklarına ulaşabilmeyi amaçlamıştır. Tartışma, maddi kaynağın sistematik karşılıklarını oluşturan materyalizm ekseninde açılmaktır. Materyalizm kavramı ile mekânın taşıyıcısı olan nesne, mekânı tasarlayan ya da tüketen özne ve mekânın varoluş gerekçesini imleyen nedensellik kavramlarının tarihsel güzergahtaki değişen karşılıkları irdelenmektedir. Bu noktada, Tarihsel Materyalizm üzerinden araştırmanın eleştirel çerçevesi kurulmakta; edilgen pozisyonda konumlanan nesnenin, öznesiyle kurduğu ilişki ve bu ilişki sisteminin mekân üzerindeki yansımaları irdelenmektedir. Araştırmanın bir diğer eksenini ise Yeni Materyalizm oluşturmaktadır. Yeni Materyalizm, özne zihninden bağımsız maddi bir gerçekliğin olanakları üzerine kurgulanan disiplinler arası bir çabanın karşılığını oluşturmaktadır. Yeni Materyalizm, nesneye atfedilmiş sıfatları yerinden ederek özne ve nesneyi faillik zemininde buluşturmakta ve araştırmanın ana odağı olan kuramsal çerçevenin karşılığını oluşturmaktadır. Yeni Materyalist düşünürlerin ortaya koymuş olduğu kuramsal çerçeve, ortak bir potada eritilerek yinelenen düşüncelerin altı çizilmekte ve ayrıma gidilen noktaların süreci ne şekilde zenginleştirdiği üzerine odaklanılmaktadır. Söylemler üzerine yapılan sentez çalışması neticesinde tezin yöntemini belirleyen devinimsel zemin anlayışının esasları ortaya konmaktadır. Bu noktada devinimsel zemin; çok katmanlı çok merkezli, sınırsız, varyasyonel ilişkilerle kendini var eden döngüsel bir süreç tarifidir. Devinimsel zemin ile mekânın kurulum sürecinde özneye atfedilen aşkın karakter yıkılarak yerini yatay bir güçler ağına bırakmaktadır. Bu doğrultuda mekân, akışın öngörülemezliği içinde "an"da kurulan, dönüşen, dönüştüren dirimsel bir sürecin karşılını oluşturmaktadır. Bahsi geçen an tanımı, mekânın ürettiği her yeni bilgiye denk düşen özgül bir zaman diliminin karşılığıdır. Bu noktada devinimsel zemini oluşturan aktörler ve bu aktörleri harmonik bir düzende bir araya getiren taktikler tez kapsamında sistematikleştirilerek ele alınmıştır. Teorik olarak ele alınan çalışmanın pratik düzlemdeki yansımalarının görünür kılınması için kartografik temsil biçimlerinden yararlanılmaktadır. Kartografi; bedenler, zamanlar, durumlar, olaylar arası geçişi belgeleyen çaprazlanabilir ilişkileri açığa çıkaran bir düşünme biçimidir. Mekâna dair gizil kalmış, ihmal edilmiş bilgi ve ilişkilerin görünür kılınması hususunda kartografik bakış kıymetli bir pozisyonda bulunmaktadır. Bu doğrultuda, mekânın ürettiği her yeni bilgi, devinimsel zemin ekseninde söküme uğratılarak mekânın kartografik karşılıkları oluşturulmaktadır. Devinimsel zeminin mekânsal karşılıkları kapsamında incelenmek üzere; Blur Pavyonu, Les Cols ve Untitled (Dawn to Dusk) çalışmaları seçilmektedir. Farklı tetikleyici unsur, ölçek, işlev ve eylem şemaları altında devinimsel zemin anlayışının mekân eksenindeki karşılıkları irdelenmektedir. Şüphesiz ki mekân ve mekânı üretme süreci, geçmişten günümüze farklı perspektiflerde ele alınmış süreğen bir tartışma alanını taramaktadır. Bu hususta tez çalışmasının açmış olduğu patikaların, mekânı anlamaya yönelik yeni güzergahlar arayan başka çalışmalar için bir izlek oluşturacağına inanılmaktadır. Devinimsel zemin anlayışının ele alınma şekli; mevcut mekân üretim pratiklerine eleştirel bir bakış sunarak gelecek mekân senaryolarına yönelik yenilikçi/yaratıcı, üretken bir bakış olarak değerlendirilebilir. Bu özgürleştirici düşünsel yaklaşımın mekânsal ölçeklerin ötesinde karşılıkları üzerine odaklanmak ilerleyen çalışmalara kapı aralayan bir süreç olarak değerlendirilebilir.