Âfgânîler Tekkesi Restorasyon Projesi

Abstract

İstanbul’da, çeşitli dönemlerde seyyah dervişler için sekiz adet kalenderhane kurulduğu bilinmektedir. Özbek dervişler için, üçü Üsküdar’da, biri Sultanahmet’te, biri de Eyüp’te olmak üzere beş adet Özbekler Tekkesi; Hindî dervişler için Aksaray ve Üsküdar’da birer adet Hindîler Tekkesi; Afgânî dervişler için de Üsküdar’da bir adet Afgânîler Tekkesi inşa edilmiştir. Seyyah dervişler tarafından kullanılan kalenderhanelerin ender örneklerinden biri olan Afgânîler Tekkesi Murat Reis Mahallesi’nde yer almaktadır. Tekke 1792/93 yıllarında inşa edilmiştir. Nakşibendiyye tarikatına bağlı olan tekkeyi oluşturan yapıların bir kısmı, harap oldukları gerekçesiyle 1942 yılında yıkılmıştır. Yapının mimari programından günümüze ulaşan kısımlar, selamlık köşkü, şeyh evi, hamam, su deposu ve hazîredir. “Afgânîler Tekkesi Restorasyon Projesi” başlıklı çalışma kapsamında, Afgânîler Tekkesi tarihi ve mimari açıdan ele alınmıştır. Öncelikle mevcut durumun belgelenmesi amacıyla rölöve projesi hazırlanmıştır. Ardından, rölöve projesi üzerinde kronolojik analiz, malzeme ve bozulma analizleri yapılmıştır. Yapı üzerindeki izlerin yanı sıra, ulaşılabilen kısıtlı sayıda yazılı ve görsel belge yardımı ile restitüsyon projesi geliştirilmiştir. Son olarak, işlevlendirme önerisini de içeren restorasyon projesi hazırlanmıştır.

It is known that there were eight ‘kalenderhane’s which were established for travelling dervishes in İstanbul in the past. For Özbek dervishes, there were five Dervish Lodges of Özbeks: three of them were in Üsküdar, one of them was in Sultanahmet and the last one was in Eyüp. Also there were two Dervish Lodges of Hinds in Üsküdar and Aksaray. For Afghan dervishes, Dervish Lodge of Afghans is established in Üsküdar. As a rare example of ‘kalenderhane’s, Dervish Lodge of Afghans is located in Murat Reis Quarter. It was established in 1792/93. Some parts of the dervish lodge which is dependent to the dervish order of Nakşibendiyye, were demolished in 1942 because of dilapidation. Existing parts of the dervish lodge are the kiosk, sheikh’s house, bath, water depot and graveyard. The scope of the study “Restoration Project Of Dervish Lodge of Afghans” is the historical and architectural investigation of the Dervish Lodge of Afghans. First of all, in order to document the building, architectural survey project is prepared. Then, analysis’ for chronology, materials and deterioration are done. Secondly, the restitution project is developed according to not only the physical evidences derived from the ruins but also written and visual documents which were limited. Finally, the restoration project is prepared with the proposal of re-use.