Kumkapı’da Kentsel Değişimin Belgelenmesi: Pervıtıtch Haritalarıyla Karşılaştırmalı Bir Analiz

Abstract

Bu tez çalışması, İstanbul tarihi yarımadasının Marmara Denizi kıyısındaki Kumkapı semtinin 20. yüzyılda geçirdiği kentsel değişimi belgelemeyi amaçlamaktadır. Son yüzyıldaki kentsel değişimin öncesine ait bir dönem belgesi olarak Pervititch haritaları incelemeye alınmıştır. Aynı zamanda nesnel bir veritabanı olan bu haritalarla karşılaştırmalı analizler, değişimin ortaya çıkarılmasında kullanılmıştır. İstanbul’da yangın risklerini belirlemek için, 19. yüzyıl sonlarına doğru Pervititch haritalarının alımına başlanmıştır. Haritalar, çizimlerinde gösterilen özen ve güçlü grafik anlatımlarıyla kent koruması için önemli bir kaynak oluşturmaktadır. Pervititch paftalarının lejantı ve haritadaki veriler incelenerek, günümüzdeki durumla karşılaştırmalı analizlerin yapılabileceği alanlar belirlenmiştir. Tez çalışması sırasında, Kumkapı semtindeki güncel durum araştırılmıştır. Semtin sokak dokusu, meydanları, caddelerin trafik yoğunlukları, sosyal hareketlilikle ilgili bilgiler toplanmıştır. Ayrıca, mevcut yapı stokunun yapı malzemeleri, strüktürel durumu, kat sayıları, kullanım durumları ve işlevsel dağılımlar belgelenmiştir. Tarihi değerlilik analizi yapılmıştır. Bu belgelerin ışığında, güncel durumla 20. yüzyılın başındaki durum her yapı adası için karşılaştırılmıştır. Kent dokusundaki ve yapılardaki değişimler ortaya koyulmuştur. Değişimlerin sonucunda korunmuşluk durumu değerlendirilmiştir. Kumkapı kent dokusunda 20. yüzyılda yaşanan değişimler, tarihi sürekliliği tehdit etmektedir. Tarihi çevre, plansız ve niteliksiz müdahalelerle, bilinçsizce ve geri dönüşü olmayacak biçimde değiştirilmektedir. Bütüncül yaklaşımlar içermeyen koruma çalışmaları sonuçsuz kalmaktadır. Bilimsel bir çalışma ile ele alınmadığı sürece, Kumkapı’nın tarihi çevresinin ve kültür mirasının gelecek kuşaklara aktarılamayacağı kaçınılmaz bir gerçektir.

This thesis study aims to put forward the urban change of the 20th century for Kumkapı, which is a district on the Coast of Marmara Sea of Istanbul’s historic peninsula. In order to determine the change of the historic district comparisons are made between the current urban tissue and Pervititch maps, which also stand as an objective inventory database. The maps prepared by Jacques Pervititch at the beginning of the 20th century for predicting fire damage risks is a valuable source for the historic city of Istanbul. The existing condition of Kumkapı was examined and evaluated in this study. Information on the street pattern, public squares, traffic and social activity densities was gathered. Construction materials and techniques that are used, current structural status of edifices, number of floors, status of usage of building stock and types of buildings were analyzed and evaluated. Historical value analysis and evaluation of the present urban setting was also carried out. The urban transformation of the district of Kumkapı in the 20th century is a threat against the continuity of the historic urban tissue. Unplanned and unqualified interventions continue to change the historic assets and this change is almost totally non-reversible. It is witnessed that conservation studies lacking holistic approaches fail to protect the historic area. Under current circumstances, Kumkapı’s historic environment and cultural heritage seems to face a probable discontinuity and confronts an inability to be passed onto the future generations, unless it is taken into consideration as a subject for a scientific study.