Teknolojinin serbest zaman aktiviteleri ve kamusal mekân kullanımı üzerindeki etkileri

Abstract

Serbest zaman insanların özgür iradesi ile kendi tercihlerini gerçekleştirdiği bir alan olması açısından değer verilen, tartışılan ve araştırılan bir konudur. Serbest zamanda gerçekleştirilen aktivitelerinin fiziksel ve ruhsal sağlığı desteklemek, toplumsal bağları güçlendirmek, yaşam kalitesini yükseltmek gibi bireysel ve toplumsal yaşamın çeşitli alanlarında olumlu etkileri bulunmaktadır. Kent mekânı ise serbest zaman aktivitelerinin gerçekleştiği alan olmasının yanında sunduğu bağlam çerçevesinde aktiviteleri yönlendiren ve şekil veren bir alan olarak serbest zaman ile yakından ilişkilidir. Bu nedenle serbest zaman alışkanlıklarında ve aktivitelerin gerçekleştirilme şeklinde meydana gelen değişimler kent mekânını da etkilemekte, doğrudan veya dolaylı olarak mekânların dönüşümüne neden olmaktadır. 20. yüzyılın ortalarından itibaren hızlı bir gelişme içerisinde olan bilgi ve iletişim teknolojileri, bilimsel ve teknik alanlarda olduğu kadar insan yaşamı üzerinde yarattığı köklü değişimler nedeniyle sosyal alanlarda da sıklıkla tartışılan konulardan biri olmaktadır. Bugün günlük yaşamın birçok alanında gözlemlenebilir etkiler yaratan teknolojik gelişmeler insanların serbest zamanlarını değerlendirme şekillerinde de değişimlere neden olmaktadır. Mobil cihazlar, sosyal medya uygulamaları, dijital platformlar gibi araçların yarattığı interaktif ortam serbest zaman aktiviteleri için cazip bir alan sunmaktadır. Bu teknolojik araçlara erişim her geçen gün artmakta, zaman ve mekân açısından esneklik sunması, birçok alanda kolaylaştırıcı olması ise teknoloji kullanımının artmasını ve yaygınlaşmasını desteklemektedir. Bu durum bazı geleneksel serbest zaman aktivitelerinin gerçekleştirilme şeklinin değişmesine ve dijitalleşmesine neden olduğu gibi bu döneme özgü, dijital serbest zaman aktiviteleri ve deneyimleri de yaratmaktadır. Diğer bir ifade ile serbest zamanlar dijital araçlarla iç içe geçerek yeni bir yapılanma içerisine girmektedir. Teknoloji, sunduğu yeni araçlar ve uygulamalar ile serbest zamana yönelik birçok aktiviteyi fiziksel mekândan bağımsız gerçekleştirme imkânı sağlamaktadır. Serbest zaman aktivitelerinin gerçekleştiği kentsel mekânlar ise bu değişimlerden etkilenmekte, kullanımları değişmekte veya yeniden üretilmektedirler. Bu çalışmanın amacı bilgi ve iletişim teknolojilerinin serbest zaman alışkanlıkları ve bu aktiviteler ile ilişkili kamusal mekân kullanımları üzerinde yarattığı değişimleri ortaya koymaktır. Hem serbest zaman aktivitelerine katılım hem de teknoloji kullanımı çeşitli bireysel ve demografik özelliklere göre farklılaşan bir yapı göstermektedir. Bu nedenle çalışmada demografik yapıya göre serbest zaman aktivitelerine katılımın ve kamusal mekân kullanımının nasıl farklılaştığı araştırılan diğer konudur. Ayrıca Covid-19 salgınının serbest zaman alışkanlıkları ve kamusal mekân kullanımlarında yarattığı etkiler de çalışma kapsamında irdelenmektedir. Çalışmanın amacı doğrultusunda ortaya atılan ilişkileri incelemek için çevrimiçi anket yöntemi uygulanan alan araştırması gerçekleştirilmiştir. Anket çalışmasında gerekli veriler, amaçsal ve kartopu örneklem metotlarının kombinasyonu kullanılarak toplanmıştır. Türkiye genelinde gerçekleştirilen anket çalışmasında 531 birimlik örneklem büyüklüğüne ulaşılmıştır. Analizler sonucunda serbest zaman aktivitelerine katılımın ve serbest zaman mekân tercihlerinin cinsiyet, eğitim durumu, yaş, çalışma durumu ve yaşanılan şehrin büyüklüğüne göre farklılaştığı ortaya çıkmıştır. Bilgi ve iletişim teknolojilerinin ise serbest zaman aktiviteleri ile ilişkili kamusal mekân kullanımlarını etkilediği, teknoloji kullanımı arttıkça açık kamusal mekân kullanımının azalttığı tespit edilmiştir. Ayrıca teknolojinin yüz yüze gerçekleştirilen serbest zaman aktivitelerinin azalmasında etkili olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Covid-19 salgınının zorunlu aktiviteler, serbest zaman aktiviteleri ve kamusal mekân kullanımı üzerindeki etkileri kanıtlanmış, özellikle insanların, toplu olarak bir arada bulunmaları gereken etkinliklere katılımının ve kapalı kamusal mekân kullanımının ciddi oranda azaldığı gözlenmiştir.

Leisure time has been an important part of human life for many years, as it provides an area where people are free from obligations and make their own choices. People need leisure time activities as much as compulsory activities in order to lead their life. Importance of these activities are seen in many areas of either social or individual life. Leisure time activities affect various areas of individual and social life positively, such as supporting physical and mental health, strengthening social ties, and increasing the quality of life. Urban public spaces, on the other hand, are closely related to leisure time, both as a space where leisure time activities happen and as a space that directs and shapes activities with its context. For this reason, changes in leisure time and the way activities are carried out also affect the urban space and cause the transformation of spaces directly or indirectly. Information and communication technologies, which has been in rapid development since the middle of the 20th century, is one of the topics discussed in social fields as well as in scientific and technical fields due to the radical changes it has created on human life. Today, it is witnessed an era in which information and communication technologies have penetrated into all private and public areas of daily life such as work, home and social life. While communicating, working, playing, organizing an event, purchasing something, and many more daily activities and needs can be accomplished online with technological devices. The number of people using technological tools, applications and services is increasing day by day. New opportunities brought by technology such as the ability to realize different types of activities simultaneously by removing time and space constraints, facilitating life in terms of many aspects and creating areas for freedom of expression are some of the reasons that support its widespread use. Technological developments that create observable effects in many areas of daily life also cause changes in the way people spend their leisure time. The virtual interactive environment created by mobile devices, social media applications and digital platforms offers an attractive area for leisure activities. In some situations while these emerging technologies are changing the nature of traditional leisure time with reproducing activities technologically, on the other creating new digital leisure time activities and practices. In other words, leisure time is restructured in integration with digital tools. Technology with the new devices and applications it offers, provides the opportunity to realize many leisure activities free from the physical space. Urban spaces where leisure time activities take place are affected by these changes, their use is changed or they are reproduced technologically. The aim of this thesis is to put forward the changes that information and communication technologies have created on leisure time activities and public space usage associated with these activities. When the literature is examined, it is seen that both participation in leisure time activities and the level of technology use differentiate according to various individual and demographic characteristics. For this reason, the study also investigates how participation in leisure time activities and use of public space differ according to demographic characteristics. In addition, the effects of the Covid-19 epidemic on leisure time activities and usage of public space are also examined within the scope of the study. In the thesis, a fieldwork was conducted with the use of an online survey method in order to examine the relationship that was put forward in the aim of the study. The data required for the study were gathered using a combination of purposive and snowball sampling methods. University students and their families were selected as a subgroup representing the population with the purposive sampling method. Then, university students were accepted as the starting point to reach other demographic groups with the snowball sampling method and survey was distributed by these techniques. To construct the initial invitee list for the survey, contact addresses of university students were obtained from the Yildiz Technical University. As a result of the questionnaire it reached the sample size of 531 respondents. As a result of the analysis, it is revealed that participation in leisure activities and preferences of leisure spaces differ according to gender, educational attainment, age, working status and the size of the city. While femal's participation in cultural and entertainment activities and hobbies is higher than men, it is observed that male's participation in sports activities is higher than female. In addition, it appears that there is a positive relationship between the participation in cultural and entertainment activities and hobbies and the educational attainment. While there is an inverse linear relationship between age and the frequency of involvement in cultural and entertainment activities and sports activities, it is observed that frequency of participation in social activities are positively related with age. While the frequency of students' participation in cultural and entertainment activities and hobbies is higher than the others, it is seen that the frequency of participation in social activities of non-working and retirees is higher than the others. The prominent differences in the relationship between leisure space preferences and demographic characteristics are seen in shopping malls, home and virtual space usage. It is observed that young people prefer shopping centers more than adults and elderly people for leisure time activities, and there is an inverse linear relationship between age and use of shopping centers. Also it appears that people living in metropolitan cities prefer shopping malls more than those living in non-metropolitan cities. Females prefer home more than males for leisure time. There is a linear relationship between preference of home in leisure time and age, elderly people prefer home as a leisure space more than young. In terms of education attainment, primary school graduates prefer the virtual space in their leisure time less than others. Lastly it is found that young people use virtual space significantly more than the elderly in their leisure time. According to the results of the analysis, the use of technology differs according to size of the cities and age factors. It is seen that the use of technological devices is more in young people, there is a linear relationship between age and time spent in virtual space in leisure time. People living in metropolitan cities spend much more of their leisure time in virtual space compared to those living in non-metropolitan cities. When the results are evaluated, it is revealed that the participants spent more than half of their leisure time in the virtual space. It has been determined that increased participation in virtual leisure activities affect the use of public spaces, and as the use of technology increases, the use of open public spaces decreases. Another conclusion obtained from the study is the negative effect of technology on in-person communication and social activities. In addition, the negative effect of technology in in-person communication is mostly observed in activities carried out with families. As a result of this study, the effects of the Covid-19 epidemic on compulsory activities, leisure activities and public space use have been proven, it has been observed that participation of collective activities and the usage of internal public spaces has been significantly reduced. It appears that the use of internal public spaces has decreased more in metropolitan cities compared to non-metropolitan cities. In addition, with Covid-19, it is revealed that the frequency of using the virtual environment for both leisure activities and compulsory activities such as education, business, and official transactions has increased significantly.