Impacts of modernization process on conservation and restoration of traditional wooden religious buildings; a comparative study between Turkey and Japan

Abstract

The modernization period, which reveals similar characteristic features in Turkey and Japan started with Tanzimat Edict (1839) in Turkey and Meiji Revolution (1868) in Japan. Turkey and Japan had the same reasons to be modernized, to be strong and not colonized. They used the same methods such as sending delegations and students abroad, inviting foreign experts mostly from Europe. While politics, military, standardization, and new architecture follow a similar path, when it comes to the preservation of cultural heritage, there are quite distinct features observed in the architectural conservation history of Turkey and Japan. The religious architecture was chosen to analyze the impacts of modernization because they have been preserved with traditional methods before the modernization period and continued to be preserved with modern conservation methods after the modernization period in both cultures. While in Turkey, most of the studies on conservation and religious buildings are focused on masonry monumental buildings, the research on conservation of wooden religious heritage is quite scarce. On the other hand, Japan is known for good conservation practices on wooden heritage. Thus, the subject of the thesis is determining the impacts of the modernization process on the conservation and restoration of traditional wooden religious buildings in Turkey and Japan and the development of suitable conservation approaches for this building type. The case studies were determined according to being oldest, unique examples with available archival data. These are wooden pillared mosques from the 13th century, Beyşehir Eşrefoğlu Mosque, Ankara Arslanhane Mosque, Afyon Great Mosque, Sivrihisar Great Mosque and Kastamonu Kasabaköy Mosque from Turkey, and wooden Buddhist temples from the 8th century in Japan, Shinyakushi-ji Main Hall, Hokki-ji 3-story pagoda and Toshodai-ji Golden Hall. All the case studies have outstanding universal value, while case studies in Japan are already in WHL, the case studies from Turkey are in the WH tentative list. The study consists of six chapters in total. In the first chapter, the aim, scope, and methodology, as well as the related literature review and terminology, are explained. In the second chapter, the modernization process is explained, along with developments in the world in the 19th century. The political, economic, social, and architectural aspects of Turkey and Japan are compared in terms of similarities and differences in developments. In the 19th century, conscious efforts and legislation became widespread in the Ottoman world and Japan. From this point, in the third chapter, the development of conservation concepts in the 19th century with applications in different countries, along with a focus on the legal process in Turkey and Japan are outlined. The fourth chapter gives an overview of the architectural features of wooden religious structures in Turkey and Japan. The fifth chapter examines selected sample structures in line with the methodology developed. In the sixth and last chapter, all the investigations are evaluated as a whole, and the results and recommendations for policies and methods for the conservation of wooden religious buildings are presented, especially for wooden pillared mosques in Turkey. As a comparative study, first of all, the topics that need to be compared were determined starting from terminology, similarities, and differences of modernization period on political, social, economic, technological, architectural fields and so forth. Likewise, the development of legal texts, responsible organizations, and training of architects, masters, and carpenters were compared. A methodology was developed for the analysis and evaluation of these case studies. While comprehensive repair reports were used for the analysis of case studies in Japan, an in-situ assessment model was needed to be developed for the case studies in Turkey. All wooden components were marked with connection details, traces, and deteriorations on them. Along with site works, archival studies were conducted in the Ottoman Archives, the General Directorate of Foundations, the Regional Directorates of Foundations in Konya, Kütahya, and Kastamonu, the Regional Conservation Boards in Konya, Ankara, and Eskişehir, and different libraries. After collecting all the data, three main analyses were prepared for evaluation, namely repair year-repair approach analysis, authenticity analysis, and IIWC principles analysis. The repair year – repair approach analysis reveals the preferred conservation methods in certain periods. Although similar methods were used in Turkey and Japan, the triggered reasons and details of implementations are quite different due to cultural and traditional contexts. The impacts of these methods on the preservation of wooden components are determined with the help of authenticity analysis. In all the case studies, the interior components are naturally among the most preserved elements whereas the roof structure which is exposed to weathering contains the most replaced materials. The species, sizes, and treatments on wood have a vital impact on the authenticity level. The IIWC principles analysis reflects on the appropriate implementations which are corresponding to the latest principles. The implementations based on tradition are mostly corresponding to the principles, while modern materials especially irreversible cement and concrete cause a loss in fulfilling the criteria. Furthermore, project and implementation phases are also compared to reveal the administrative aspects including the context of projects. While in Japan, project and implementation phases are planned and executed together, in Turkey, there is a problem with the planning of conservation policy including budget and contents of the project. All these analyses reveal that the success of Japan is due to using traditional knowledge, traditional tools, and traditional practices as well as preserving historic forests. Likewise, the success of the Ottoman Empire before the modernization period is also about the use of traditional techniques. For better conservation of wooden pillared mosques, some recommendations were developed according to the results of these analyses by taking into account the international charters. The preservation of forests and traditional wood species are crucial for the material supply of conservation works. Training of carpenters with traditional methods is another important issue. For wooden pillared mosques, first of all, traditional methods should be defined with the help of archives and carpenters. Likewise, the designation of special units under the General Directorate of Foundations is a necessity to give to the wooden pillared mosques the value and care they deserve.

Modernleşme süreci Türkiye'de 1839 Tanzimat Fermanı, Japonya'da ise 1868 Meiji Devrimi ile başlamış ve her iki ülkede benzer biçimde gelişim göstermiştir. İki ülkeyi modernleşmeye iten sebepler ve modernleşmek için kullanılan yöntemler hemen hemen aynıdır. İzlenen politika, askeri alan ile teknolojideki gelişmeler ve inşai faaliyetlerde benzerlikler görülürken, tarihî yapıların korunması konusunda farklı yollar izlenmiştir. Modern koruma kavramının bu ülkelere girişi birbirine yakın zamanlara denk geldiği gibi, bu alanlarda öncü olan mimarların görüşleri de benzerlik göstermiştir. Ancak, koruma pratiğine yön veren düşünceler bütünü benzer olmasına rağmen uygulamada farklı yollar izlenmiştir. Uygulamada ortaya çıkan farklılıkların nedenlerini bulmak için her iki ülkede modernleşme dönemi öncesi geleneksel yöntemlerle, sonrasında ise modern yaklaşımlarla koruma altına alınmış dinî mimarlık örnekleri incelenmek üzere seçilmiştir. Türkiye'de dinî yapıların korunması ile ilgili çalışmalar daha çok anıtsal kagir yapı örnekleri üzerinde yoğunlaşmaktadır. Ahşap dinî yapıların korunması ile ilgili araştırma ve uygulamalar yetersizdir. Kültürel miras stoğunun neredeyse tamamı ahşap malzemenin kullanıldığı yapım teknikleriyle üretilmiş olan Japonya'da ise ilgili yapıların korunması konusunda başarılı örneklerin bulunduğu görülmektedir. Bu açıdan, tezin amacı, Türkiye ve Japonya'da modernleşme sürecinin ahşap dinî yapıların korunması ve restorasyonu üzerindeki etkilerini tespit etmek ve elde edilen verilere göre bu yapıların daha iyi korunabilmesi için öneriler geliştirmek olarak belirlenmiştir. Tezin amacına konu olan tespitleri yapabilmek üzere Türkiye ve Japonya'da yapı örnekleri seçilirken; tarihsel değer, özgünlük durumu ve arşiv bilgilerine ulaşabilirlik koşulları göz önünde bulundurulmuştur. Türkiye'deki ahşap camileri seçmek için öncelikle envanter ile literatür taraması yapılmış ve saptanan örnekler harita üzerinde işaretlenmiştir. Ön tespitler sonucunda, Türkiye'de özgünlüğünü en çok koruyan, en eski ahşap camilerin 13. yüzyılda inşa edilmiş olan ahşap direkli camiler olduğu değerlendirilmiştir. Bunlar, Beyşehir Eşrefoğlu Camii, Ankara Arslanhane Camii, Afyon Ulu Camii, Sivrihisar Ulu Camii ve Kastamanu Kasabaköy Camii'dir. Japonya'da ise en eski ahşap tapınaklar 8. yüzyıla tarihlenmekte olup, bu örnekler arasından Meiji döneminde onarım geçiren ve arşiv belgesi bulunan yapılar seçilmiştir. Bunlar, Shinyakushi Tapınağı Ana Salon, Hokki Tapınağı 3 katlı Pagoda ve Toshodai Tapınağı Altın Salon'dur. Seçilen tüm yapılar üstün evrensel değere sahip olup, Japonya'dakiler UNESCO Dünya Mirası Listesinde yer alırken, Türkiye örnekleri Dünya Mirası Geçici Listesi'nde bulunmaktadır. Bu çalışma, altı bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümde, konuya girişle birlikte amaç, kapsam ve yöntem açıklanmıştır. Ayrıca konuyla ilgili kaynak araştırmasından elde edilen verilere ve ilgili terminolojiye de bu bölümde yer verilmiştir. İkinci bölümde, modernleşme sürecinde Türkiye ve Japonya'da yaşanmış gelişmeler farklı konu başlıkları altında karşılaştırılmıştır. Üçüncü bölüm, iki ülkede de modern mimari koruma kavramının ortaya çıkışını ve korumanın yasal, yönetsel çerçeveleri ile koruma eğitimi ve uygulamalarında meydana gelmiş gelişimi incelemektedir. Dördüncü bölümde, tezin konusu olan örnek yapıların mimari özellikleri tanıtılmakta ve ve bu yapılara uygulanmış olan genel koruma yöntemleri aktarılmaktadır. Tezin ana bölümünü oluşturan beşinci bölümde, seçilen yapılar detaylı biçimde incelenmiş, onarım tarihçeleri üzerinden yapılan uygulamalar ve bunların etkileri tartışılmıştır. Altıncı ve son bölümde ise araştırma sürecinde ortaya çıkan sorular cevaplanmış ve ahşap direkli camilerin korunması için bazı önerilerde bulunulmuştur. Kurgusunun temelinde iki ülkenin koruma kültürünün karşılaştırılması yatan bu çalışmada öncelikle karşılaştırılacak konular tespit edilmiştir. Terminoloji konusundan başlamak uygun görülmüş ve iki kültüre de Avrupa'dan gelen "restorasyon" ile "koruma" kavramlarının karşılığını bulma konusunda çeşitli sorunlar yaşanmıştır. Türkiye'de "koruma" kelimesinin kapsamı çok geniş olup, bu tek kelimenin altında toplanmış anlamları karşılamak üzere İngilizce literatürde farklı terimler bulunmaktadır. Benzer durum Japonya'da "hozon" ve "hogo" kelimeleri için de söz konusudur. Uzmanlar ve yönetimsel birimler arasında dilbirliği sağlamak adına terminoloji, üzerinde ayrıca çalışılması gereken bir konu olarak dikkat çekmektedir. Türkiye ve Japonya'da modernleşme döneminin askerlik, politika, ekonomi, endüstri, ticaret, toplum ve mimari üzerinde yarattığı etkiler incelenmiş, ortaya çıkan benzerlik ve farklılıkların tespiti yapılmıştır. Buna göre, en temel farklarla, bilgi ve teknolojinin ülkelere giriş biçiminde ve sonrasındaki üretim aşamalarında karşılaşılmaktadır. Japonya'da herhangi bir bilgi, teknoloji veya yöntem ülkeye girdiğinde, öncelikle gerekli araştırmalar yapılmış, Japon kültürüne uyarlanmış ve daha sonra kullanılmaya başlanmıştır. Osmanlı Devleti ve Türkiye'de ise önem o tekniğin kullanılmasına verilmiş, araştırma ve yerel kültüre uyarlama pek çok durumda atlanmış, üretim ise daha geç zamanlarda yine yabancıların desteği ile gerçekleşmiştir. Tezde, modernleşme döneminin etkilerinden sonra, iki ülkede koruma tarihine yön veren yasal değişimler, koruma alanındaki sorumlu kuruluşlar ve bu alanda çalışan mimar ve ustaların eğitimi konuları detaylı olarak incelenmiştir. Japonya'daki yasal değişimler birbirine eklemlenerek, sürekli bir gelişim gösterirken, Türkiye'de aynı lineerlik söz konusu değildir. Ayrıca, Türkiye'de anıtsal yapılara dair yasalar çok geç tarihlerde yayınlanırken, ahşap yapılara dair özel düzenlemeler de bulunmamaktadır. Japonya'da tek merkezden yürütülen planlama ve uygulama işleri, Türkiye'de pek çok farklı kurumun yetki ve sorumluluğundadır. Japonya'da mimar ve marangozların eğitimi, Japon koruma sisteminin bel kemiğini oluşturmaktadır. İki ülkedeki koşulların değerlendirilmesinde son adım olan yapılarda gerçekleştirilmiş koruma uygulamalarının karşılaştırılması için ön tespitler sonucu belirlenen yapılar arasından seçim yapılmasına karar verilmiştir. Arşiv taraması ve saha araştırmaları çalışmada kullanılan ana yöntemleri teşkil etmektedir. Bu doğrultuda örnek yapıların incelenmesi ve değerlendirilmesi için bir yöntem önerisi geliştirilmiştir. Japonya'daki yapılar için hazırlanmış kapsamlı onarım raporları kullanılırken, Türkiye'de benzer detayda raporlar bulunmadığından onarımları sahada gözlemleme gereği hasıl olmuş, böylece yerinde inceleme için yeni bir yöntem geliştirilmiştir. Yapılardaki tüm ahşap elemanlar, birleşim detayları, elemanlarda görülen izler ve bozulmalar tespit edilip, numaralandırılmış ve işaretlenmiştir. Alan çalışmasından önce ise Osmanlı Arşivleri, Vakıflar Genel Müdürlüğü arşivi, Vakıflar Konya, Kütahya, ve Kastamonu Bölge Müdürlükleri arşivleri, Konya, Eskişehir ve Ankara II Bölge Koruma Kurul arşivleri, Kültür ve Tescil Daire Başkanlığı Arşivi, Alman Arkeoloji Enstitüsü, SALT arşivi, Milli Kütüphane ve çeşitli kütüphanelerde yapılarla ilgili taramalar yapılmıştır. Japonya'daki yapılar için alanda fotoğraflar çekilmiş ve Tokyo Üniversitesi Merkez Kütüphanesi, Fujii Laboratuvar Arşivi, Ulusal Kütüphane, Eski Gazete Arşivi ve Kültür Bakanlığı arşivlerinde taramalar yapılmıştır. Tüm verilerin toplanmasından sonra, üç temel analiz yapılmıştır. Birincisi onarım yılı-onarım yaklaşımı analizi olup, bu analiz ile belirli dönemlerde tercih edilen onarım yaklaşım ve yöntemleri tespit edilmiştir. Türkiye ve Japonya'da benzer yöntemler kullanılsa da, kullanım sebebi ve uygulama detaylarının geleneğe ve kültüre bağlı olarak değişkenlik gösterdiği saptanmıştır. Yapılan bu uygulamaların ahşap yapıların korunmasında ne derece etkili olduğunun tespiti için özgünlük analizinden faydalanılmıştır. Kullanılan ahşabın cinsi, boyutu ve ahşaba yapılan müdahaleler özgünlük derecesinin belirlenmesinde etkili olmuştur. Bu analiz verilerine göre, tüm yapılarda iç mekanda yer alan elemanların daha çok korunduğu, çatı elemanlarının ise hava şartlarına maruz kaldıklarından en çok değiştirilen elemanlar içerisinde olduğu sonucuna varılmıştır. Çalışmanın son analizi, seçilen yapılarda gerçekleştirilmiş uygulamalar ile 2017'de ICOMOS Ahşap Komitesi (IIWC) tarafından yayınlanan "Ahşap Mimari Mirasın Korunması için İlkeler" metninde yer alan kriterlerin karşılaştırılmasıdır. Geleneksel yöntemlerin kullanıldığı uygulamalarda ilkesel metinde yer alan kriterlerin karşılandığı görülürken, özellikle geri dönüşümü olmayan çimento ve beton gibi modern malzemelerin kullanıldığı müdahalelerde ilkelerin sağlanamadığı dikkat çekmiştir. Tüm bu analizlerin dışında proje ve uygulama süreçleri de karşılaştırılmıştır. Yapılan tespitler genel koruma politikası, bütçe ve planlama, proje içerikleri ve görev alan uzmanların yetkinlikleri konularında aydınlatıcı olmuştur. Analiz sonuçlarından elde edilen veriler birlikte değerlendirildiğinde modernleşme sürecinin ahşap dinî yapıların korunmasında pek çok açıdan etkili olduğu söylenebilir. Koruma yasalarının ve kurulların gelişimi ile uzmanlaşma artmış, yapı bazlı kurulan bilimsel komiteler iki ülkede de koruma uygulamalarında bilimsel temele oturan yaklaşım ve yöntemlerin benimsenmesinde etkili olmuştur. İki ülkenin de ICOMOS üyelikleri sonrasında, koruma alanında meydana gelen gelişmelerde paralellik gözlenmektedir. Gelişen teknoloji ile Türkiye'de belgeleme çalışmalarında 3D lazer tarayıcı gibi modern aletler kullanılırken, Japonya'da yeni teknolojiler bozulmaların tespiti ve uygulamaların öncelikle simülasyonda denenmesi için tercih edilmiştir. Modernleşme süreci en görünür etkisini tarihî yapılarda modern malzeme kullanımıyla göstermiştir. İki ülkede de çimento, beton ile çelik sistemler ve vidalar kullanılmıştır. Japonya'da özellikle görünmeyen kısımlarda yoğunlaşan modern malzemeler, Türkiye'de uygulamaların yanıltıcı olmaması adına görünür yerlerde de tercih edilmiştir. Ayrıca, Japonya'da evrensel kabul görmüş genel geçer yöntemler yerini geleneksel yöntemlere bırakmıştır. Evrensel ve yerel yöntemler arasındaki ilişki, uygulama ölçeğinde kendini göstermektedir. Ahşap her yerde benzer bozulma süreçlerinden geçmekte, bozulan kısmın yenilenmesi veya tamamlanması ölçeğinde yerel teknikler, özgünlüğün korunması açısından büyük önem taşımaktadır. Yapılan tüm bu araştırmalara göre, Japonya'daki koruma uygulamalarının başarısının sırrı, geleneksel bilginin, yerel teknik ve yöntemlerin kullanılmasında saklıdır. Bu başarıya, tarihî ormanların varlığı ve geleneksel malzeme koruma tekniklerinin de inkar edilemez bir katkısı bulunmaktadır. Benzer şekilde Osmanlı Devleti'nin modernleşme dönemi öncesindeki başarısı da geleneksel tekniklerin kullanılmasıyla ilgilidir. Bu araştırma, Türkiye'de genel koruma politikasından kaynaklı sorunların yanı sıra, ahşap yapılara özel belirlenmesi gereken kriterler, yaklaşım ve yöntemlerin gerekliliğini de ortaya koymuştur. Bu kapsamda, ahşap direkli camilerin daha iyi korunması için bu tezden elde edilen sonuçlar ve uluslararası tüzükler dikkate alınarak bazı öneriler geliştirilmiştir. Bunların başında ormanların ve geleneksel ağaç türlerinin korunması gelmekte olup, bu öneri koruma çalışmalarında malzeme temini için büyük önem taşımaktadır. Diğer bir önemli husus, marangozların geleneksel yöntemleri öğrenip, uygulayabilecek bir biçimde yetiştirilmesidir. Bu kapsamda, öncelikle Ortaçağ'dan günümüze aktarılmış değerli kültür mirasının çok önemli bir bileşeni olan ahşap direkli camilerde arşiv araştırmaları ile marangozlarla yapılacak saha çalışmaları yardımıyla geleneksel yöntemler tespit edilmeli ve bu bilginin yaşatılması için gerekli sistemler kurulmalıdır. Ayrıca Vakıflar Genel Müdürlüğü bünyesinde ahşap direkli camilere özel birimlerin oluşturulması, bu birimlerin koruma projeleri hazırlama ve uygulama aşamalarında aktif yer alıp sıkı denetimler gerçekleştirmesi, bu camilere hak ettikleri değerin ve özenin verilmesi için bir zorunluluktur. Söz konusu öneriler gerçekleştirilirse bu yapıların UNESCO Dünya Mirası Listesi'ne katılma sürecinin de hızlanacağı düşünülmektedir. Bu tez çalışmasının, ahşap bir yapının nasıl inceleneceği, korunması için hangi kriterlerin göz önünde bulundurulması gerektiği, hangi uygulamalar başarılı sonuç verirken, hangilerinin bu yapılarda hasara yol açabileceği konularında bilincin artmasına katkıda bulunması ümit edilmektedir.