Fiyat ve envanter transferi kararlarının bütünleşik optimizasyonu için yönlendirici bir analitik yaklaşım ve perakende sektöründe uygulaması

Abstract

Perakende değer zincirleri, pazar dinamiklerindeki değişimler, teknolojik ilerlemeler, pandemi sonrası tedarik zincirlerindeki kesintiler ve artan rekabet göz önünde bulundurulduğunda hızlı değişimler geçirmektedir. Bu dinamizm içerisinde, perakendecilerin satış ve karlılıkta sürdürülebilir bir büyüme sağlaması ve müşteri sadakatini sürekli iyileştirebilmesi için değer zincirindeki akışı dinamik bir şekilde ele alması, birçok faktörü dengeli ve eş zamanlı düşünmesi gerekmektedir. Ürün maliyetlerindeki artış, tüketici harcamalarındaki gerileme ve tedarik zincirlerindeki dalgalanmalar gibi genel endişeler dikkate alındığında, pazar talebi, fiyatlama ve envanter yönetiminin etkin ve dinamik bir şekilde ele alınması, perakendecilerin talebi hızlı bir şekilde belirlemesi, şekillendirmesi ve karşılaması açısından en önemli fonksiyonlar olarak öne çıkmaktadır. Perakende mağazacılık optimizasyonu, satış ve marjların iyileştirilmesinin, envanter çevrimlerinin düzenlenmesinin ve dolayısıyla kazançların temel itici gücü olarak görev yapmaktadır. Perakende organizasyonuna plandaki farklılıkları algılama ve bunlara yanıt verme konusunda benzersiz bir yetenek sağlamaktadır. Perakende mağazacılık fonksiyonları, sezon öncesinde oluşturulan hedeflere sezon içerisinde ulaşılmasını sağlamak için sezon öncesi ve sezon içi olacak şekilde ayrılmaktadır. Müşteri davranışlarının son derece dinamik olması nedeniyle, sezon içi planlama faaliyetleri finansal hedeflere ulaşmayı güvence altına almak açısından büyük bir öneme sahiptir. Sezon içi planlama ile perakendeciler, değişen koşullara göre gelecekteki zaman dilimleri için talep tahmini ve ilişkili KPI'ları haftalık olarak izler ve sezon öncesi plan ile karşılaştırır. Bunun sonucunda, finansal hedeflere ulaşımı garanti altına almak amacıyla bir dizi düzeltici eylemler gerçekleştirirler. Finansal hedefler, maliyetler ve hizmet seviyeleri gibi iş sonuçları dikkate alındığında, bu eylemlerin birlikte ele alınması ve değerlendirilmesi dengeli sonuçlar elde etmek için gereklidir. Talep tahmini, perakende mağazacılık planlama ve optimizasyonunda kritik bir rol oynamaktadır ve birçok süreç için karar verme çalışmalarının temel girdisini oluşturur. Doğru talep tahmini, perakendecilerin envanter yönetimini optimize etmelerine, stok fazlalıklarını ve eksikliklerini minimize etmelerine, müşteri memnuniyetini artırmalarına, fiyatlandırma stratejilerini belirlemelerine ve promosyonları etkili bir şekilde planlamalarına yardımcı olur. Özellikle mağaza-SKU seviyesindeki detaylı analizler, her mağazanın ve ürünün özgün talep yapısını anlamayı sağlar, yerel müşteri taleplerine daha iyi yanıt verilmesine olanak tanır ve genel operasyonel verimliliği artırır. Fiyatlandırma, müşteri davranışlarını etkilemedeki kritik rolü nedeniyle perakendecilerin sezon içinde talebi şekillendirmek için kullandıkları önemli bir araçtır. Doğru fiyatlandırma stratejileri, ürünlerin satış hızını artırarak stok fazlalıklarını önlemeye ve raf ömrü boyunca optimum kazancı sağlamaya yardımcı olur. Ayrıca, dinamik fiyatlandırma, rekabetçi piyasa koşullarına uyum sağlamak ve müşterilerin algıladığı değeri en üst düzeye çıkarmak için esneklik sunar. Sezon içi fiyatlandırma kararları, promosyonlarla desteklendiğinde müşteri sadakatini artırabilir ve satışları önemli ölçüde artırabilir. Bu nedenle, perakendecilerin fiyatlandırma stratejilerini dikkatlice planlaması ve sürekli olarak gözden geçirmesi, talep dalgalanmalarını etkin bir şekilde yönetmelerine olanak tanır. Sezon içi envanter yönetimi, perakendecilerin müşteri taleplerini karşılayabilmesi için kritik öneme sahiptir, ancak çeşitli zorlukları beraberinde getirir. Başlangıç envanteri, sezon öncesinde sipariş edilen ürünlerin uzun teslimat süreleri nedeniyle sezon içinde yenilenememesi durumunda hayati bir rol oynar. Bu durumda, envanter transferi operasyonları devreye girer. Envanter transferi, ürünlerin bir perakende konumundan başka birine taşınması sürecidir ve stok seviyelerini dengelemek için esneklik sağlar. Geleneksel sistemlerin aksine, esnek sistemler perakende noktaları arasında yatay entegrasyona imkân tanıyarak talep ve envanterin daha iyi eşleştirilmesini sağlar. Bu sayede, fazla stoklar dağıtım merkezlerinde toplanmak yerine doğrudan diğer perakende konumlarına aktarılır. Transfer kararları, bu dengeyi sağlamak için kritik bir operasyon olarak, perakendecilerin sezon içinde karşılaştığı envanter yönetimi zorluklarını hafifletir ve daha dengeli bir envanter sistemi oluşturulmasına katkıda bulunur. Bu çalışmada, perakende sektöründe bütünleşik fiyat ve envanter transferi optimizasyonuna odaklanılarak, çok ürünlü ve çok mağazalı perakende zincirlerinde satış ve net karı artırmak amacıyla yeni bir modelleme yaklaşımı geliştirilmiştir. Perakendecinin sezon içi planlama ve karar verme faaliyetlerine girdi oluşturacak çok periyotlu ve mağaza-SKU seviyesindeki talepleri tahmin etmek için makine öğrenmesi tabanlı parametrik olmayan bir tahmin modeli geliştirilmiştir. Bu model, makine öğrenimi tabanlı regresyon ağaçlarını kullanarak, benzersiz talep desenleri gösteren mağaza ve ürünler arasında bilgi aktarımı avantajı sağlamaktadır. Dahası, bu bilgi aktarımı, gözlem sayısı az olan yeni ürün ve mağazalarda da daha iyi tahminler çıkarılmasına yardımcı olmaktadır. Özellik mühendisliği kapsamında otoregresif satış özellikleri, geçmiş referans fiyatları, promosyon geçmişi, takvim olayları ve ürün/mağaza nitelikleri gibi faktörler dikkate alınarak modelin doğruluğu artırılmıştır. Ayrıca, satış desenlerine göre mağaza-SKU çiftlerini kümelendirip birlikte modellemek, tahmin doğruluğunu önemli ölçüde iyileştirmektedir. Bu yaklaşımla, perakendecilerin sezon içi planlama ve karar verme süreçlerinde daha doğru ve güvenilir talep tahminleri elde etmeleri mümkün hale gelecektir. Bu çalışma ile perakende sektöründe fiyatlandırma ve envanter yönetimi süreçlerini entegre eden bir yaklaşım geliştirilmiştir. Geleneksel olarak ele alınan envanter kontrolü ve ana depodan envanter yenileme konularının ötesinde, sezon içi envanteri mevcut kaynaklarla optimize etmenin önemi vurgulanmıştır. Çalışmamız, fiyatlandırma stratejilerini mağazalar arası envanter transferiyle entegre ederek, değişen pazar dinamiklerine uyum sağlamayı hedeflemektedir. Optimizasyon modelimiz, taşıma ve stok tutma maliyetlerini dikkate alarak, transfer veya fiyat indirimi kararlarının hangisinin daha faydalı olacağını belirlemektedir. Bu bütünleşmiş yaklaşım, envanter yönetimi ve fiyatlandırma kararlarının birlikte alınmasının önemli faydalarını ortaya koymaktadır. Geliştirilen veri odaklı analitik yaklaşım, Türkiye'deki önde gelen bir giyim perakendecisinde uygulanmıştır. Ana bulgular arasında satış miktarında %9,8 artış, gelirde %4,9 artış ve net karda %2,4 büyüme ile dönem sonu envanterinde %21,3 azalma yer almaktadır. Modelin uygulanabilirliği, cozumun kalitesi uzerinde hesaplama zamanı acısından da değerlendirilmiştir. Model, 10800 saniye civarında en iyi cozume cok yakın sonuclar uretebilmiştir. Bu sonuçlar, talep şekillendirme ve envanter optimizasyonunu dengeleme konusundaki yaklaşımımızın etkinliğini vurgulamaktadır. Çalışmaya ait bulgular, sunulan analitik çerçevenin, sezon içi planlama stratejilerini iyileştirerek perakende operasyonel verimliliğinde önemli iyileştirmeler sağlayabileceğini göstermektedir.