Mimarlıkta imaj : mekansal imajın oluşumu ve yapısı üzerine bir model

Abstract

Mimaride mekansal imajı konu alan bu çalışmada; "mekansal imajın oluşumu ve yapısını açıklamaya yönelik bir model" ortaya konmaktadır. Çalışma kapsamında mekan kavramı, mimariye konu olan her ölçekteki mekanı; mekansal imaj kavramı ise yalnızca görsellikle sınırlı imgeleri değil, mekanın ifade ettiklerinin bütününü kapsayan kavramsal ve zihinsel bir yapıyı ifade etmektedir. Tezde izlenen yol; kuramsal çerçevenin belirlenmesi ve bu çerçevede gereken literatür araştırmasının yapılması; oluşturulan kuramsal çerçeve üzerine temellenen model yaklaşımının geliştirilmesi; ortaya konan düşünce ve hipotezlerin sınanmasına yönelik alan çalışmaları yapılması; ve bütün bu çalışmalardan elde edilen bulgu ve sonuçların tartışılarak bir sonuca varılması şeklinde özetlenebilir. Tezde ortaya konan modelin iki yönü bulunmaktadır. Birincisi kuramsal çerçevenin belirlenmesi, ikincisi ise modelin iç kurgusunun oluşturulmasıdır. Birinci yönde ortaya konan yaklaşım, kuramsal çerçevenin üç olguya indirgenerek incelenmesidir. Sırasıyla algı, mekan ve imaj konuları model açısından incelenmesi gerekli temel olgular olarak belirlenmiştir. Diğer bir önemli konu olan bilişim konusu ise, incelenen her üç olgu çerçevesinde gerekli boyutlarıyla yer almaktadır. Modelin ikinci yönü bağlamında üzerinde durulan konular şunlardır:. Kuramsal çerçevede ortaya konan bilgiler doğrultusunda, mekansal imajın oluşum sürecinin bir bütün olarak açıklanması ve farklı tür imajların tanımlanması: ilk imaj, kalıcı veya gerçek imaj, genel imaj.. Yine kuramsal çerçevede ortaya konan bilgiler ışığında, mekansal imajın oluşumunu etkileyen faktörlerin sınıflandırılmasının yapılması.. İmajın iç strüktürünü açıklamaya yönelik bir hipotez geliştirilmesi: mekansal imajın çok katmanlı bir bütünlük gösteren yapısının incelenmesi. Tezde ayrıca, yapılan iki alan çalışması ile model bağlamında ortaya konan düşüncelerin bir kısmı sınanmıştır. Birinci alan çalışmasında, belli bir mekanda geçen zamanın o mekanın imajı üzerindeki değiştirici etkisi incelenmiş; ikinci alan çalışmasında ise diğer duyuların mekansal imaj üzerindeki etkilerini incelemek amacı ile görme özürlülerin mekanları nasıl algıladıkları sorusuna cevap aranmıştır. Yapılan bu alan çalışmalarında elde edilen bulgular, tezde ortaya konan düşünceleri destekler nitelikte görülmüştür. Sonuçta, mekansal imajın değişik karakterler gösterdiği; ilk kez algılanan bir mekana ait imajın, ağırlıklı olarak mekanın fiziksel ve biçimsel özellikleri ile kişinin zihnindeki genel imajlara göre şekillendiği belirlenmiştir. Aynı mekanda belli bir süre yaşayarak, o mekana ait mekansal deneyim kazanıldığında ise, fiziksel ve biçimsel boyutların önemini yitirdiği, silikleştiği, mekansal imajın ağırlıklı olarak orada geçen yaşamsal deneyim üzerine kurgulandığı sonucuna varılmıştır, imajın bu dinamik yapısı, katmanlı bir oluşum ile açıklanmakta; ilk imajın nitelik ve nicelik olarak az gelişmiş katmanlar üzerine kurgulandığı, imaj geliştikçe katmanların nitelik ve niceliklerinin de gelişerek komplike bir yapı göstermeye başladığı tezi ortaya konmaktadır.

The purpose of this thesis is to discuss the phenomenon of spatial imagery in architecture. It is aimed to analyse the formative and constructive attributes of spatial image, and to propose a descriptive model on this phenomenon. Within the context of the study, the concept of space is not only limited to interior spaces, but rather interpreted as a more general concept referring to architectural spaces of all relevant scales. The essence of the study is based on the idea that spatial image is a consequence of the perceptual relation between man and his environment and relatively, the theoretical framework of the thesis is based on attributes pertaining to the notions of perception, space, and image. The thesis is structured around three issues:. Determination of the procedural aspects of the formation of spatial image, and declaration of three different definitions of image,. Classification of factors effecting the formation of spatial image,. Analysis of structural aspects of spatial image by reduction to layers interactive with effecting factors. The study comprises seven sections. The introduction deals with the importance of spatial image phenomenon within architecture. Issues related to perception, space and image- being the core elements of the theoretical framework of the thesis- are discussed consecutively in the second, third and fourth sections. The second section is dedicated to a detailed analysis on perception, and its basic components. In the third section the notion of space is discussed as the subject of perception. The fourth section deals with the phenomenon of imagery, and its related concepts and processes. A graphical explanation for the formation of spatial image, based on theoretical issues discussed in the earlier sections, is also presented in this section. In the fifth section, the spatial image model proposed in the fourth section is analysed in detail and a series of hypothesis regarding the description of the structure and layers of spatial image are suggested. In the sixth section, field studies carried out to test the hypothesis are introduced and discussed. The final section comprises a general evaluation and discussion on the findings of the study. Architecture can be said to take place in the realm of a spectrum of fields, ranging from theory to application or from education to art. Such a perspective may be contradicted by the assumption that none of these fields have much in common. But space, as either the subject or object of all activities related to architecture, provides a common denominator for all these supposedly irrelevant fields thus, integrating them to architecture. Space is the basic subject of architecture and all architectural formations are related to architectural space.