Endüstriyel Miras Alanlarında Peyzaj Tasarımı Yaklaşımı Yedikule Gazhanesi Örneği

Abstract

Sanayi Devrimi’nin yaşandığı yıllarda şehir merkezlerinden uzak, tercihen demiryolu ağına ve su kaynaklarına yakın bölgelerde konumlanan dev sanayi tesisleri 1950’li yıllardan itibaren değişen üretim sistemleri ve tüketici ihtiyaçları nedeniyle terk edilmişlerdir. Aynı tarihlerde büyük kentlerde görülen aşırı nüfus artışları ve hızlı şehirleşme hareketleri ile önceleri şehirlerin banliyö adı verilen kısımlarında bulunan bu endüstri bölgeleri giderek şehir merkezlerine yakınlaşmıştır. Bugün yoğun kent dokuları arasında sıkışıp kalan, konumları itibariyle giderek değerlenen eski endüstri bölgeleri günümüzün endüstriyel peyzaj alanları uluslar arası platformda kentsel dönüşüm projelerinin en sık yaşandığı bölgeler haline gelmiştir. 1955 yılında bu alanlar için ilk kez endüstri arkeolojisi ve endüstriyel miras terimleri kullanılmış, 1970’li yıllardan itibaren endüstriyel miras değeri taşıyan pek çok sanayi tesisi, atölyeler, limanlar, tersaneler, işçi lojmanları, demiryolları, maden ocakları ve bunlara bağlı işleme- arıtma tesisleri koruma altına alınmaktadır. Mimari, teknolojik, tarihi ve kültürel değerlerinden ötürü koruma altına alınan bu yapılar bugün kentlerde dışlanmış durumda olan eski endüstri bölgelerinin mimari bileşenlerdir. Ancak endüstriyel peyzaj alanları tek bileşenli bir oluşum olmaktan ziyade, kentsel açık alanlara sahip, ulaşım sistemleri, yapıları, faunası ve florasıyla kendine has potansiyelleri olan çok katmanlı bir oluşumdur. Bu çalışmada, İstanbul İli Yedikule Semti’nde bulunan Yedikule Gazhanesi kent merkezinde olup dışlanan, çürümeye bırakılan değerli bir endüstriyel peyzaj alanı olarak görülmektedir. Tez çalışması alandaki endüstri mirasına dikkat çekebilmeyi, alanı kentle entegre edebilecek tampon bölgeler önermeyi, alan sınırları içinde bulunan peyzaj ve kentsel tasarım potansiyellerini ortaya çıkarmayı, dış mekan ve ara kesitlerdeki alanlar için önerilerde bulunmayı, eksik noktaları eleştirmeyi ve bu alanların iyileştirilmesi yönünde adımlar atılmasını amaçlamaktadır. Tezde öncelikle aynı amaçları kendine hedef koyan başarılı projeler incelenmiş bunlar hakkında değerlendirmeler yapılmış ve ortak bir takım tasarım kriterlerine ulaşılmıştır. Yedikule Gazhanesi ile ilgili yapılan tüm çalışmalar, analizler ve gözlemler endüstri bölgeleri için önerilen peyzaj tasarım kriterleri doğrultusunda bir değerlendirme- öneri çizelgesuna dönüştürülmüştür.

Gaint industrial monumants located away from urban centers and preferably located in areas close to railway network and water sources at the years of Industrial Revolution began to abandon because of the changing production systems and consumer needs at the beginning of 1950s. At the same time, in large cities with high population growth and rapid urbanization movements in parts of the industry formerly known as the suburban areas of cities increasingly became closer to city centers. Today’s industrial landscapes of old industrial areas which are trapped between the dense urban texture and increasingly valued due to their positions has become the most common areas of urban regeneration projects at the international platform. In 1955, these areas were used for the first time in terms of industrial archeology and industrial heritage, Since the 1970s the value of industrial heritage is protected with many industrial plants, workshops, ports, shipyards, workers residences, railways, mines and associated processing-treatment plants.. These structures that are under protection due to their architectural, technological, historical and cultural values are the architectural components of a derelicted industrial zone. However, the formation of industrial landscape areas rather than a single component, with urban open spaces, transport systems, structures, fauna and its unique potential floras is an extension of the multi-layered. In this study Yedikule Gashouse located in İstanbul, Yedikule Neighbourhood seen as a city centered but derelicted, abandoned industrial landscape .This thesis purposes to attarct the attention to the industrial heritage of the area,to propose buffer zones may integrate the area between city, to reval the landscape and urban design potential of the area, making recommendations for outer spaces and intermediate sections,to ctriticize missing points and taking steps to improve these parts . In thesis successful projects that are target the same objectives has been examined and a common set of design criteria for these evaluations has been reached. All studies, analysis and observations about Yedikule Gashouse turned into an evaluation-suggestion table according to landscape design criterias for industrial heritage zones.