9.-16. Yüzyıl Arası Usûl Kullanımı, Unsurları Ve Kataloglanması

Abstract

Osmanlı/Türk Müziğinin temel unsurları makam ve usûldür. Usûl kavramı, icra ve eğitim alanında önemli bir yere sahip olmuş ve bu önemini yüzyıllar boyunca korumuştur. Usûl konusu pek çok teorisyen tarafından incelenen bir konu olmuş, günümüze ulaşan kaynakların çevirileri ile bugünkü usûl kullanımının kökenine ışık tutmuştur. Çalışmamızda temel olarak 9.-16. yüzyıllar arasındaki usûl kullanımı konu alınmıştır. Dönemin teorisyenlerinin usûl kavramına bakışının yanısıra dönemler arası benzerlik ve farklılıklar çalışmamızın çıkış noktası olmuştur. 9. ve 16. yüzyıl arasındaki yedi asırlık süreçte yaşayan ve usûllerden bahseden onbeş teorisyen baz alınmıştır. Osmanlı/Türk müziği teori tarihi açısından büyük önem arz eden bu teorisyenler El-Kındî, İshâk el-Mevsılî, Fârâbî, Safiyyüddin Abdülmümin Urmevi, Hasan Kâşânî, Abdülkadir Merâgî, Lâdikî, Alişah b. Hacı Büke, Ahmedoğlu Şükrullah, Fethullah Şirvani, Mahmud b. Abdülaziz, Kırşehrî, Hızır bin Abdullah, Seydî'dir. Bu onbeş önemli ismin kaynaklığı sonucunda ortaya konan çalışmamızda usûl kavramı ve buna bağlı unsurlar hakkında verilen bilgilerin yanısıra çalışmamıza konu olan dönem ve günümüz usûl anlayışıyla ilgili tanımlamalara yer verilmiş, ardından çalımamızın konusunu oluşturan yüzyıllardaki usûl anlayışı incelenmiştir. Ayrıca her teorisyenin usûl sıralamalarına ve kullanımlarına yer verilmiş, teorisyenlerin anlatımlarından yola çıkılarak günümüz notasyonuyla usûl çizgisinde gösterilmiştir. Son olarak adı geçen bütün usûllerin yüzyıllara ve teorisyenlere göre listelendiği bir tablo hazırlanmış, usûl kataloğunda kullanmak üzere 9.-16. yüzyıl arası yaşayan teorisyenlerin isimlerine göre bir kodlama yapılmıştır ve bu kodlamanın kullanıldığı usûl kataloğuna yer verilmiştir.

Basic elements of Ottoman / Turkish Music is mode and pattern. The concept of pattern had important place in the field of enforcement and education, and it protects its importance for centuries. The pattern is the subject that is assesed by many theorists, and translation of extant sources has shed light on origin of use of pattern today. Our study includes use of pattern in between 9.-16. century as basis. In addition to opinion of teorists of that period for pattern, similarities and differences between periods is starting point of our study. We have taken as basis the fifteen teorists who lived in period of seven century in between 9. and 16. Century and mentioned in patterns. These teorists who are of great importance in terms of history of Ottoman / Turkish music theory are as follows: El-Kındî, İshâk el-Mevsılî, Fârâbî, Safiyyüddin Abdülmümin Urmevi, Hasan Kâşânî, Abdülkadir Merâgî, Lâdikî, Alişah b. Hacı Büke, Ahmedoğlu Şükrullah, Fethullah Şirvani, Mahmud b. Abdülaziz, Kırşehrî, Hızır bin Abdullah, Seydî. Our study which has been revealed at the end of source of these fifteen important name gives information about pattern concept and factors related to this have been given. In addition to this information, this chapter includes period of subject of our study, and definitions relating to today?s patter understanding, and pattern understanding in centuries of the subject of our study has been assesed. In addition to this, our study includes pattern sequences of each teorists and use of patterns; they have been shown in terms of pattern line with today?s notation by considering explanations of teorists. Finally, a pattern catalog has taken place in addition to our present study. A table has been prepared and includes lists of all patterns at our study according to centuries and teorists; a coding has been made according to name of teorists lived in 9-16 centuries to be used in pattern catalog. After that, the pattern catalog including use of coding has taken place.