Tarihi binalarda yangın kompartımanlarıyla ilgili düzenlemelerin incelenmesi

Abstract

Ülkemizde ve dünyanın hemen her ülkesinde her gün çeşitli nedenlerle yangınlar meydana gelmektedir. Bu yangınlar içinde yaşadığımız binalar başta olmak üzere çevremizdeki tüm yapılar ve kültür mirası niteliğindeki tarihi binalar için büyük tehdit oluşturmaktadır. Tarihi ve çoğunlukla sanatsal değere de sahip bu binaların yangına karşı savunmasızlığı temel olarak bazı faktörlere dayanmaktadır. Bu faktörler: tarihi binaların yapısal ve işlevsel özellikleri (ahşap yapıların varlığı, yanıcı maddelerin bolluğu, yangın kompartımanlarının olmaması vb.), estetik ve koruma ihtiyaçları nedeniyle yangın önlemlerine uyum sağlamada zorluk, sık bakım çalışmaları (tarihi bina yangınlarının çoğunun açık restorasyon alanlarından çıkmış olması), kamuya açık olarak kullanılmaları gibi nedenlere dayanmaktadır [1]. Tarihi binaların yangına karşı savunmasızlığına karşın koruma, çeşitli önlemler içeren yangın güvenliği düzenlemeleriyle sağlanabilmektedir. Tarihi binalarda yangın güvenliği, modern binalardaki yangın güvenliği uygulamalarından farklı olmak zorundadır. Bu binalar modern yapı malzemelerinden çok farklı tekniklerle ve genellikle daha yanıcı malzemelerle üretilmiştir. Aynı zamanda günümüz düzenlemeleri, özellikle pasif yangın önlemleri, çoğunlukla binaların yapım aşamasında uygulanacak şekilde oluşturulmuştur. Dolayısıyla bu binaları yeni düzenlemelere uyarlamak son derece zordur. Bu sebeple tarihi binalara özgü yangın güvenliği düzenlemelerine ihtiyaç duyulmaktadır. Ülkemiz binlerce yıllık geçmişe uzanan çok zengin bir tarihi mirasa sahiptir. Bu tarihi mirasın önemli bir bölümünü oluşturan tarihi binalarımızın yangından korunması için özel ve detaylı bir yönetmelik olmamakla birlikte, mevcut Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik (BYKHY)' te bu konu ile ilgili oldukça sınırlı bir içerik yer almaktadır. Bu sınırlı içerik uygulamada bu özellikteki binalarda yangın güvenliğinin sağlanabilmesi için yetersizdir. Bu çalışmada, tarihi binalarda yangın güvenliği konusuna ilişkin dünya genelindeki farklı ülkelerde uygulanan yürürlükteki 40'tan fazla yakın yönetmelik, standart, kod, kılavuz, el kitabı vb. çeşitli yasal ve yasal olmayan düzenlemeler araştırılıp pasif ve aktif önlemler bakımından incelenmiştir. Çalışmanın 1. bölümünde, yapılan çalışmanın amacı, kapsamı, sınırlamalar ve çalışma yöntemi hakkında kısaca bilgi verilmiştir. Çalışma kapsamında 2. bölümde tarihi binalarda yangın konusundan bahsedilerek bu binaların modern binalara göre yangın dayanımlarının neden daha düşük olduğuna yer verilmiş ve yangın geçirmiş tarihi binalardan örnekler sunulmuştur. Çalışmanın 3. bölümünde, dünya genelinde tarihi binalarda yangın güvenliği konusunu içeren yasal ve yasal olmayan düzenlemeler araştırılarak konuyla ilgili Çalışmanın 4. bölümünde ise bu düzenlemelerde yangın kompartımanları ve kompartımanları oluşturan yapı elemanlarının yangın dayanım özellikleriyle ilgili maddeler detaylıca ele alınmıştır. Çalışmanın 5. bölümünde elde edilen veriler karşılaştırılarak tarihi binalarda yangın kompartımanları konusundaki önlemlerin hangi ülkelerde daha kapsamlı olduğu tespit edilmiş olup bu maddelerin yangın güvenliği açısından yeterli düzeyde olup olmadığı ve hangi konularda eksikliklerin olduğu belirlenmiştir. Çalışmanın 6. bölümünde, tarihi binalarda yangın güvenliği konusuna ilişkin dünya genelinde erişilen düzenlemelerde tez kapsamında elde edilen veriler değerlendirilmiş ve konuya ilişkin birçok eksiklik olduğu anlaşılmıştır. Bu eksikliklere bakıldığında ise dünya genelinde tarihi binalarda yangın güvenliğinin özellikle yangın kompartımanları konusunda yeterince detaylı bilgi bulunmadığı sonucuna varılmıştır.