Endüstriyel Miras Alanlarının Kent Peyzajına Entegrasyonunun Değerlendirilmesi: Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası Örneği

Abstract

Bu tez kapsamında, Anadolu’da endüstriyel bir geçmişi olan Kayseri kentindeki endüstriyel miras niteliğinde olan Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası yerleşkesi ile yakın çevresinde bulunan tren yolunun dönüştürülmesi ve yeniden işlevlendirilmesi için kentsel tasarım stratejilerin geliştirilmesi amaçlanmıştır. Cumhuriyet dönemi endüstriyelleşmenin hızla geliştiği yıllarda, 1935 yılında kurulan Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası sayesinde, Kayseri kenti Türkiye’deki modern şehirler arasında yer almıştır. Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası, Kayseri kentine konumlanırken ulaşım ve pazar imkanları düşünülerek tren yoluna yakın bir düzlükte konumlanmıştır. Sümerbank Kayseri Bez Fabrikası’nın mevcut konumu ile kent meydanını birbirinden ayırıcı etkiye sahip olan tren yolundan dolayı Sümerbank yerleşkeleri fiziksel bozulmalara uğramaktadır. Bu tez kapsamında Sümerbank yerleşkesi ve yakın çevresinin maruz kaldığı bu fiziksel değişim nedenleri incelenmiş ve sorunlar tespit edilmiştir. Bu çalışmada Sümerbank ve kent meydanını birbirinden ayıran nedenler irdelenmiş ve birbirinden ayrışmış olan alanların; karma kullanımı içeren, yaya odaklı sürdürülebilir bir tasarım anlayışı benimsenerek bir kent parkına dönüştürülmesi amaçlanmıştır. Kent morfolojisi ile Sümerbank yerleşkesi arasında ilişki kurulmasında Space Syntax methodu kullanılmış olup bu tür Esmer Alanlarda (Brownfield) yeni tasarım alternatiflerinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Kent bütünüyle Sümerbank yerleşkesi arasında eşik etkisi yaratan tren yolunun ayırıcı etkisi, kent merkezinden uzatılan akslarla, tren yolunu da içerisine alan yeni tasarım alternatiflerinin geliştirilmesi hedeflenmiştir. Öncelikle mevcut durumun aks çizgileri global ve lokal düzeyde ölçülmüş olup bütünleşme analizleri oluşturulmuştur. Esmer alan olarak nitelendirilen Sümerbank yerleşkesi ve yakın çevresinin global anlamda bütünleşme çekirdeğinde olmasına rağmen, tren yolunun sınır etkisinden dolayı, yerleşke ile kent merkezi arasındaki yaya erişilebilirliğini olumsuz etkilediği analizlerle incelenmiştir. İkincil olarak, Sümerbank yerleşkesi ve yakın çevresinde belirli noktalarda yapılan yaya sayımları ile kent morfolojisi ve yapılan bütünleşme analizleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Sümerbank’ı kent merkezine bağlayacak yeni yaya aksları tez kapsamında geliştirilerek Depthmap programı aracılığı ile test edilmesi hedeflenmiş ve hem Kayseri Büyükşehir Belediyesi tarafından önerilen proje hem de tez kapsamında geliştirilecek bu iki önerinin de sonuçları karşılaştırmalı olarak değerlendirilmiştir. Yapılan çalışmada, Kayseri kentinin hızla büyümesi doğrultusunda kente yeşil alan, erişilebilirlik ve sürdürülebilirlik gibi kavramları kazandırarak bu sayede Kayseri kentinin yaşayan bir şehir olması ve kentsel kalitenin artması öngörülmektedir.

The aim of this study is to develop an urban design strategy for the revitalization of post- industrial areas and the railway line in Kayseri –an industrialized city in Central Anatolia, Turkey. With the developments in 1930s, Kayseri became one of the modern cities of the Turkish Republic. In parallel with the world’s history of industrialization, Kayseri Sümerbank Cotton Factory was established in 1935 nearby the rail line in order to benefit from transportation and marketplace facilities. The current design of the Factory is characterized by the hostile layout of the railway tracks, which inhibits pedestrian access and segregates the area from the city center. Despite its lively neighborhood the Sümerbank estate is under the process of deterioration. There is a need for a thorough analysis to determine the underlying reasons for the physical collapse of the area. This segregated circumstance is evaluated and new design strategies are developed with the aim of converting the isolated area into an innovative park design including sustainable, mixed-used functions for creating a pedestrian-friendly environment. The basic concepts and the methods of Space syntax are adapted to develop a new strategy for this Brownfield site by analyzing the relationship between the urban form, the pattern of movement and space use. Extension of some roads into the area is proposed in order to eliminate the threshold effect of the rail line and to enhance the legibility of the city as a whole. The design proposal is intended to create a pedestrian flow between the Sümerbank Estate and the old historical core along with the newly growing urban center. Firstly, axial line analysis is conducted to determine the global and local integration patterns of the city. Even though the Brownfield area seems to be highly integrated level at the global level, pedestrian access is disconnected between the city center and the area due to the railway tracks cutting through the city. Secondly, pedestrian counts are conducted along the selected spaces for analyzing the link between pedestrian movement and urban morphology. This is a major step in forecasting the effects of the proposed changes in street layout to pedestrian accessibility. Lastly, Depth map (visibility graph analysis) is also implemented by drawing isovists from several strategic spaces from the proposed layout. The proposed design project is an integrated approach to accesibility, green space and sustainable development that will create a framework for the future growth of the City of Kayseri and lead to a vibrant and livable city with an enhanced quality of urban life.